Urriaren 10

Urriaren 10a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta laurogeita hirugarren eguna da, 284.a bisurteetan. 82 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Karra Elejalde Jaiotza: Gasteiz, 1960 Javier Agirresarobe Jaiotza: Eibar, 1948 Agosti Xaho Jaiotza: Atharratze-Sorholüze, 1811 Heriotza: Baiona, 1858ko urriaren 23a Sergio Corino Jaiotza: Bilbo, 1974 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Giuseppe Verdi Jaiotza: Le Roncole (en) eta Italia, 1813 eta 1813 Heriotza: Milan, 1901eko urtarrilaren 27a Fridtjof Nansen Jaiotza: Vestre Aker (en) , 1861 Heriotza: Polhøgda (en) , 1930eko maiatzaren 13a Harold Pinter Jaiotza: Londres, 1930 Heriotza: Londres, 2008ko abenduaren 24a Ivo Andritx Jaiotza: Dolac (en) , 1892 eta 1892 Heriotza: Belgrad, 1975eko martxoaren 13a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 10ko jaiotzak Emperor Huizong of Song • Lin Yutang • Gavin Newsom • Rumiko Takahashi • Xherdan Shaqiri • Vladimir Obruchev • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Luis de Pablo Jaiotza: Bilbo, 1930eko urtarrilaren 28a Heriotza: Madril, 2021 Maria Katalina Irigoien Jaiotza: Iruñea, 1848ko azaroaren 25a Heriotza: Madril, 1918 Miguel Amilibia Jaiotza: Donostia, 1901eko azaroaren 15a Heriotza: Donostia, 1982 Michel Behic Jaiotza: Baiona, 1739ko azaroaren 23a Heriotza: Morlaix, 1821 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Édith Piaf Jaiotza: Paris, 1915eko abenduaren 19a Heriotza: Grasse, 1963 Frantzisko Asiskoa Jaiotza: Asis, 1182ko ekainaren 24a, 1182 eta 1182ko uztailaren 1a (egutegi gregorianoa) Heriotza: Portiuncula (en) , 1226 Orson Welles Jaiotza: Kenosha (Wisconsin), 1915eko maiatzaren 6a Heriotza: Los Angeles, 1985 Marsilio Ficino Jaiotza: Figline Valdarno, 1433ko urriaren 19a Heriotza: Villa Medici at Careggi (en) , 1499 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 10ko heriotzak Aleksey Konstantinovich Tolstoy • Adolf Engler • William H. Seward • Pierre-François-Léonard Fontaine • Adolf Furtwängler • Charles William Ferdinand, Duke of Brunswick-Wolfenbüttel • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 732 - Poitierseko guduan frankoek eta Eudonen tropa baskoiek musulmanen gudarostea mendean hartu zuten, iparralderako zabalkuntza galaraziz. 1940 - Walt Disneyren (irudian) Fantasia filma estreinatu zen. 1970 - Fiji independendizatu zen Britainia Handitik. 1978 - Gaztelugatxeko Doniene erre zuten. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urria >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: larunbata 2021: igandea 2022: astelehena 2024: osteguna 2025: ostirala 2026: larunbata Izendegia Santutegia: Daniel Comboni, Tomas Villanuevakoa, Joan Bridlingtongoa, Daniel Fasanella eta Ceutako martiriak Seaska egutegia: Bakarne, Bakartxo, Bakar eta Axlor.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1978 - Gaztelugatxeko Doniene erre zuten.
• 1989 - Euskal Herrian zegoen lehorteak eraginda, ur-murrizketak hasi ziren Bilboaldean. Ura lau orduz mozten zen.

Mundua

• 1970 - Fiji independendizatu zen Britainia Handitik.
• 2010 - Herbehereetako Erresumaren parte ziren Holandarren Antillak desagertu eta bere ordez hainbat udalerri, Curazao eta Sint Maarten herrialdeak sortu ziren.
• 2014 - Malala Yousafzai eta Kailash Satyarthi ekintzaileek Bakearen Nobel Saria irabazi zuten.
• 2017 - Kataluniako Parlamentuko gehiengo independentistak Kataluniaren Independentzia Aldarrikapena sinatu zuen.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1850 - La conquista di Granata, Emilio Arrieta nafar konposatzailearen musika eta Temistocle Soleraren libretoa duen opera estreinatu zen Madrilgo Erret-Jauregiaren Antzokian.
• 2008 - ETB 3 telebista katea lehenbizikoz aireratu zen.

