Ormaiztegi

Ormaiztegi
Gipuzkoa, Euskal Herria
Ormaiztegiko bidezubia.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Gipuzkoa
Eskualdea	Goierri
Izen ofiziala	Ormaiztegi
Alkatea	Jon Enrique Galarza (Ormaiztegi Batzen)
Posta kodea	20216
INE kodea	20062
Herritarra	ormaiztegiar
Kokapena
Koordenatuak	43° 02′ 35″ N, 2° 15′ 17″ W
Azalera	6,77 km2
Garaiera	195 metro
Distantzia	50 km Donostiara
Demografia
Biztanleria	1.276 (2019) -26 (2018)
Dentsitatea	192,02 biztanle/km²
Hazkundea (2003-2013)	% 9,88
Zahartze tasa	% 16,46
Ugalkortasun tasa	‰ 67,62
Ekonomia
Jarduera tasa	% 75,44 (2011)
Genero desoreka	% 17,61 (2011)
Langabezia erregistratua	% 7,7 (2013)
Kultura
Euskaldunak	% 73,42 (2010)
Euskararen erabilera	% 45,4 (2011)
Datu gehigarriak
Sorrera	1615. urtea
Webgunea	http://www.ormaiztegi.net

Ormaiztegi Gipuzkoa hegoaldeko udalerri bat da, Goierri eskualdekoa. 1.300 biztanle zituen 2016. urtean, eta 6,77 km². Autobusak egiten dituen Irizar enpresaren egoitza delako da ezaguna.

Geografia

Udalerri mugakideak

Herri hauek ditu mugakide: iparraldean Ezkio-Itsaso; hegoaldean Mutiloa eta Idiazabal; ekialdean Beasain; eta mendebaldean Gabiria.

Historia

Auzo bat baino ez zen Ormaiztegi, gaizkile eta lapurrei aurre egiteko 1384. urtean Segurako herriarekin bat egin zuenean. 1615 arte iraun zuen bi herriguneen arteko batasunak; urte horretan jaso zuen hiri-gutuna Filipe III.a Espainiako erregearen eskutik. 1617. urtean Astigarreta, Gudugarreta, Zerain eta Mutiloako herriguneekin bat egin zuen, San Esteban herri-elkartea osatzeko eta Batzar Nagusietara prokuradore bakarra bidaltzearren. Zegamako herri-elkarte bihurtu zen 1637. urtean, Zegamako herriak aurrekoekin bat egin zuenean. 1863. urtean, Norteko burdinbidea heldu zen herrira, eta ospe handiko Ormaiztegiko burdinazko zubia eraiki zen.

Ekonomia

Industria (metalurgia, makineria, industria kimikoa, eraikuntza) da ekonomia jarduera nagusia.

Irizar kooperatibak Ormaiztegin dauka egoitza nagusia.

2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak: Lehen sektorea BEGaren %0,3. Bigarren sektorea BEGaren %88,6. Hirugarren sektorea %10,3. Eraikuntza %0,8.

Demografia

2019an herriak 1.295 biztanle zituen, eta horietatik %21,93k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %9,73 ziren.

Ormaiztegiko biztanleria

Politika

2011ko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: EH Bilduk 279 boto. Ormaiztegiko Herri Taldeak 218 boto. Orbel - Ormaiztegiko Bizilagunek 210 boto. PSE-EEk 13 boto. PPk 12 boto. Rosa Mari Urkia (EH Bildu) izendatu zuten alkate, Orbelen aldeko botoekin.

2015eko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: Ormaiztegi Batzenek 452 boto. EH Bilduk 244 boto. PSE-EEk 10 boto. Jon Enrike (Ormaiztegi Batzen) izendatu zuten alkate.

2019ko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: Ormaiztegi Batzenek 421 boto. EH Bilduk 258 boto. Elkarrekin Podemosek 20 boto. PSE-EEk 8 boto. Jon Enrikek jarraitu zuen alkate.

Azpiegiturak

Garraioa

• Ormaiztegiko geltokia

Kultura

• Liburutegia

Kirola

• Zubipe kiroldegia
• Urbeltz pilotalekua eta saskibaloi kantxa

Hezkuntza

• San Andres Herri Eskola
• Haur-eskola
• Gaztelekua

Euskara

Play media

Ormaiztegiko Kontxa Intxaustiren testigantza, eskolan ikasitakoaren eta irakaskuntza metodoen ingurukoa.Euskal Herriko Ahotsak proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Ormaiztegiko euskara gipuzkeraren aldaera bat da, zehatzago esanda, Goierriko euskara da bertan hitz egiten dena. Urolaldeko hizkerarekin batera Sartaldeko azpieuskalkia osatzen du Goierrikoak, baina Urolaldekoan sakonagoa da mendebaleko euskararen eragina. Nortasun beteko hizkera da Goierrikoa, batasun handikoa, nahiz eta gorabeherak badiren mendebaletik ekialdera, hau da, Segura, Zegama eta Legazpitik Zaldibia edo Legorretara. Ataungoa ere berezia da, ziurrenik, bakarti samar eta Nafarroako mugan dagoelako. Abaltzisketak eta Ikaztegietak Tolosaldearekin lotura egiten dute, eta Urretxuk eta Zumarragak, berriz, Goierri eta Urolaldearen artekoa.

2016an herritarren %73,85 euskalduna zen.

San Andres elizako ataria

Ondasun nabarmenak

• Tren bidezubia: 286 m luze eta 35 m garai da. Madril eta Irun lotzen dituen trenbidearen zatia zen. Lavaley frantziar ingeniariak egin zuen 1863an. Espainiako Gerra Zibilean kaltetu ondoren, 1940an berritu zuten. 1996an utzi zioten erabiltzeari.
• Zumalakarregi Museoa. Iriarte Erdikoa etxean dago.
• San Andres parrokia eliza: XVI. mendekoa da, eta atari eta bataio-harri erromanikoak ditu.
• Eskola Zaharra
• Udaletxea (XIX. mendea)
• Berroeta baserria (XVI. mendea)
• Arandi Zahar baserria (XVI. mendea)

Ormaiztegiar ospetsuak

Tomas Zumalakarregi jenerala da ormaiztegiar ospetsuena.

• Migel Antonio Zumalakarregi (1773-1846) politikari liberala.
• Tomas Zumalakarregi (1788-1835), jeneral karlista.
• Gregorio Muxika (1882-1931), euskal idazlea eta euskaltzalea.
• Mari Karmen Garmendia (1947-), irakasle eta politikaria.
• Elixabete Garmendia (1953-), euskarazko kazetaria.
• Gorka Izagirre (1987-), txirrindulari profesionala.

Argazki galeria

• 

  Ormaiztegiko udaletxea.

• 

  Zumalakarregi Museoa eta San Andres parrokia eliza.

• 

  Tren bidezubia.

• 

  Herriaren ikuspegi bat

• 

  Zumalakarregiren bustoa

• 

  San Andres eliza, atzetik

• 

  Irizar enpresa

• 

  1940ko argazkia

• 

  Iriarte Erdikoa baserria, 1940an

• 

  Iriarte Erdikoa baserria, 1940an

• 

  Iriarte Erdikoa baserria, 1940an

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Gipuzkoa

• Ormaiztegiko udalaren webgunea
• Ormaiztegiko Zumalakarregi Museoa
• Industria paisaia webgunea
• Ormaiztegiko albisteak Goierriko Hitzan

• Datuak: Q932808
• Multimedia: Ormaiztegi
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Ormaiztegi