1883

1883. urtea
Kronologia
Mendeak	XVIII.a • XIX.a • XX.a
Hamarkadak	1860(e)koa • 1870(e)koa • 1880(e)koa • 1890(e)koa • 1900(e)koa
Urteak	1880  • 1881  • 1882 • 1883 • 1884 • 1885 • 1886
Beste egutegi batzuetan
Gregoriotar egutegia	1883 MDCCCLXXXIII
Ab urbe condita	2636
Armeniar egutegia	1332 ԹՎ ՌՅԼԲ
Bahá'í egutegia	39 – 40
Bengaliar egutegia	1290
Berber egutegia	2833
Egutegi budista	2427
Myanmarko egutegia	1245
Bizantziar egutegia	7391 – 7392
Koptoen egutegia	1599 – 1600
Etiopiar egutegia	1875 – 1876
Hebrear egutegia	5643 – 5644
Egutegi hinduak
Bikram Samwat	1939 – 1940
Shaka Samvat	1805 – 1806
Kali Yuga	4984 – 4985
Iraniar egutegia	1261 – 1262
Islamiar egutegia	1300 – 1301
Japoniar egutegia	Meiji 16 (明治16年)
Korear egutegia	4216
Thailandiar eguzki egutegia	2426
Holozeniar egutegia	11883

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

---

Gertaerak

• Urtarrilaren 10a – Milwaukeeko hotel baten egondako sute batek 71 hildako eragin zituen.
• Maiatzaren 24a – Brooklyngo Zubia (New York) inauguratu zen, hamahiru urteko eraikuntza lanen ondoren.
• Uztailaren 3a – SS Daphne ontziak istripua izan zuen Eskoziako Glasgow hirian 124 hildako eraginez.
• Abuztuaren 28a – Krakatoa sumendiaren erupzioa Indonesian, lau eztanda erraldoien bidez, hondamenezko tsunamiak sortuz eta hainbat herri suntsituz zituzten Java eta Sumatra uharteetan.
• ? – Bengalan Indian National Conference dena sortu zuten.
• ? – Coca-Cola marka erregistratu zuten.

Arte eta kultura

• New Yorken Metropolitan Opera House inauguratzen da.

Zientzia eta teknologia

• Robert Koch alemaniar zientzialariak tuberkulosia eta kolera eragiten dituzten bakteriak aurkitzen ditu.
• Friedrich Nietzsche – Gaia zientzia.
• John J. Montgomery – aireak baino gehiago pisatzen duen makina batekin egiten den lehenengo hegaldi kontrolatua

Kirolak

• Martxoaren 3a – 1883ko Home Nations Txapelketa bukatu zen, gaur egun Sei Nazioen Txapelketa denaren lehen ekitaldia. Ingalaterra izan zen txapelduna.

Jaiotzak

Urtarrila

• Urtarrilaren 3a – Clement Attlee, Erresuma Batuko lehen ministroa (h. 1967).
• Urtarrilaren 6a – Khalil Gibran, libanoar poeta, margolari, elaberrigile eta entsegugilea (h. 1931).
• Urtarrilaren 7a – Andrew Cunningham, Erresuma Batuko almirantea (h. 1963).
• Urtarrilaren 9a – William Garbutt, ingeles futbolari eta entrenatzailea, Athletic Clubeko entrenatzailea (h. 1964).
• Urtarrilaren 10a – Maria Francisca Marcelina Camino Arregi, Maria Maestra, oriotar irakaslea (h. 1962).
• Urtarrilaren 10a – Aleksei Nikolaievitx Tolstoi, errusiar idazlea (h. 1945).
• Urtarrilaren 14a – Nina Ricci, italiar jatorriko frantziar jostuna (h. 1970).
• Urtarrilaren 17a – Compton Mackenzie, eskoziar idazle, aktore eta politikaria (h. 1972).
• Urtarrilaren 20a – Bertram Ramsay, britaniar militarra (h. 1945).
• Urtarrilaren 21a – Olav Aukrust, norvegiar olerkaria (j. 1929).
• Urtarrilaren 26a – Policarpo Larrañaga, euskal apaiza, euskal nazionalismoaren aldeko ekintzailea eta idazlea (h. 1956).
• Urtarrilaren 26a – Juan Zaragueta, euskal filosofo, idazle eta pedagogoa (h. 1974).
• Urtarrilaren 27a – Jose Olaizola, Ereslari, euskal musikagile eta idazlea (h. 1969).
• Urtarrilaren 27a – Seán Mac Diarmada, irlandar errepublikarra, 1916ko Pazko Matxinadako buruzagietako bat eta Irlandako Errepublikaren Aldarrikapenaren zazpi sinatzaileetako bat (h. 1916).

