Urriaren 23

Urriaren 23a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta laurogeita hamaseigarren eguna da, 297.a bisurteetan. 69 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Andoni Zubizarreta Jaiotza: Gasteiz, 1961 Martin Redin Jaiotza: Iruñea, 1590 Heriotza: Valletta, 1660ko otsailaren 6a Xabier Maria Munibe Peñafloridako Kondea Jaiotza: Azkoitia, 1729 Heriotza: Bergara, 1785eko urtarrilaren 13a Juan Iturralde Jaiotza: Iruñea, 1840 Heriotza: Bartzelona, 1909ko abuztuaren 17a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Sarah Bernhardt Jaiotza: Paris, 1844, 1844 eta 1844 Heriotza: Parisko 17. barrutia eta Paris, 1923ko martxoaren 26a Pelé Jaiotza: Três Corações, 1940 Heriotza: Morumbi District (en) eta Albert Einstein Israelite Hospital (en) , 2022ko abenduaren 29a Michael Crichton Jaiotza: Chicago, 1942 Heriotza: Los Angeles, 2008ko azaroaren 4a Ang Lee Jaiotza: Chaozhou (en) , 1954 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 23ko jaiotzak Chuck Schumer • Margaret Qualley • Samuil Marshak • Henri Milne-Edwards • Álvaro Morata • Albert Lortzing • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Ramiro Pinilla Jaiotza: Bilbo, 1923ko irailaren 13a Heriotza: Getxo, 2014 Agosti Xaho Jaiotza: Atharratze-Sorholüze, 1811ko urriaren 10a Heriotza: Baiona, 1858 Jaime del Burgo Jaiotza: Iruñea, 1912ko azaroaren 11 Heriotza: Iruñea, 2005 Juan Martinez de Rekalde Jaiotza: Bilbo, 1540 Heriotza: Coruña, 1588 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Paul Cézanne Jaiotza: Aix-en-Provence, 1839ko urtarrilaren 19a Heriotza: Aix-en-Provence, 1906 Chulalongkorn Jaiotza: Grand Palace (en) , 1853ko irailaren 20a Heriotza: Amphorn Sathan Residential Hall (en) , 1910 Théophile Gautier Jaiotza: Tarbe, 1811ko abuztuaren 30a, 1811ko abuztuaren 31 eta 1811 Heriotza: Neuilly-sur-Seine, 1872 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 23ko heriotzak Theodore Beza • Louis Spohr • Ernest Thompson Seton • Pierre Chaunu • André Antoine • Wilhelm Schickard • Wilhelm Gesenius • Vladimir Stasov • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Randeko guduaren margolan bat. 1702 - Randeko gudua (irudian), Vigoko gudua bezala ere ezaguna, gertatu zen. 1928 - RKO Pictures estatubatuar zinema ekoiztetxea sortu zuten. 1940 - Francisco Franco eta Adolf Hitler Hendaian aurkitu ziren. 1980 - Ortuellako Marcelino Ugalde ikastetxean gas leherketa batek 52 hildako utzi zituen, 49 haur eta 3 irakasle. 2001 - Apple Inc. bere Ipod musika entzuteko tresna famatua saltzen hasi zen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urria >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Larunbata 2022: Igandea 2023: Astelehena 2025: Osteguna 2026: Ostirala 2027: Larunbata Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Xebe, Xebedin, Gehezan, Geraxan eta Geraxane.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1451 - Oibarko guduan agaramontarrek Karlos Viana printzea eta Luis II.a Beaumontekoa kondestablea preso hartu zituzten.
• 1940 - Franco eta Hitlerren arteko elkarrizketa Hendaian.
• 1980 -
  • ETAk Juan Manuel Garcia Cordero Telefonicako ordezkari sindikala hil zuen Donostian, Jaime Arrese Arizmendiarre zibila Elgoibarren, eta Felipe Extremiana Unanue irakaslea Zornotzan.
  • Marcelino Ugalde ikastetxeko hondamendia: Ortuellako Marcelino Ugalde ikastetxean gas leherketa batek 52 hildako utzi zituen, 49 haur eta 3 irakasle.
• 1994ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak.