Mundua

• 1956 - Giant ("Erraldoi") filma estreinatu zen, George Stevensek zuzendu eta Elizabeth Taylor, Rock Hudson, James Dean, Carroll Baker, Mercedes McCambridge, Dennis Hopper, Sal Mineo eta Elsa Cardenas aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1961 - Splendor in the Grass (Distira Belarrean) filma estreinatu zen, Elia Kazanek zuzendu eta Natalie Wood, Warren Beatty eta Pat Hingle aktoreek antzeztu zuten.
• 1963 - From Russia with Love ("Errusiatik Maitasunez") filma estreinatu zen, Terence Youngek zuzendu eta Sean Connery, Pedro Armendáriz, Lotte Lenya, Robert Shaw, Bernard Lee eta Daniela Bianchi aktoreek antzeztutako zutelarik.
• 1968 - Barbarella filma estreinatu zen, Roger Vadimek zuzendu eta Jane Fonda, Ugo Tognazzi, Anita Pallenberg, Milo O'Shea, Marcel Marceau eta Claude Dauphin aktoreek antzeztu zutelarik.

Kirolak

Euskal Herria

• 2006 - Iban Mayo txirrindulariak Euskaltel-Euskadi taldea utzi zuen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1332 - Karlos II.a Nafarroakoa, Nafarroako erregea (h. 1387).
• 1764 - Pernando Amezketarra, gipuzkoar bertsolari eta plazagizon ospetsua (h. 1823).
• 1811 - Agosti Xaho, euskal idazlea, ezkertiarra eta abertzalea (h. 1858).
• 1835 - Juan Barroeta, euskal herritar margolaria (h. 1906).
• 1856 - Luis Mazzantini, euskal toreatzailea (h. 1926).
• 1889 - Nicasio Goitisolo, ingeles-euskal futbolaria, Liverpoolen.
• 1904 - Itziar Mujika Irastorza, gipuzkoar abertzalea eta irakaslea (h. 1992).
• 1925 - Jakes Casaubon, Nafarroa Behereko ikertzailea, irrati esataria eta pilotazalea (h. 2021).
• 1939 - Luis Mari Mujika, euskal idazlea (h. 2017).
• 1947 - José Miguel Echavarri, nafar txirrindulari eta kirol zuzendari ohia.
• 1948 - Javier Agirresarobe, euskal herritar argazkilaria eta zinemako argazki-zuzendaria, Europako argazki-zuzendari onenetakoa.
• 1950 - Jabier Salutregi, bizkaitar kazetaria.
• 1954 - Julian Retegi, Retegi II.a, nafar pilotari ohia, inoizko hoberenetakoa.
• 1959 - Begoña Zia, nafar marrazkilari autodidakta, komikiaren aitzindarietako bat Nafarroan (h. 2019).
• 1960 - Karra Elejalde, euskal aktore, gidoilari eta zinemagilea.
• 1974 -
  • Sergio Corino, bizkaitar futbolari ohia.
  • Eñaut Gantxegi, gipuzkoar aktorea.
  • Khadijetou Boichiri Mohamed Salem, saharar-arabar mediku eta politikaria, Saharan.
• 1977 -
  • Irene Lapuerta, nafar politikari eta unibertsitateko irakaslea.
  • Maider Olleta, nafar gimnasta erritmiko ohia.
• 1985 - Sheila Hernández, bizkaitar judoka paralinpikoa.
• 1986 - Rober Uriarte, bizkaitar pilotaria.
• 1995 -
  • Nora Azurmendi, gipuzkoar eskubaloi-jokalaria.
  • Ioritz Landeta, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• 786 - Saga Enperadorea, Japoniako Enperadorea (h. 842).
• 1656 - Nicolas de Largillière, frantziar margolari erretratugilea (h. 1746).
• 1684 - Antoine Watteau, frantziar pintorea (h. 1721).
• 1731 - Henry Cavendish, britainiar fisikari eta kimikaria (h. 1810).
• 1738 - Benjamin West, estatubatuar margolaria (h. 1820).
• 1763 - Xavier de Maistre, savoiar militar eta idazlea (h. 1852).
• 1813 - Giuseppe Verdi, italiar musikagilea (h. 1901).