Otsaila

• Otsailaren 2a – Nicolás Giral, tafallar idazlea (h. 1917).
• Otsailaren 4a – Blas Alegria, euskal idazlea (h. 1947).
• Otsailaren 6a – Doroteo Ziaurritz, gipuzkoar sendagilea eta politikaria, EBBko presidentea (h. 1951).
• Otsailaren 8a – Joseph Schumpeter, austriar ekonomialaria (h. 1950).
• Otsailaren 9a – Fritz August Breuhaus, alemaniar arkitektua eta diseinadorea (h. 1960).
• Otsailaren 9a - Alejandro Valdés Goikoetxea, euskal musikaria (h. 1956).
• Otsailaren 10a – Edith Clarke, lehenengo emakume ingeniari elektrikoa (h. 1959).
• Otsailaren 10a – Tomas Mujika, euskal musikaria, konpositorea eta irakaslea , Uruguayko ganbera-musikan eragin nabarmena izan zuena (h. 1965).
• Otsailaren 15a – Sax Rohmer, ingeles eleberrigilea (h. 1959).
• Otsailaren 18a – Nikos Kazantzakis, greziar idazlea (h. 1957).
• Otsailaren 22a – Alice Middleton Boring, estatubatuar biologo, zoologo eta herpetologoa (h. 1955).
• Otsailaren 23a – Karl Jaspers, alemaniar psikiatra eta filosofo existentzialista (h. 1969).
• Otsailaren 25a – François Duhourcau, lapurtar frantsesezko idazle eta historialaria (h. 1951).
• Otsailaren 26a – Eugenio Hermoso, espainiar idazlea (h. 1963).
• Otsailaren 28a – Roman Oiartzabal, gipuzkoar abesbatza-zuzendaria (h. 1971).

Martxoa

• Martxoaren 9a – Umberto Saba, italiar olerkari eta eleberrigilea (h. 1957).
• Martxoaren 12a – Eugene Biscailuz, Los Angeles hiriko euskal jatorriko polizia, California Highway Patrol polizia gorputzaren sortzailea (h. 1969).
• Martxoaren 12a – Eulogio Urrejola, euskal sozialista eta sindikalista aitzindaria (h. 1958).
• Martxoaren 15a – Mollie Faustman, la Vagabonde, suediar margolari, marrazkilari, kazetari eta idazlea (h. 1966).
• Martxoaren 15a – Josefa Uritz, nafar irakasle, pedagogo eta ekintzailea (h. 1958).
• Martxoaren 19a – Norman Haworth, ingeles kimikaria, 1937ko kimikako Nobel Saria (h. 1950).
• Martxoaren 21a – Vladimir Antonov-Ovseienko, ukrainar iraultzaile, politikari eta militar boltxebikea (h. 1938).
• Martxoaren 26a – Ethel Léontine Gabain, frantziar-ingeles artista (h. 1950).
• Martxoaren 27a – Marie Under, estoniar poeta, Estoniako literaturan figura garrantzitsuenetako bat (h. 1980).

