Ormaiztegi
| Ormaiztegi | ||
|---|---|---|
 Gipuzkoa, Euskal Herria | ||
 | ||
|
| ||
| Administrazioa | ||
| Estatua | Espainia | |
| Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | |
| Lurraldea | Gipuzkoa | |
| Eskualdea | Goierri | |
| Izen ofiziala | Ormaiztegi | |
| Alkatea | Jon Enrique Galarza (O.B.) | |
| Posta kodea |
20216 | |
| INE kodea |
20062 | |
| Herritarra | ormaiztegiar | |
| Kokapena | ||
| Koordenatuak | 43° 02′ 35″ N, 2° 15′ 17″ W / 43.0431256°N,2.254814°WKoordenatuak: 43° 02′ 35″ N, 2° 15′ 17″ W / 43.0431256°N,2.254814°W | |
  Ormaiztegi Ormaiztegi (Gipuzkoa) | ||
 Ikusi OpenStreetMapen | ||
| Azalera | 6,77 km2 | |
| Garaiera | 195 metro | |
| Distantzia | 50 km Donostiara | |
| Demografia | ||
| Biztanleria |
1.300 biztanle (2016) (  8) | |
|
% 50,77   % 49,23 | ||
| Dentsitatea | 192,02 biztanle/km² | |
| Hazkundea (2003-2013)[1] |
% 9,88 | |
| Zahartze tasa[1] | % 16,46 | |
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 67,62 | |
| Ekonomia | ||
| Jarduera tasa[1] | % 75,44 (2011) | |
| Genero desoreka[1] | % 17,61 (2011) | |
| Langabezia erregistratua[1] | % 7,7 (2013) | |
| Kultura | ||
| Euskaldunak[1] | % 73,42 (2010) | |
| Euskararen erabilera[2] | % 45,4 (2011) | |
| Datu gehigarriak | ||
| Sorrera | 1615. urtea | |
| Webgunea | http://www.ormaiztegi.net | |
.svg)
Ormaiztegi Gipuzkoa hegoaldeko udalerri bat da, Goierri eskualdekoa. 1.300 biztanle zituen
2016. urtean, eta 6,77 km2. Autobusak egiten dituen Irizar enpresaren egoitza delako da ezaguna.
Eduki-taula
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Udalerri mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Herri hauek ditu mugakide: iparraldean Ezkio-Itsaso; hegoaldean Mutiloa eta Idiazabal; ekialdean Beasain; eta mendebaldean Gabiria.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Auzo bat baino ez zen Ormaiztegi, gaizkile eta lapurrei aurre egiteko 1384. urtean Segurako herriarekin bat egin zuenean. 1615 arte iraun zuen bi herriguneen arteko batasunak; urte horretan jaso zuen hiri-gutuna Filipe III.a Espainiako erregearen eskutik. 1617. urtean Astigarreta, Gudugarreta, Zerain eta Mutiloako herriguneekin bat egin zuen, San Esteban herri-elkartea osatzeko eta Batzar Nagusietara prokuradore bakarra bidaltzearren. Zegamako herri-elkarte bihurtu zen 1637. urtean, Zegamako herriak aurrekoekin bat egin zuenean. 1863. urtean, Norteko burdinbidea heldu zen herrira, eta ospe handiko Ormaiztegiko burdinazko zubia eraiki zen.
Ekonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Industria (metalurgia, makineria, industria kimikoa, eraikuntza) da ekonomia jarduera nagusia.
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Ormaiztegiko biztanleria |
|---|
 |
Azpiegiturak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ormaiztegiko euskara[6] gipuzkeraren aldaera bat da, zehatzago esanda, Goierriko euskara[7] da bertan hitz egiten dena. Urolaldeko hizkerarekin batera Sartaldeko azpieuskalkia[8] osatzen du Goierrikoak, baina Urolaldekoan sakonagoa da mendebaleko euskararen eragina. Nortasun beteko hizkera da Goierrikoa, batasun handikoa, nahiz eta gorabeherak badiren mendebaletik ekialdera, hau da, Segura, Zegama eta Legazpitik Zaldibia edo Legorretara. Ataungoa ere berezia da, ziurrenik, bakarti samar eta Nafarroako mugan dagoelako. Abaltzisketak eta Ikaztegietak Tolosaldearekin lotura egiten dute, eta Urretxuk eta Zumarragak, berriz, Goierri eta Urolaldearen artekoa.
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Tren bidezubia: 286 m luze eta 35 m garai da. Madril eta Irun lotzen dituen trenbidearen zatia zen. Lavaley frantziar ingeniariak egin zuen 1863an. Espainiako Gerra Zibilean kaltetu ondoren, 1940an berritu zuten. 1996an utzi zioten erabiltzeari.
- Zumalakarregi Museoa.
- San Andres parrokia eliza: XV. mendekoa da, eta atari eta bataio-harri erromanikoak ditu.
- Eskola Zaharra
Ormaiztegiar ospetsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
.jpg)
- Tomas Zumalakarregi (1788-1835), jeneral karlista.
- Gregorio Muxika (1882-1931), euskal idazlea eta euskaltzalea.
- Gorka Izagirre (1987- ,) txirrindulari profesionala.
Argazki galeria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ormaiztegiko udaletxea.
Zumalakarregi Museoa eta San Andres parrokia eliza.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011-12-26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira, Udalbiltza, http://udalbiltza.eus/eu/euskal-herriari-begira .
- ↑ «UEMA-Atlasa», Euskararen erabilera (UEMA), http://46.226.108.156/UEMA/atlas.html .
- ↑ «Ormaiztegi - Ahotsak.eus», ahotsak.eus, https://ahotsak.eus/ormaiztegi/. Noiz kontsultatua: 2018-09-17 .
- ↑ «Sartaldekoa (G) - Ahotsak.eus», ahotsak.eus, https://ahotsak.eus/euskalkiak/erdialdekoa-gipuzkera/sartaldekoa-g/. Noiz kontsultatua: 2018-09-17 .
- ↑ «Goierrikoa - Ahotsak.eus», ahotsak.eus, https://ahotsak.eus/euskalkiak/erdialdekoa-gipuzkera/sartaldekoa-g/goierrikoa/. Noiz kontsultatua: 2018-09-17 .
- ↑ «Ormaiztegi - Ahotsak.eus», ahotsak.eus, https://ahotsak.eus/ormaiztegi/. Noiz kontsultatua: 2018-09-17 .
- ↑ «Goierrikoa - Ahotsak.eus», ahotsak.eus, https://ahotsak.eus/euskalkiak/erdialdekoa-gipuzkera/sartaldekoa-g/goierrikoa/. Noiz kontsultatua: 2018-09-17 .
- ↑ «Sartaldekoa (G) - Ahotsak.eus», ahotsak.eus, https://ahotsak.eus/euskalkiak/erdialdekoa-gipuzkera/sartaldekoa-g/. Noiz kontsultatua: 2018-09-17 .
Kanpo loturak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Ormaiztegi  |
 |
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Gipuzkoa |
| ||||||||||
