Gabiria

Gabiria
	Gipuzkoa, Euskal Herria
	Gabiriako udaletxea
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Gipuzkoa
Eskualdea	Goierri
Izen ofiziala	Gabiria
Alkatea	Oier Oiarbide Murua
Posta kodea	20217
INE kodea	20038
Herritarra	gabiriar
Ezizena	makilarik
Kokapena
Koordenatuak	43°03′01″N 2°16′45″W / 43.0503°N 2.2791°W
Azalera	14,88 km²
Garaiera	414
Distantzia	52 km Donostiara
Demografia
Biztanleria	506 (2023); 3 (2022)
Dentsitatea	33,73 bizt/km²
Hazkundea; (2003-2013)	% 12,22
Zahartze tasa	% 18,8
Ugalkortasun tasa	‰ 52,63
Ekonomia
Jarduera tasa	% 78,33 (2011)
Genero desoreka	% 4,71 (2011)
Langabezia erregistratua	% 5,95 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 87,38 (2010)
Etxeko erabilera	% 86.01 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera	1661
Webgunea	http://www.gabiria.eus/

Gabiria Gipuzkoako hego-erdialdean, Goierriko eskualdean dagoen udalerri txiki bat da. 14,88 km² ditu, eta 507 biztanle zituen 2016. urtean.

Geografia

Mugakideak

Gabiriak mugakide ditu iparraldean Zumarraga eta Ezkio-Itsaso, hegoaldean Mutiloa, ekialdean Ormaiztegi eta berriro Ezkio-Itsaso, eta mendebaldean Legazpi.

Inguru naturala

Eztanda ibaiak herria zeharkatzen du, Oriaren ibaiadarra dena. Bestalde, Aizeleku (812 m), Trapalata (634 m), Pagoeder eta Murgil mendiek inguratzen dute.

Eremu naturalaren %66 basoek estaltzen dute eta %32, aldiz, belardiek.

Zerbitzuak

Kirola

Pilotalekua^[3]

Kultura

Kultur etxea eta liburutegia^[4]

Historia

Herriaren lehenengo aipamen idatzia XIV. mendekoa da, "Santa María de Alkain" izenarekin, eta garai hartan, dirudienez, Segurarekin harremanetan egon zen, eta bi mende geroago Areriako Alkate Gorenaren menpe egongo zen.

Filipe IV.a Espainiakoa erregeak hiribildu izendatu zuen 1661ean, Areriatik bereiziz. Horren ondoren bi urte joan ziren eta Zumarraga eta Ezkiogarekin "Argisanoko Santa Krutzeko Batasuna" osatu zuen, 1766 arte.

XIX. mendean herrian bainuetxe bat egon zen, garai hartan gabiriarrak 1.000tik gora ziren. Hortik aurrera, ordea, biztanleria jaitsiz joan da ia etengabe gaur egun arte. Izan ere, nekazaritza eta abeltzaintza jarduera tradizionalak izan dira Gabirian, eta industria, betiere maila txikikoa, bakan sortu dute azken hamarkadotan.

Ekonomia

2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak: Lehen sektorea BEGaren %6,6,. Bigarren sektorea %35,4. Hirugarren sektorea %49,1. Eraikuntza %8,8.^[5]

Demografia

2019an herriak 506 biztanle zituen. Horietatik %20,36k 65 urte edo gehiago zituen. Eta atzerrian jaiotakoak %3,95 ziren.^[5]

Gabiriako biztanleria

Datu-iturria: www.ine.es

Politika

2019ko udal hauteskundeak

2019ko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: Independenteek (Gabiria Hautesle Elkartea) 245 boto. PSE-EEk 6 boto.^[6] Oier Oiarbide Murua izendatu zuten alkate.^[7]^[8]^[9]

Alkateak

Hauek izan dira Gabiriako azken alkateak:

Alkatea	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera	Alderdia^[10]
Andres Goya Telleria^[10]^[11]	1979	1983		Euzko Alderdi Jeltzalea
	1983	1984 ^a		Euzko Alderdi Jeltzalea
	1984	1987		Euzko Alderdi Jeltzalea
	1987	1991		Eusko Alkartasuna
	1991	1995		Eusko Alkartasuna
	1995	1999		Eusko Alkartasuna
	1999	2003		Gabiria Hautesle Elkartea
	2003	2007		Gabiria Hautesle Elkartea
	2007	2011		Gabiria Hautesle Elkartea
	2011	2015		Auzo Artea
Iñaki Mirena Etxezarreta Egiguren^[10]	2015	2019		Gabiria Hautesle Elkartea
Oier Oiarbide Murua^[7]^[8]^[9]	2019	Jardunean		Gabiria Hautesle Elkartea