Apirila

• Apirilaren 1a – Lon Chaney, zinema mutuko estatubatuar aktorea (h. 1930).
• Apirilaren 3a – Frits Van den Berghe, belgikar margolaria (h. 1939).
• Apirilaren 4a – Andrei Bubnov, errusiar militante boltxebikea (h. 1938).
• Apirilaren 5a – Walter Huston, kanadan jaiotako estatubatuar aktorea (h. 1950).
• Apirilaren 7a – Louis Leplée, lapurtar enpresaburua, Le Gerny's kabaretaren jabea, Édith Piaf aurkitu zuena (h. 1936).
• Apirilaren 7a – Gino Severini, italiar margolaria, futurismo mugimenduaren aitzindarietako bat (h. 1966).
• Apirilaren 9a – Mohammed Nadir Shah, Afganistango erregea (h. 1933).
• Apirilaren 10a – Bogdan Filov, Bulgariako lehen ministroa (h. 1945).
• Apirilaren 12a – Imogen Cunningham, estatubatuar argazkilaria, landareetan, biluzietan eta industria paisaietan berezitua (h. 1976).
• Apirilaren 13a – Alexander Vasilievitx Alexandrov, sobietar musikagilea, Alexandrov Taldearen sortzailea (h. 1946).
• Apirilaren 15a – Stanley Bruce, Australiako 8. lehen ministroa (h. 1967).
• Apirilaren 16a – Elias Salaberria, euskal margolaria (h. 1952).
• Apirilaren 19a – Richard von Mises, austrohungariar jatorriko estatubatuar ingeniaria (h. 1953).
• Apirilaren 25a – Semion Budionni, sobietar mariskala (h. 1973).
• Apirilaren 28a – Alfredo Baeschlin, suitzar arkitekto, margolari, eskultore eta idazlea (h. 1964).
• Apirilaren 28a – Etta Federn, austriar idazle, itzultzaile, pedagogo, militante anarkista, anarkosindikalista eta anarkofeminista (h. 1951).
• Apirilaren 28a – Prudentzio Gerekiz, Prudencio de la Cruz, bizkaitar apaiz trinitarioa (h. 1936).
• Apirilaren 30a – Jaroslav Hašek, txekiar idazle eta kazetaria (h. 1923).
• Apirilaren 30a – Indalecio Prieto, euskal herritar politikari sozialista (h. 1962).

Maiatza

• Maiatzaren 4a – Wang Jingwei, Txinako Errepublikako presidentea (h. 1944).
• Maiatzaren 5a – Eleazar López Contreras, Venezuelako presidentea (h. 1973).
• Maiatzaren 5a – Archibald Wavell, ingeles mariskala (h. 1950).
• Maiatzaren 7a – Evaristo Carriego, argentinar poeta (h. 1912).
• Maiatzaren 9a – Jose Ortega y Gasset, espainiar filosofoa (h. 1955).
• Maiatzaren 12a – Felix Arrarats, nafar kalonjea (h. 1970).
• Maiatzaren 14a – Bonifacio Iraizoz Untziti, nafar organo-jotzaile eta musikagilea (h. 1951).
• Maiatzaren 15a – Maurice Feltin, frantziar kardinala (h. 1975).
• Maiatzaren 16a – Celâl Bayar, Turkiako presidentea (h. 1986).
• Maiatzaren 18a – Eurico Gaspar Dutra, Brasilgo presidentea (h. 1974).
• Maiatzaren 18a – Walter Gropius, alemaniar arkitektoa eta Bauhaus eskolako zuzendaria (h. 1969).
• Maiatzaren 20a – Bernardo Garate, Kantabria, bizkaitar pilotaria (h. 1955).
• Maiatzaren 23a – Douglas Fairbanks, estatubatuar aktorea (h. 1939).
• Maiatzaren 24a – Robustiano Ortuzar, euskal idazlea (h. 1929).
• Maiatzaren 26a – Mamie Smith, jazz eta blues abeslaria (h. 1946).
• Maiatzaren 30a – Ricardo Zandonai, italiar konposatzailea (h. 1944).
• Maiatzaren 31 – Lauri Kristian Relander, Finlandiako presidentea (h. 1942).

Ekaina

• Ekainaren 5a – John Maynard Keynes, ingeles ekonomialaria, XX. mendeko garrantzitsuenetakoa (h. 1946).
• Ekainaren 10a – Felix Urabaien, nafar idazle eta kazetaria (h. 1943).
• Ekainaren 23a – Alan Brooke, britainiar militarra (h.1963).
• Ekainaren 24a – Victor Franz Hess, austriar fisikaria, 1936ko Fisikako Nobel Saria (h. 1964).
• Ekainaren 24a – Jean Metzinger, frantziar margolaria eta idazlea (h. 1956).
• Ekainaren 28a – Pierre Laval, Frantziako lehen ministroa (h. 1945).