Mundua

• 2005 - Nestor Kirchner Argentinako presidente izendatu zuten.
• 2006 - Hamazortzi hildako Panama Hirian autobus batek arazo mekanikoengatik sute bat izan eta gero.

Arte eta kultura

Mundua

• 1928 - RKO Pictures estatubatuar zinema ekoiztetxea sortu zuten.
• 1939 - The Roaring Twenties ("1920ko Hamarkada Zalapartatsua") filma estreinatu zen, Raoul Walshek zuzendu eta James Cagney, Priscilla Lane, Humphrey Bogart eta Gladys George aktoreek antzeztu zuten.
• 1960 - The Magnificent Seven ("Zazpi Apartak") filma estreinatu zen, John Sturgesek zuzendu eta Yul Brynner, Eli Wallach, Steve McQueen, Horst Buchholz, Charles Bronson, Robert Vaughn, James Coburn eta Brad Dexter aktoreek antzeztu zuten.
• 1998 - American History X ("Amerikar X Istorioa") filma estreinatu zen, Tony Kayek zuzendu eta Edward Norton, Edward Furlong, Beverly D'Angelo, Avery Brooks, Stacy Keach, Jennifer Lien, Fairuza Balk, Elliott Gould, Ethan Suplee, Guy Torry eta William Russ aktoreek antzeztu zuten.
• 2012 - Skyfall filma estreinatu zen, Sam Mendesek zuzendu eta Daniel Craig, Javier Bardem, Ralph Fiennes, Naomie Harris, Bérénice Marlohe, Albert Finney eta Judi Dench aktoreek antzeztu zuten.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 2001 - Apple Inc. bere Ipod musika entzuteko tresna famatua saltzen hasi zen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1729 - Frantzisko Xabier Munibe, euskal idazle eta musikagilea (h. 1785).
• 1804 - Simón de la Torre, bizkaitar militarra, mariskal karlista (h. 1886).
• 1840 - Joan Iturralde Suit, nafar historialari, idazle, artista eta euskalaria. Nafarroako Euskara Elkargoko kide ere izan zen (h. 1909).
• 1874 - Jose Maria Agesta, euskal idazlea eta musikagilea (h. 1951).
• 1895 - Rafael Gisasola, Begoñés III.a, bizkaitar pilotaria.
• 1903 - Julio Franco, gipuzkoar margolaria (h. 1980).
• 1934 - Jesús Malón, nafar politikaria (h. 1991).
• 1935 - Juan Jose Etxeberria, gipuzkoar ikertzailea eta ekonomista.
• 1936 - Pedro Pascual Barturen, bizkaitar muskagilea.
• 1937 - Francisco Javier Ansuátegui, gipuzkoar politikaria.
• 1943 - Tasio Erkizia, ezker abertzaleko politikaria, irakaslea eta apaiz ohia.
• 1947 - Luis Sabalza, nafar abokatua, CA Osasunako presidentea.
• 1957 - Jean Lou Corrihons, lapurtar musikaria.
• 1961 - Andoni Zubizarreta, euskal herritar futbolari ohia eta kirol zuzendari teknikoa.
• 1973 - Ibon Uzkudun, gipuzkoar aktore eta telebista aurkezlea.
• 1984 - Jokin Aranbarri, gipuzkoar futbolaria.
• 1990 - Julen Urruzola, gipuzkoar esku huskako pilotari ohia.
• 1993 - Eneko Lizarralde, gipuzkoar txirrindularia.