• 1825 - Paul Kruger, Erresuma Batuaren aurkako boer erresistentziaren buru nagusia eta Hegoafrikako Errepublikako presidentea (h. 1904).
• 1830 - Elisabet II.a Espainiakoa, Espainiako erregina (h. 1904).
• 1834 - Aleksis Kivi, finlandiar idazlea, finlandierazko lehen eleberri esanguratsua idatzi zuena (h. 1872).
• 1839 - Francisco Giner de los Ríos, espainiar pedagogoa eta idazlea (h. 1915).
• 1853 - Anna Gardell-Ericson, suediar margolari eta akuarelista (h. 1939).
• 1858 - Maurice Prendergast, estatubatuar margolari postinpresionista (h. 1924).
• 1860 - Joan Maragall i Gorina, katalanezko idazlea (h. 1911).
• 1861 - Fridtjof Nansen, norvegiar esploratzaile, zientzialari eta diplomatikoa, 1922an Bakearen Nobel Sariduna (h. 1930).
• 1895 - Wolfram von Richthofen, alemaniar mariskala, Gernikako bonbardaketaren arduradun nagusia (h. 1945).
• 1898 -
  • Marie-Pierre Kœnig, frantziar jenerala (h. 1970).
  • Eugen Wüster, austriar industrialaria eta terminologoa, terminologia diziplinaren sortzailea (h. 1977).
• 1900 - Helen Hayes, estatubatuar antzezlea, Estatu Batuen historiako antzerki-antzezle onenetakoa (h. 1993).
• 1901 - Alberto Giacometti, suitzar eskultore, margolari eta marrazlea (h. 1966).
• 1906 -
  • Paul Creston, estatubatuar musikagilea (h. 1985).
  • R. K. Narayan, indiar eleberrigilea (h. 2001).
• 1908 -
  • Min-Chueh Chang, txinatar-estatubatuar ikertzailea, pilula antisorgailuaren asmatzaileetako bat (h. 1991).
  • Mercè Rodoreda, kataluniar idazlea (h. 1983).
• 1911 - Clare Hollingworth, britainiar kazetari eta gerra berriemailea (h. 2017).
• 1913 - Claude Simon, frantziar idazlea, 1985eko Literaturako Nobel Saria (h. 2005).
• 1917 - Thelonious Monk, estatubatuar jazz pianojole eta konposatzailea, Bebop jazz musika estiloaren sortzaileetako bat (h. 1982).
• 1918 - Jean Gimpel, frantziar historialaria (h. 1996).
• 1919 - William Kruskal, estatubatuar estatistikaria (h. 2005).
• 1921 - James Clavell, australiar eleberrigile, gidoilari, zinema zuzendari eta Bigarren Mundu Gerrako militar eta gerra-presoa (h. 1994).
• 1922 - María Matilde Almendros, kataluniar irrati-esatari eta aktorea (h. 1995).
• 1923 - Nicholas Parsons, ingeles aktore eta telebista eta irrati aurkezlea (h. 2020).
• 1924 -
  • Pierre Dolbeault, frantziar matematikaria (h. 2015).
  • Ed Wood, estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle, gidoigile eta aktorea (h. 1978).
• 1927 -
  • Dana Elcar, estatubatuar aktorea (h. 2005).
  • Manuel Hernández Mompó, espainiar margolaria (h. 1992).
• 1930 -
  • Yves Chauvin, frantziar kimikari eta unibertsitate-irakaslea, 2005eko Kimikako Nobel Saria (h. 2015).
  • Harold Pinter, ingeles idazlea, 2005eko Literaturako Nobel Saria (h. 2008).
• 1936 - Gerhard Ertl, alemaniar kimikari eta unibertsitate-irakaslea, 2007ko Kimikako Nobel Saria.
• 1941 -
  • Peter Coyote, estatubatuar aktore, zuzendari, gidoigile eta filma, antzerki eta telebistako narratzailea.
  • Ken Saro-Wiwa, nigeriar idazle, telebista ekoizle eta ingurumen ekintzailea (h. 1995).
• 1944 -
  • Tudor Parfitt, britainiar esploratzailea, historialaria eta idazlea.