Uztaila

• Uztailaren 3a – Franz Kafka, txekiar idazlea (h. 1922).
• Uztailaren 10a – Sam Wood, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 1949).
• Uztailaren 15a – Louis Lavelle, frantziar filosofoa (h. 1951).
• Uztailaren 16a – Charles Sheeler, estatubatuar margolari eta argazkilaria (h. 1965).
• Uztailaren 18a – Lev Borisovitx Kamenev, sobietar politikaria (h. 1936).
• Uztailaren 23a – Alan Brooke, britainiar militarra (h. 1963).
• Uztailaren 25a – Alfredo Casella, italiar musikagile, piano-jotzaile eta orkestra-zuzendaria (h. 1947).
• Uztailaren 29a – Henry Robertson Bowers, Robert Falcon Scotten laguntzailetako bat zoritxarreko Terra Nova espedizioan (h. 1912).
• Uztailaren 29a – Benito Mussolini, Italiako Erresumako lehen ministroa eta Italiako Errepublika Sozialaren ducea (h. 1945).
• Uztailaren 29a – Fred Pentland, ingeles futbolari eta entrenatzailea, Athletic Clubeko entrenatzailea (h. 1962).
• Uztailaren 31 – Concepcion Gangoiti, gerraurreko maistra eta irakaskuntza-ekintzailea.
• Uztailaren 31 – Erich Heckel, alemaniar margolari eta grabatzailea (h. 1970).

Abuztua

• Abuztuaren 1a – Edith Pretty, ingeles lurjabea, Sutton Hoo ontziaren ehorzketarekin lotua (h. 1942).
• Abuztuaren 11a – Ernst Stadler, alemaniar olerkari espresionista (h. 1914).
• Abuztuaren 12a – Marion Lorne, estatubatuar aktorea (h. 1968).
• Abuztuaren 13a – Rosa Oteiza, nafar emagina eta Nafarroako Foruen monumentuko irudiaren modeloa (h. 1970).
• Abuztuaren 13a – Edwin Sutherland, estatubatuar soziologoa, kriminologoa eta jokaera kriminalaren teorikoa (h. 1950).
• Abuztuaren 15a – Ivan Meštrović, kroaziar eskultore, arkitekto eta idazlea (h. 1962).
• Abuztuaren 19a – Coco Chanel, frantziar moda diseinatzailea (h. 1971).
• Abuztuaren 19a – José Mendes Cabeçadas, Portugalgo presidentea (h. 1965).
• Abuztuaren 29a – Jean Elizalde, euskal idazle eta apaiza (h. 1961).
• Abuztuaren 30a – Theo van Doesburg, herbeheretar margolari, olerkari eta arkitektoa (h. 1931).

Iraila

• Irailaren 11 – William Llewellyn Dyer, ingeles enpresaburu eta futbolaria (h. 1936).
• Irailaren 13a – August Zaleski, poloniar presidentea (h. 1972).
• Irailaren 14a – Alexander Meissner, austriar fisikari eta ingeniaria (h. 1958).
• Irailaren 17a – William Carlos Williams, estatubatuar olerkaria (h. 1963).
• Irailaren 19a – Hjalmar Bergman, suediar idazlea (h. 1931).
• Irailaren 23a – Grigori Zinoviev, sobietar politikaria (h. 1936).

