Erge

Neste ibaia. Neste ibarrean Erge jainkoari eskainitako hiru inskripzio agertu dira.

Erge akitanierazko izeneko jainkoa izan zen. Pirinioetako panteoiko jainkotzat, edo antzinako euskaldunen panteoiko jainkotzat sailka daiteke eta gurtza jaso zuen Akitanian erromatarren garaian eta, agian, lehenago ere bai. Beste jainko-jainkosa askoren kasuan bezala, leku mugatu batean jaso zuen gurtza.

Izenaren etimologia argitu gabe dago. Pirinio Garaiak departamenduko Montsérié herrian Erge jainkoari eskainitako santutegi garrantzitsu bat omen zen. Herri horretako mendi batean (Erge mendia, Marteau mendia, Marto mendia, Marto auzoa, Cap del Martel auzoa edo Cap des Pènes) herri harresitu bat aurkitu zen, eta barruan artefaktu arkeologiko ugari.

Aurkikuntza arkeologikoa

Ergeren medipean dagoen haitzuloa

Besteak beste, mailukaketaz landutako brontzezko mozorro bat topatu zuten, (akaso jainko baten irudia edo botozko opari bat) eta Ergeri eskainitako esker oneko 22 aldare gutxienez. Erge mendiko jainkoa bide da; izan ere, Pirinioetan beste mendi jainko batzuk ere identifikatu dira. Aldare horiekin batera, Marteri eskainitako beste aldare bat ere aurkitu zuten, eta beste bat Jupiterri. Aldiz, Leherenen kasuan ez bezala, aldareetan Marterekin lotuta agertzen baita, Erge izena ez da sekula erromatar Jainkoen izenenekin nahastuta agertu.

Orain arte, 20 idazkun ezagutzen ditugu jainko honi eskainita: hamabi inskripzio inguru aurkitu dira Montsérién, bi Montéguten, hiru Hautageten eta beste hiru Neste haranean. Santutegiaren inguruan agertzen diren zenbait egiturek K.a.III. mendekoak ematen dute. Agertutako zenbait objektu, berriz, K.a. I. eta II. mende bitartekoak dira.

Objektuak sakabanatuta daude gaur egun.

Idazkunak eta aldareak

Erge jainkoari eskainitako aldaretxoa. CIL XIII, 201

Aipatu bezala, gutxienez 22 botozko aldaretan idatzita dago, aldare hori Erge jainkoari eskaintzen zaiola. Beste aldare batuk Marte jainkoari eskaini ziren eta beste batzuk Jupìterri. Gehienak, ordez, ez zuten inskripziorik. Eskaintzaileen artean, akitanierazko izen ugari agertzen da.

Adibide bat:

• CIL XIII, 187 = CAG-65, 197 or. = AE 2010, 929

Tanskripzioa:

ERGE DEO

ANDERE S

APALONI

F V S L M

Irakurketa laburdurak osatuz: Erge deo / Andere S/apaloni[s] / f(ilius/ilia) v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito)

Itzulpen proposamena: Erge jainkoari (eskaintzen dio aldare hau), Sapaloren alaba den Anderek, esker onez eta ondo merezita.

Non aurkitua: Montserie (provincia Aquitanica)

Kanpo estekak

• Montserin aurkitutako ondasun arkeologikoei buruz:
  • Exposition vestiges de Montsérié https://tourisme-neste-barousse.fr/site/exposition-vestiges-de-montserie/
  • Escòla Gaston Febus. 2019-05-13. Les archéologues révèlent les dieux pyrénéens.
  • Montsérié. Les superbes trouvailles archéologiques
  • L'oppidum de cap de des Pènes. Diapositibak.
  • "Exposition: Le Musée Massey sort de ses réserves: les découvertes archéologiques de Montsérié". Echosciences Occitanie.

• Datuak: Q16517042