  • Petar Zhekov, bulgariar futbolaria (h. 2023).
• 1946 -
  • Charles Dance, ingeles aktorea.
  • Antonio González Pacheco, Billy el Niño, Espainiako poliziaren inspektorea, frankismo garaian torturatzailea (h. 2020).
  • Naoto Kan, Japoniako lehen ministroa.
• 1950 - Nora Roberts, 209 eleberri erromantiko baino gehiago idatzi dituen estatubatuar idazlea.
• 1951 - Jeanette, espainiar-britainiar abeslaria.
• 1953 - Midge Ure, eskoziar musikari, kantu-idazle eta musika ekoizlea.
• 1954 - Ariane Ascaride, frantziar aktorea.
• 1956 - Sylvie M. Jema, frantziar idazlea.
• 1958 - Carla Signoris, italiar aktore eta bikoiztailea.
• 1959 - Kirsty MacColl, ingeles pop abeslari eta egile-abeslaria (h. 2000).
• 1961 - Amparo Alonso Betanzos, galiziar ingeniari kimikoa eta adimen artifizialeko ikertzailea.
• 1962 -
  • Takayuki Fujikawa, japoniar futbolaria (h. 2018).
  • Chalermpol Malakham, thailandiar abeslari eta aktorea.
• 1965 - Chris Penn, estatubatuar aktorea (h. 2006).
• 1966 - Carolyn Bertozzi, estatubatuar kimikaria, 2022kabeslaria.ko Nobel Saria]].
• 1967 - Ginesa Ortega, kataluniar flamenko abeslaria.
• 1969 - Loren Bouchard, estatubatuar ekoizle, zuzendari eta gidoigilea.
• 1970 - Bai Ling, txinatar jatorrizko estatubatuar aktorea.
• 1971 -
  • Yevgeni Kissin, errusiar piano-jotzailea.
  • Carlos Reygadas, mexikar zinema zuzendaria.
• 1972 - Ricardo Sa Pinto, portugaldar futbolaria.
• 1978 - Jodi Lyn O'Keefe, estatubatuar aktore eta modeloa.
• 1979 - Mýa, estatubatuar abeslaria, abestigilea, dantzaria, musika-ekoizlea eta aktorea.
• 1980 - Yuiko Konno, japoniar futbolari ohia.
• 1981 - Daisuke Nasu, japoniar futbolaria.
• 1983 - Emma Ruth Rundle, estatubatuar abeslari, konpositore, gitarra-jole eta ikusizko artista.
• 1984 - Chiaki Kuriyama, japoniar aktore eta modeloa.
• 1986 -
  • Vadim Demidov, letoniar-norvegiar futbolaria.
  • Ezequiel Garay, argentinar futbolaria.
• 1990 - Venus Lux, estatubatuar emakumezko aktore, zuzendari eta ekoizle pornografiko transexuala.
• 1991 -
  • Lali Espósito, argentinar abeslaria eta aktorea.
  • Mariana Pajón, kolonbiar BMX txirrindularia.
• 2000 - Mattia Vlad Morleo, italiar konpositore eta musikaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1821 - Michel Behic, lapurtar politikari eta armadorea, Morlaix (j. 1739).
• 1858 - Jose Oianguren, gipuzkoar abokatu eta esploratzailea, Davaon.
• 1918 - Maria Katalina Irigoien, María Desposorios, iruindar moja, 2011n dohatsu izendatua, Madrilen (j. 1848).
• 1944 - Théodore Tissier, frantziar legelari eta politikaria, Hendaian (j. 1866).
• 1987 - Kotxepin Bengoetxea, bizkaitar euskaltzalea (j. 1949).
• 2010 - Marcelino Bergara, Bergara I.a, nafar pilotaria (j. 1943).
• 2018 - Madeleine Cabidoche, euskal espeleologiaren aintzindari eta sustatzailea, Tarben (j. 1930).
• 2020 - Javier Pagola, nafar kazetari eta idazlea (j. 1946).
• 2021 -
  • Kaxildo Alkorta, gipuzkoar itzultzailea, idazlea eta Mendebalde Kultura Alkartearen lehendakaria (j. 1943).
  • Luis de Pablo, euskal musikagilea, iraskasle famatua nazioartean, Madrilen (h. 1930).