Euskara

Gabiriako Nikolas Alustizaren^[12] testigantza, gerraurreko eta gerraosteko maisuen ingurukoa. Euskal Herriko Ahotsak^[13]^[14] proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Gabiriako euskalkia Goierriko hizkera^[15] da, gipuzkeraren^[16] hego-mendebaldeko aldaera bat. 2016an herritarren %90,8 euskalduna zen.^[5]

Ondarea

Brinkola-Zegamako Estazio Megalitikoa
Andra Mariaren eliza^[17]
Santa Marina baseliza^[17]
Alegia auzoko urkabea. XV-XVI. mendeetakoa.^[17]

Gabiriar ospetsuak

Valentin Larrea (1876-1970), piano-jotzaile eta musikaria.
Margarita Telleria (1905-2009), luzaroenik bizi izan diren euskal herritarretako bat.
Julian Alustiza "Aztiri" (1913-2005), idazle eta elizgizona.
Euxebio Igartzabal (1944-), bertsolaria.
Iñaki Murua (1956-), bertsolaria.
Mikel Aizpuru (1963-), historialaria.
Andoni Aizpuru (1964-), kazetaria eta telebistako aurkezlea.
Ainhoa Aizpuru (1970-), politikaria.
Eneritz Gorrotxategi (1985-), kazetaria.
Aratz Igartzabal "Potto" (1996-), bertsolaria.

Argazki galeria

Gabiriako eliza
Gabiriako Ostatua. Udalarena da, eta jatetxea kudeatzeko lanak lehiaketa bidez ateratzen ditu.
Txindokiren ikuspegia, Gabiriatik

Erreferentziak

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ Kirol instalakuntzak – Gabiriako Udala. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ Kultur etxea – Gabiriako Udala. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ ^a ^b ^c «Web Eustat. Datos Estadísticos de Gabiria» www.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ ^a ^b «Makilak aldatu dira eskuz» Goierriko Hitza 2019-06-17 (Noiz kontsultatua: 2021-05-06).
↑ ^a ^b ««Herriak herri edo talde bezala funtzionatzea lortu nahi da»» Goierriko Hitza 2019-10-23 (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ ^a ^b Gabiriako Udala. (Noiz kontsultatua: 2021-05-11).
↑ ^a ^b ^c (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2021-05-06).
↑ «GABIRIA - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2021-05-06).
↑ «Alustiza Gabiria, Nikolas - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-26).
↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-26).
↑ «Eskolako maisu ona gerrara joan izanaren pena - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-26).
↑ «Goierrikoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-05).
↑ «Erdialdekoa - Gipuzkera - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-05).
↑ ^a ^b ^c Goitur. (2018-11-07). «Gabiria» Goierri Turismo (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Gipuzkoa

Gabiriako Hitza

Gabiriako Udalaren webgunea

Datuak: Q1639399
Multimedia: Gabiria / Q1639399
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Gabiria

[Udalbiltza-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.

[2] «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[3] Kirol instalakuntzak – Gabiriako Udala. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[4] Kultur etxea – Gabiriako Udala. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[:0-5] «Web Eustat. Datos Estadísticos de Gabiria» www.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[6] www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[:4-7] «Makilak aldatu dira eskuz» Goierriko Hitza 2019-06-17 (Noiz kontsultatua: 2021-05-06).

[:3-8] ««Herriak herri edo talde bezala funtzionatzea lortu nahi da»» Goierriko Hitza 2019-10-23 (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[:2-9] Gabiriako Udala. (Noiz kontsultatua: 2021-05-11).

[:02-10] (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2021-05-06).

[11] «GABIRIA - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2021-05-06).

[12] «Alustiza Gabiria, Nikolas - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-26).

[13] «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-26).

[14] «Eskolako maisu ona gerrara joan izanaren pena - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-26).

[15] «Goierrikoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-05).

[16] «Erdialdekoa - Gipuzkera - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-05).

[:1-17] Goitur. (2018-11-07). «Gabiria» Goierri Turismo (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]