Larraul

Larraul
Gipuzkoa, Euskal Herria
Larraulgo udaletxea.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Gipuzkoa
Eskualdea	Tolosaldea
Izen ofiziala	Larraul
Alkatea	Maria Teresa Arana Perez
Posta kodea	20159
INE kodea	20048
Herritarra	larrauldar
Ezizena	tabako erretzaile
Kokapena
Koordenatuak	43°11′16″N 2°06′09″W
Azalera	6 km²
Garaiera	240 m
Distantzia	24 km Donostiara
Demografia
Biztanleria	256 (2020) 5 (2019)
113 (%44.1) 138 (%53.9)
Dentsitatea	42,67 bizt/km²
Hazkundea (2003-2013)	% 53,25
Zahartze tasa	% 20,23
Ugalkortasun tasa	‰ 56,6
Ekonomia
Jarduera tasa	% 87,1 (2011)
Genero desoreka	% -3,36 (2011)
Langabezia erregistratua	% 9,24 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 92,09 (2010)
Kaleko erabilera	% 74,2 (2016)
Etxeko erabilera	% 74.69 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera	1840 (juliotar egutegia)
Webgunea	https://www.larraul.eus

Larraul Gipuzkoako erdialdeko udalerri bat da, Tolosaldeko eskualdekoa. 246 biztanle zituen 2016. urtean. Larrauldarren % 90 baino gehiago euskaldunak izanik, Larraul Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko (UEMA) kide da.

Izena

Herriaren izena beti Larraul formarekin aipatu izan da; lehendabiziko aldiz, 1470. urtean.

Etimologia, berriz, ilun samarra da. Badirudi lehen osagaia larre edo lahar dela; eta bigarrena, -aul: ez dirudi ahul adjektiboarekin zerikusirik duenik. Hala, antzeko eran osatuta egon litezke Nafarroa Garaiko ondorengo hiru toponimo hauek: Urraul ibarra eta Oleta Orbaibarko aurkintza (hur [«hurritza»] + -aul), Basaula Ameskoako aurkintza (baso + -aul(a)), eta Eraul Deierriko herria (osagai ezezagun bat + -aul). Hala ere, hipotesia besterik ez da, froga sendorik gabea.

Larraulgo herritarrei larrauldar deritze; eta tabako erretzaile ezizenaz ezagunak dira, Azkuek jaso zuenez.

Geografia

Larraul, hegoaldetik (Asteasutik) begiratuta.

Larraul, iparraldetik (Hernio aldetik) begiratuta.

Larraul Gipuzkoaren barnealdeko herri bat da, eta Aiztondo haranean dago, Tolosaldeko ipar-mendebaldean. Ez dago Bizkaiko itsasoaren ertzetik oso urruti, baina Hernio mendiak (1075 metroko altitudea) eta haren mendilerroak itsasoa ezkutatzen diote. Izan ere, Larraul mendilerro horren hegoaldeko magalen dago, itsas mailatik 225 metro gorago, haranaren hondoan, terraza natural batzuen gainean. Horri esker, nekazaritza izan da bertakoen bizibidea mende askoan. Hostozabalen eta koniferoen basoek hartzen dute Larraulgo lurraldearen zati handi bat.

Udalerri mugakideak

Larraulek mugakide ditu ipar eta ekialdean Asteasu, hegoaldean Alkiza, eta mendebaldean Errezil (Urola Erdia).

Azpiegiturak

• Liburutegia
• KZ Gunea
• Eskola
• Ekomuseoa

Historia

Sortu zenetik, Aiztondoko Alkatetza Nagusiaren kide izan zen, Asteasurekin batera.

1766an Asteasutik bereizi zen, desadostasunen ondorioz, baina 1840ra arte ez zuen alkate eta udalik izan.

Demografia

Gaur egun, Larraulgo biztanleak 250 inguru dira; XX. mendearen bukaeran, ordea, erdia ziren. Izan ere, ordu arte larrauldarrek izandako ekonomia jarduera nagusiak (nekazaritza eta abeltzaintza) nabarmen ahuldu ziren, baina industriak gorantz egin zuen.

1990eko hamarraldian, hainbat etxebizitza eraiki zituzten bertan: horri esker, herriak susperraldia izan duenez, biztanleen erdia baino gehiago 35 urtetik beherakoa da gaur egun. Biztanle kopurua handitzearen ondorioz, hezkuntzarako, aisialdirako eta herri zerbitzuetarako hainbat jarduera antolatu dira berriro Larraulen.