Mundua

• 827 - Valentin, Aita santua.
• 1359 - Hugo IV.a Ziprekoa, Zipreko erregea eta Jerusalemgo errege tituluduna (j. 1294).
• 1612 - Bernardino Poccetti, Barbatelli, italiar margolari eta akuaforte-grabatzaile manierista (j. 1548).
• 1636 - Pieter Brueghel Gaztea, flandestar margolaria.
• 1659 - Abel Tasman, holandar esploratzailea (j. 1603).
• 1720 - Antoine Coysevox, frantziar eskultore eta dekoratzailea (j. 1640).
• 1791 - Christian Friedrich Daniel Schubart, alemaniar musikagilea, organista eta poeta (j. 1739).
• 1796 - Juliana Maria Brunswick-Wolfenbüttelekoa, Danimarka eta Norvegiako erregina ezkontidea (j. 1729).
• 1836 - Martha Washington Jefferson Randolph, Ameriketako Estatu Batuetako Lehen Dama (j. 1772).
• 1837 - Charles Fourier, frantziar filosofoa (j. 1772).
• 1881 - Daniel Comboni, italiar santua (j. 1831).
• 1913 - Katsura Tarō, Japoniako lehen ministroa (j. 1848).
• 1914 - Karlos I.a Errumaniakoa, Errumaniako lehenengo erregea (j. 1839).
• 1922 - Luisa Capetillo, puertorricar anarkista, feminismoaren eta unionismoaren aitzindaria bere herrialdean (j. 1879).
• 1923 - Andrés Cáceres, Peruko presidentea (j. 1836).
• 1925 - James Buchanan Duke, estatubatuar industrialaria, zigarroaren fabrikazio eta marketin modernoa sartu zituena (j. 1856).
• 1936 - Orfilia Rico, uruguaiar aktorea (j. 1871).
• 1938 - Isabelo de los Reyes, filipinar idazlea eta politikaria (j. 1864).
• 1963 - Édith Piaf, frantziar abeslaria, music-hall arloan oso famatua (j. 1915).
• 1964 - Eddie Cantor, estatubatuar umorista, dantzari, abeslari, aktore eta abesti egilea (j. 1892).
• 1970 - Édouard Daladier, Frantziako lehen ministroa (j. 1884).
• 1973 - Ludwig von Mises, austriar-estatubatuar Austriar eskolako ekonomialari, historialari, logiko eta soziologoa (j. 1881).
• 1974 - Liudmila Pavlitxenko, Bigarren Mundu Gerran parte hartu zuen sobietar frankotiratzailea, historiako emakume frankotiratzaile arrakastatsuena (j. 1916).
• 1977 - Jean Duvieusart, Belgikako lehen ministroa (j. 1900).
• 1983 - Ralph Richardson, ingeles antzezlea (j. 1902).
• 1985 -
  • Yul Brynner, estatubatuar aktorea (j. 1920).
  • Orson Welles, estatubatuar film eta antzerki zuzendaria, aktorea eta ekoizlea, historiako zuzendari hoberenetakoa (j. 1915).
• 2000 - Sirimavo Bandaranaike, Zeilango eta Sri Lankako lehen ministroa (j. 1916).
• 2004 - Christopher Reeve, estatubatuar aktorea (j. 1952).
• 2005 - Milton Obote, Ugandako presidentea (j. 1925).
• 2007 - Mehmed Uzun, idazle kurdua (j. 1953).
• 2010 -
  • Solomon Burke, estatubatuar soul eta blues musikaria (j. 1940).
  • Joan Sutherland, australiar sopranoa (j. 1926).
• 2011 - Masahiro Hamazaki, japoniar futbolaria (j. 1940).
• 2013 - Scott Carpenter, estatubatuar astronauta eta akuanauta (j. 1925).
• 2015 - Richard Heck, estatubatuar kimikaria, 2010eko Kimikako Nobel Saria (j. 1931).
• 2018 - Mary Midgley, ingeles filosofoa, etikan aditua (j. 1919).
• 2020 - Serge Bourdoncle, frantziar futbolaria eta entrenatzailea (j. 1936).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Bakarne, Bakartxo, Bakar eta Axlor.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2921
• Multimedia: 10 October

Urriaren 9 | Urteko egutegi | Urriaren 11