Galdakao
| Galdakao | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bizkaia, Euskal Herria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||||
| Lurraldea | Bizkaia | ||||||||||
| Eskualdea | Bilbo Handia | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Galdakao | ||||||||||
| Alkatea | Joseba Escribano Etxebarria (EAJ) | ||||||||||
| Posta kodea | 48960 | ||||||||||
| INE kodea | 48036 | ||||||||||
| Herritarra | galdakar, galdakoztar | ||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Koordenatuak | 43°13′50″N 2°50′45″W / 43.230555555556°N 2.8458333333333°W | ||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 31,7 km² | ||||||||||
| Garaiera | 66 metro | ||||||||||
| Distantzia | 11,36 km Bilbora | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 24.765 (2023) −4.520 (2022) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 933,56 bizt/km² | ||||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[1] | -% 1,83 | ||||||||||
| Zahartze tasa[1] | % 28,11 | ||||||||||
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 38,3 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera tasa[1] | % 78,04 (2011) | ||||||||||
| Genero desoreka[1] | % 5,48 (2011) | ||||||||||
| Langabezia erregistratua[1] | % 11,42 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[1] | % 38,01 (2010) | ||||||||||
| Kaleko erabilera [2] | % (2016) | ||||||||||
| Etxeko erabilera [3] | % 21.27 (2016) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Webgunea | http://www.galdakao.net/inicio/getxo_inicial_eu.asp www.galdakao.net | ||||||||||
Galdakao Bizkaiko udalerria da, Nerbioi Ibarrean (Bilbo Handia) dagoena. Bilboko gune metropolitarreko herririk ekialdekoena da.
Inguru naturala eta klima
Galdakao, Bilbo Handian kokatzen da, Gangurengo mendilerroaren magaletan. Orokorrean erliebea malkartsua da eta altuera ertaineko mendixka ugari ageri da. Mendixka horien artean, nabarmenenak dira Arrezurriaga (329 m), Txispamendi (221 m) eta Santa María (476 m). Udalerriaren hegoaldean bestalde, Upo mendia (556 m) eta Mandoia mendia (640 m) ageri dira.
Galdakaok Zamudio, Lezama eta Larrabetzurekin egiten du muga iparraldean, hegoaldean Zaratamo eta Zeberiorekin, ekialdean Amorebieta-Etxano, Lemoa eta Bediarekin eta mendebaldean Etxebarri eta Basaurirekin.
Klima
Galdakaoko klima, ozeaniko hezea da, korrente bero baten eraginarekin, eta urte osoan zehar temperatura lasaiekin. Euriak udazkenean eta udaberrian ugariak izaten dira, negu onberarekin eta uda ez oso beroekin. Dena dela, bai uda zein neguetan egun oso hotzak eta termometroa 40ºC-tik gora igotzen den egunak badaude. Bataz besteko tenperatura 21 gradukoa da udan, eta 7koa neguan.
Urteko prezipitazioa 1200mm ingurukoa da, urtean zehar homogeneoki banatuta, baina gehienbat neguan udan baino euri gehiago egiten du. Ibaizabal ibaiak udalerria zeharkatzen du, 1983ko uholdeek kalte handiak eragin zituzten Galdakaoko udalerriaren behekaldeko guneetan.
Auzoak
Galdakaok 31,7 kilometroko azalera dauka, gune nagusi bat nabarmentzen da, eta honen inguruan banandutako auzo ugari. Gutxi gora-behera, Galdakao erdigunean 24.000 biztanle inguru bizi dira (udalerriko biztanleriaren %80a) eta Kurtze izena dauka. Banandutako guneetatik garrantzitsuena, Usansoloko auzoa da, 2.500 biztanle ingururekin.
Auzoak honakoak dira:
| *Aperribai | *Elexalde | *Tximelarre goikoa | |||
| *Arteta | *Erletxe | *Urreta | |||
| *Bekea | *Muguru | *Usansolo | |||
| *Bengoetxe | *Olabarrieta-Txistulanda | ||||
| *Berezikoetxe | *Tximelarre Bekoa |
Historia
Galdakaoren agerpenaren data zehatza ezagutzen ez den arren, XIV. mendeko dokumentu baten arabera, Galdakaoko biztanleek herrixka Bilboko auzo bezala eskatu zioten Bizkaiko Jaunari. Galdakao hortaz Bilboko auzo bat izan zen 1630ra arte. Ondoren Galdakaok, Uribe eskualdeko elizate moduan Bizkaiko batzar nagusietako 38. jarlekua bete zuen.
Berez nekazal herria zenean industria ustiapena nagusituz joan zen XIX. mendetik. Harrobi, burdinola eta lehergailuen industriek garrantzia izan zuten. Industrializazioaren erabateko garapenarekin batera, Galdakaoko biztanleria asko hazi zen, eta hamarkada gutxiren buruan biztanleria hamarkoiztu egin zen.
Demografia
| Urtea | 1857 | 1877 | 1887 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1980 | 1991 | 2001 | 2006 |
| Biztanleak | 1.254 | 1.593 | 1.940 | 2.750 | 4.025 | 5.019 | 6.482 | 7.250 | 7.750 | 10.556 | 18.854 | 26.785 | 28.569 | 29.544 | 29.374 |
Galdakoztar ezagunak
- Jose Inazio Basterretxea (1959-), idazle eta kazetaria.
- Julen Gabiria (1973-), idazlea.
- Arkaitz Estiballes (1977-), bertsolaria.
- Oier Zearra (1977-), pilotaria.
- Igor Anton (1983-), txirrindularia.
- Cristina Castro (1969-), kirolaria.
- Jon Azkueta (1967-), kirolaria.
- Juan Jugo (1920-), futbolaria.
Zerbitzuak
Kanpo loturak
- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).