Mundua

• 598 - Ali ibn Abi Talib, Sunitentzat laugarren eta azken kalifa Rashidun, eta xiitentzat lehendabiziko Imama (h. 661).
• 1543 - Juan de la Cueva, espainiar antzerkigile eta olerkaria (h. 1612).
• 1636 - Eduvigis Leonor Holstein-Gottorp, Suediako erregina ezkontidea (h. 1715).
• 1698 - Ange-Jacques Gabriel, frantziar arkitektoa eta dekoratzailea (h. 1782).
• 1715 - Petri II.a Errusiakoa, Errusiako tsarra (h. 1730).
• 1817 - Pierre Larousse, frantziar pedagogoa, entziklopedista eta argitaldaria (h. 1875).
• 1852 - Jean-Louis Forain, frantziar margolari, diseinatzaile eta grabatzailea (h. 1931).
• 1868 - Katti Anker Møller, norvegiar feminista, eskubide erreproduktiboen haurren eskubideen alde lan egin zuen lehenengoetarikoa (h. 1945).
• 1892 - Gummo Marx, estatubatuar umorista eta aktorea (h. 1977).
• 1905 - Felix Bloch, suitzar-estatubatuar fisikaria, 1952ko Fisikako Nobel Saria (h. 1983).
• 1908 - Ilya Frank, errusiar fisikaria, 1958ko Fisikako Nobel Saria (h. 1990).
• 1918 -
  • C. Walton Lillehei, estatubatuar kirurgialaria, pertsona bati bihotza irekita ebakuntza egin zion lehen kirurgialaria (h. 1999).
  • Paul Rudolph, estatubatuar arkitektoa (h. 1997).
• 1920 - Gianni Rodari, italiar idazlea, kazetaria, irakaslea eta pedagogoa (h. 1980).
• 1923 - Maud van der Spoel Mannoni, herbeheretar jatorriko frantziar psikoanalista (h. 1998).
• 1925 - Johnny Carson, estatubatuar umorista eta telebista aurkezlea (h. 2005).
• 1927 -
  • Edward Kienholz, estatubatuar eskultorea (h. 1994).
  • Leszek Kołakowski, poloniar filosofoa (h. 2009).
• 1938 - Enric Satué, kataluniar grafista eta teorialaria.
• 1940 - Pelé, brasildar futbolaria, historiako garrantzitsuenetarikoa.
• 1941 - Gerhard Gleich, austriar artista eta Vienako Arte Eder Eskolako irakaslea.
• 1942 -
  • Michael Crichton, estatubatuar eleberrigilea, zinema gidoigilea eta ekoizlea (h. 2008).
  • Vicente Verdú, espainiar kazetaria, idazlea, margolari eta poeta (h. 2018).
• 1951 -
  • Ángel de Andrés López, espainiar aktorea (h. 2016).
  • Charly García, argentinar musikaria.
  • José Manuel Maza, espainiar magistratu, kriminologo eta idazlea (h. 2017).
• 1954 - Ang Lee, taiwandar zinema zuzendaria.
• 1956 - Dwight Yoakam, country musikako estatubatuar egile-abeslari, musikari eta aktorea.
• 1957 - Paul Kagame, Ruandako presidentea.
• 1959 -
  • Sam Raimi, estatubatuar zinema zuzendari eta gidoigilea.
  • "Weird Al" Yankovic, estatubatuar ahots-aktore eta umorista.
• 1960 - Randy Pausch, estatubatuar informatika-irakaslea (h. 2008).
• 1964 - Robert Trujillo, mexikar jatorriko estatubatuar gitarra-jotzailea, Metallica taldeko baxu-jotzailea.
• 1971 - Dolors Reig, kataluniar irakasle eta hizlaria.
• 1973 - Gaël Touya, sable modalitateko frantziar eskrimalaria.
• 1975 -
  • Koji Kumagai, japoniar futbolari ohia.
  • Manuela Velasco, espainiar aktore eta telebistako aurkezlea.
• 1976 - Ryan Reynolds, kanadar-estatubatuar aktorea.
• 1981 - Leticia Dolera, kataluniar aktorea.
• 1985 - Masiela Lusha, albaniar-estatubatuar aktore eta idazlea.
• 1986 - Emilia Clarke, ingeles aktorea.
• 1994 - Tomoko Muramatsu, japoniar futbolaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1588 - Juan Martinez de Rekalde, euskal militar eta itsas-gizona, Coruñan (j. c. 1540).
• 1858 - Agosti Xaho, zuberoar idazlea (j. 1811).
• 1936 -
  • Jesus Ioldi Bereau, nafar kimikari eta politikaria, Granadan fusilatua (j. 1894).
  • Jose Otaño, nafar elizgizona, irakaslea eta organo-jotzailea, fusilatua (j. 1898).
• 1961 - Raul Cancio, gipuzkoar aktorea (j. 1911).
• 1968 - Lorenzo Bereziartua, euskal apezpikua, Donostiako elizbarrutiko bigarren apezpikua (j. 1895).
• 1973 - Francisco Oliver, nafar medikua eta unibertsitateko irakaslea, Zaragozan (j. 1887).
• 1977 - Julián Olivares, III. Murrietako markesa, gipuzkoar militar eta eskrimalaria, sablean aditua, Madrilen (j. 1895).
• 1980 - Jaime Arrese, UCD taldeko gipuzkoar politikaria, Komando Autonomo Antikapitalistek eraila (j. 1936).
• 1991 - José Luis Banús, bizkaitar kazetari eta historialaria, Madrilen (j. 1914).
• 1999 - Jean Dauger, lapurtar errugbilaria (j. 1919).
• 2012 - Xabier Flores, nafar futbolaria, errepide istripuan (j. c. 1988).
• 2014 - Ramiro Pinilla, bizkaitar idazlea, Euskal Herrian gaztelaniaz idatzi duen idazlerik oparoenetako bat (j. 1923).
• 2016 - Miguel Marina, euskal tiratzailea (j. 1928).
• 2017 - Mila Hernando, bizkaitar diplomazialaria, Madrilen (j. 1957).
• 2018 - Danel Zenarrutzabeitia, gipuzkoar politikaria (j. 1927).