Urria

• Urriaren 1a – Gabriel Deluc, lapurtar margolaria (h. 1916).
• Urriaren 2a – Margarita Fofanova, errusiar militante boltxebikea (h. 1976).
• Urriaren 8a – Otto Heinrich Warburg, alemaniar biokimikaria, 1931ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1970).
• Urriaren 15a – Antonio Ortiz Etxague, arabar margolari errealista (h. 1942).
• Urriaren 16a – Jean Ibarnegarai, euskal herritar politikaria eta Euskal Pilotaren Nazioarteko Federakuntzaren sortzailea (h. 1956).
• Urriaren 17a – Alexander Sutherland Neill, eskoziar hezitzailea, Summerhill eskolaren sortzailea (h. 1973).
• Urriaren 20a – Diego Basterra, bizkaitar arkitektoa (h. 1959).
• Urriaren 25a – Nikolai Krestinski, Bielorrusian jaiotako militante, abokatu eta diplomazialari boltxebikea (h. 1938).
• Urriaren 29a – Anna Estelle Glancy, estatubatuar astronomoa eta lente profesionalen diseinatzailea (h. 1975).

Azaroa

• Azaroaren 2a – Alberto María de Agostini, italiar argazkilari, dokumentalista, mendizale, geografo eta misiolari salestarra (h. 1960).
• Azaroaren 2a – Martin Flavin, estatubatuar eleberrigile eta antzerkigilea (h. 1967).
• Azaroaren 2a – Eberardo Pavesi, italiar txirrindularia (h. 1974).
• Azaroaren 8a – Charles Demuth, estatubatuar margolaria (h. 1935).
• Azaroaren 11 – T. F. O'Rahilly, irlandar hizkuntalaria (h. 1953).
• Azaroaren 14a – Ado Birk, Estoniako lehen ministroa (h. 1942).
• Azaroaren 21a – William F. Lamb, estatubatuar arkitektoa, Empire State Buildingen diseinatzaile nagusia (h. 1952).
• Azaroaren 23a – Jon Kurutz Ibargutxi, euskal idazlea (h. 1969).
• Azaroaren 23a – José Clemente Orozco, mexikar margolaria (h. 1949).
• Azaroaren 25a – Diego Martínez Barrio, Espainiako Bigarren Errepublikako behin-behineko presidentea (h. 1962).
• Azaroaren 26a – Mihály Babits, hungariar idazlea (h. 1941).

Abendua

• Abenduaren 1a – Luigi Ganna, italiar txirrindularia, Italiako Giroaren lehen garailea (h. 1957).
• Abenduaren 3a – Anton Webern, austriar musikagilea (h. 1945).
• Abenduaren 4a – Katharine Susannah Prichard, australiar idazlea (h. 1969).
• Abenduaren 9a – Alexandros Papagos, Greziako lehen ministroa (h. 1955).
• Abenduaren 9a – Joseph Pilates, alemaniar kulturista (h. 1967).
• Abenduaren 10a – Andrei Vixinski, sobietar diplomazialari, legegizon eta politikaria (h. 1954).
• Abenduaren 12a – Peadar Kearney, irlandar errepublikar nazionalista eta abesti matxinoen konposatzailea (h. 1942).
• Abenduaren 14a – Morihei Ueshiba, japoniar aikido irakaslea, aikido gudu-antzearen asmatzailea (h. 1969).
• Abenduaren 16a – Max Linder, frantziar-zinema antzezlea (h. 1925).
• Abenduaren 18a – Jules Raimu, frantziar aktorea (h. 1946).
• Abenduaren 20a – Jose Zalba Labarga, nafar historialaria eta idazlea (h. 1942).
• Abenduaren 22a – Edgar Varèse, frantziar-estatubatuar musikagilea eta orkestra-zuzendaria (h. 1965).
• Abenduaren 23a – Hubert Pierlot, Belgikako lehen ministroa (h. 1963).
• Abenduaren 26a – Frank Debenham, esploratzaile polarra, geografia irakaslea eta Scott Polar Research Instituteko lehen zuzendaria (h. 1965).
• Abenduaren 26a – Maurice Utrillo, frantziar margolaria (h. 1955).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Balbino Sobrado, arabar argazkilaria (h. 1964).
• Carmen Baroja, euskal idazle eta etnologoa (h. 1950).
• Domingo Moriones Larraga, Orokietako markesa, nafar militar eta aristokrata (h. 1964).
• Eugenio Urrotz, gipuzkoar elizgizon eta idazlea (h. 1937).
• Isidro Leanizbarrutia, euskal idazlea (h. 1948).
• Joaquín Baleztena, nafar abokatu eta politikari karlista (h. 1978).
• Leocadio Hernández, nafar organo-jotzaile, musikagile eta idazlea (h. 1965).
• Manuel Castellanos, bizkaitar ingeniari eta futbolaria.
• Paul Götz, alemaniar astronomoa (h. 1962).
• Santiago Güell López, kataluniar politikari eta kirol sustatzailea (h. 1954).
• Teresa Villarreal, iraultzaile mexikar aktiboa, idazlea eta antolatzaile feminista.