Hala eta guztiz ere, larrauldar gehienek herritik kanpo egiten dute lan, industrian eta zerbitzuetan.

2016an herrian bizi ziren 246 biztanleetatik % 10,98k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak % 4,47 ziren.

Larraulgo biztanleria
Datu-iturria: www.ine.es

Ekonomia

2017an, sektore ekonomikoak honela banatzen ziren: lehen sektorea BEGaren % 4,5 zen; bigarren sektorea, % 5,2; hirugarren sektorea, % 22,4. Eraikuntzan, % 67,9k lan egiten zuen.

Politika

Egungo Larraulgo Udalbatza 2019ko maiatzaren 26ko hauteskundeetan erabaki zen. Hauteskundeen ondoren, PSE-EE alderdiko Maite Arana —Santurtzin (Bizkaia) jaioa, 1970ean; Donostian bizi da— hautatu zuten alkate. Izan ere, nahiz eta alderdi horrek 19 boto besterik jaso ez zuen (botoa emateko eskubidea zuten 186 larrauldarren artetik), alderdi horretakoa izan zen Larraulen hauteskunde horietara aurkeztutako hautagai zerrenda bakarra; horrenbestez, PSE-EE alderdikoak dira Larraulgo Udaleko zazpi zinegotziak. Boto emaileak 115 izan ziren; abstentzioa, % 38,17; boto baliogabeak, 1; eta boto zuriak, 95 (% 82,61). PSE-EEkoek nahikoa zuten boto baliodunen % 5 lortzea, alkatetza bereganatzeko; eta boto baliodunen % 18 jaso zituzten.

Larraulgo udalbatza
Alderdia		2019ko maiatzaren 26a
		Zinegotziak	Boto kopurua
	Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))	7 / 7	19 (% 18)
Datuen iturria: «Udal hauteskundeak 2019 - Larraul», Tolosaldeko ataria.

Play media

Larraulgo Mikaela Urkolaren testigantza, herriko festen eta ospakizunen ingurukoa. Euskal Herriko Ahotsak proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Kultura

Euskara

Larraulgo euskara gipuzkeraren aldaera bat da; zehazki, erdiguneko gipuzkeraren barnean dagoen Tolosaldeko euskaraz hitz egiten da. Jasotako datuek diotenez, larrauldarren % 92,09 euskaldunak dira, eta euskararen erabilera % 80,06koa da.

Eustaten arabera, 2016an euskaldunak % 88,71 ziren.

Jaiak

• San Esteban. Abuztuaren 3an.

Ondasun nabariak

Sorarrain baserria, 1988an.

• San Esteban eliza
• Sorarrain baserria: Erdi Aroan sortua, segur aski. Aldapa handiko hegal batean dago, Usarrabi amildegiaren gainean, Sorarrain izeneko auzoan. 2007. urtean, Eusko Jaurlaritzak kultura ondasun izendatu zuen, monumentu sailkapenarekin.
• Larraulgo Ekomuseoa (etnografia museoa): nekazaritzaren munduaren isla jasotzen du batez ere. Sarrera doakoa du, eta bisitarako ordua aldez aurretik hitzartu behar da.

Bilboko ikasle batzuk, Larraulgo barnetegira euskara ikastera joanak, 1997an.

Larrauldar ospetsuak

• Joakin Larrunbide (XVI. mendea), organo jotzailea eta euskal olerkaria.
• Frantzisko Tolosakoa (15??-1601), Tuiko artzapezpikua eta frantziskotar fraidea.
• Bakartxo Tejeria (1971-), abokatua eta politikaria, EAJ alderdikoa, Eusko Legebiltzarreko lehendakaria.
• Jexux Mari Irazu (1972-), bertsolaria.
• Estitxu Eizagirre (1979-), bertsolaria eta Argia aldizkariko kazetaria eta zuzendaria.

Argazki galeria

• 

  San Esteban eliza.

• 

  Txuringadi errota.

• 

  Karobia.

Ikus, gainera

• Gipuzkoako udalerrien zerrenda

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Gipuzkoa

• Larraulgo albisteak Atarian

• Larraulgo Udalaren webgunea.
• Etnografia museoaz
• Herriko albisteak "Tolosaldeko Hitza"n

• Datuak: Q1639443
• Multimedia: Larraul
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Larraul