Mundua

• 1822 - Henrik Johan Walbeck, finlandiar astronomo eta geodesialaria (j. 1793).
• 1867 - Franz Bopp, alemaniar hizkuntzalaria, gramatika konparatuaren sortzaileetako bat (j. 1791).
• 1872 - Théophile Gautier, frantziar idazlea (j. 1811).
• 1892 - Emin Paxa, alemaniar bidaiaria eta kolonizatzailea (j. 1840).
• 1893 - Alexandro Ia Bulgariakoa, Bulgariako Printzerriko lehenbiziko printzea (j. 1857).
• 1910 - Chulalongkorn (Rama V.a), Siamgo erregea (j. 1853).
• 1913 - Edwin Klebs, alemaniar patologo eta bakteriologoa (j. 1834).
• 1917 - Eugène Grasset, Belle Époqueko frantziar-suitzar kartel disenatzaile, artista eta ilustratzailea (j. 1845).
• 1921 - John Boyd Dunlop, eskoziar asmatzailea, ibilgailuentzako pneumatikoaren asmatzailea (j. 1840).
• 1939 - Zane Grey, estatubatuar idazlea (j. 1872).
• 1950 - Al Jolson, lituaniar-estatubatuar abeslari, aktore eta umorista (j. 1886).
• 1986 - Edward Doisy, estatubatuar biokimikaria, 1943ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1893).
• 1990 - Berthold Lubetkin, ingeles arkitektoa (j. 1901).
• 2005 - Jaime del Burgo, nafar artikulugile eta historialaria (j. 1912).
• 2011 -
  • Herbert Aaron Hauptman, estatubatuar kimikaria, 1985eko Kimikako Nobel Saria (j. 1917).
  • Marco Simoncelli, motoziklismoko italiar pilotua, lasterketa batean izandako erorketa baten ondorioz (j. 1979).
• 2016 - Khalifa bin Hamad Al Thani, Qatargo emirra (j. 1932).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Xebe, Xebedin, Gehezan, Geraxan eta Geraxane.

Urriaren 22 | Urteko egutegi | Urriaren 24