Heriotzak

Urtarriletik ekainera

• Urtarrilaren 4a – Nicolas Ledesma Garcia, Bilboko Done Jakue katedraleko aragoitar musikaria (j. 1791).
• Urtarrilaren 16a – Matilde Díez, espainiar antzerki-aktorea (j. 1818).
• Urtarrilaren 23a – Gustave Doré, frantziar marrazkigilea (j. 1832).
• Urtarrilaren 24a – Carl Skånberg, suediar margolaria (j. 1850).
• Otsailaren 13a – Richard Wagner, alemaniar musikari eta konpositorea (j. 1813).
• Martxoaren 11a – Alexander Gortxakov, errusiar politikaria (j. 1798).
• Martxoaren 14a – Karl Marx, alemaniar filosofo eta politikaren teorilaria (j. 1818).
• Martxoaren 20a – Ernest-Charles Lasègue, frantziar medikua (j. 1816).
• Apirilaren 14a – William Farr, ingeles epidemiologoa (j. 1807).
• Apirilaren 30a – Édouard Manet, frantziar margolaria (j. 1832).
• Maiatzaren 5a – Eva Gonzalès, frantziar margolari inpresionista (j. 1849).
• Maiatzaren 19a – Samo Chalupka, erromantizismoko eslovakiar poeta (j. 1812).
• Maiatzaren 23a – Cyprian Kamil Norwid, poloniar olerkari, antzerkigile, margolari, eskultore eta filosofoa (j. 1821).
• Maiatzaren 26a – Abd el-Kader, Aljeriako emirra (j. 1808).
• Ekainaren 14a – Edward FitzGerald, ingeles idazlea (j. 1809).
• Ekainaren 24a – Santiago Arana, bizkaitar ontzigilea, Abandoko Errepublikako alkatea eta Sabin, Luis eta Paulina Arana Goiri anai-arreben aita (j. 1823).

Uztailetik abendura

• Uztailaren 13a – Ranavalona II.a, Madagaskarko erregina (j. 1829).
• Uztailaren 15a – Tom Thumb, nanismoa jasan zuen estatubatuar artista (j. 1838).
• Uztailaren 30a – Cayo Vea-Murguía, espainiar politikari progresista, Bizkaiko gobernadore zibila (j. 1827).
• Abuztuaren 12a – Ramón Ortiz de Zárate, euskal idazlea (j. 1817).
• Abuztuaren 24a – Henrike Artoiskoa, Chambordeko konde eta Bordeleko dukea (j. 1820).
• Irailaren 3a – Ivan Turgenev, errusiar idazlea (j. 1818).
• Irailaren 10a – Hendrik Conscience, nederlanderazko eleberrigilea (j. 1812).
• Urriaren 6a – Antónia Pusich, portugaldar poeta, antzerkigile, kazetari, piano-jotzaile eta musikagilea (j. 1805).
• Urriaren 22a – Thomas Mayne Reid, irlandar-estatubatuar idazle eta militarra (j. 1818).
• Azaroaren 26a – Sojourner Truth, estatubatuar abilizionista (j. 1797?).
• Abenduaren 26a – Giacomo Di Chirico, italiar margolaria (j. 1844).
• Abenduaren 29a – Francesco De Sanctis, italiar idazlea (j. 1817).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Goizeko Izar, txeiene tribu indiarreko buruzagia (j. 1810).
• Pierre Michaux, frantziar errementari eta karrozen eraikitzailea, pedaldun bizikletaren garatzaile nagusietako bat (j. 1813).

---

Kanpo estekak

• Datuak: Q7816
• Multimedia: 1883 / Q7816