Abenduaren 25

Abenduaren 25a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta berrogeita hemeretzigarren eguna da, 360.a bisurteetan. 6 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Manuel Larramendi Jaiotza: Andoain, 1690 Heriotza: 1766ko urtarrilak 29 José Luis Olaizola Jaiotza: Donostia, 1927 Noël Vandernotte Jaiotza: Angelu, 1923 Xabi Molia Jaiotza: Baiona, 1977 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Rosa Luxemburg Jaiotza: Q145972, 1871 Heriotza: 1919ko urtarrilak 15 Humphrey Bogart Jaiotza: New York, 1899 Heriotza: 1957ko urtarrilak 14 Anuar as Sadat Jaiotza: Q2618728, 1918 Heriotza: 1981eko urriak 6 Justin Trudeau Jaiotza: Ottawa, 1971 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Abenduaren 25ko jaiotzak Ram Narayan • Armin van Buuren • Carlos Castañeda • René Girard • Quentin Crisp • Rod Serling • Tuomas Holopainen • Jairzinho • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Iñigo Cavero Jaiotza: 1929ko abuztuak 1 Heriotza: Madril, 2002 Francisco Salinas Jaiotza: 1915eko urriak 25 Heriotza: Iruñea, 2006 José María Lakoizketa Jaiotza: 1831ko otsailak 2 Heriotza: Elbete, 1889 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Charlie Chaplin Jaiotza: 1889ko apirilak 16 Heriotza: Vevey, 1977 Joan Miró Jaiotza: 1893ko apirilak 20 Heriotza: Palma Mallorcakoa, 1983 Karel Čapek Jaiotza: 1890eko urtarrilak 9 Heriotza: Praga, 1938 Nicolae Ceaușescu Jaiotza: 1918ko urtarrilak 26 Heriotza: Q188673, 1989 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Abenduaren 25ko heriotzak Eartha Kitt • Paul Bourget • İsmet İnönü • W. C. Fields • Yosa Buson • Elena Ceaușescu • Carl Stumpf • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Eguberria Ohitura kristautuaren arabera, Jesus Nazaretekoa jaio zen Betleem herrian. 800 - Karlomagno enperadorea koroatu zuten Erromako Done Petri elizan. 1991 - Sovietar Errepublika Sozialisten Batasuna desegin zen, Mikhail Gorbatxeven kargu-uztearekin. 1992 - Slobodan Milosevic neokomunista Serbia eta Montenegroko presidente aukeratu zuten. 2009 - Txinako Zhoushan hirian 5,3 kilometroko luzera duen Xihoumen zubia zabaldu zen. + Gertaera gehiago... Egutegia Aurreko eta hurrengo urteetan 2016: Igandea 2017: Astelehena 2018: Asteartea 2020: Ostirala 2021: Larunbata 2022: Igandea Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Eguberri, Suberri eta Sua.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Mundua

• 1991 - Mikhail Sergeievitx Gorbatxovek, SESBko presidenteak, dimititu zuen eta ondorioz, hurrengo egunean SESB desagertu zen.
• 2016 - Errusiako Defentsa Ministerioaren Tupolev batek istripua izan zuen Sochi gainean, Siriara bidean zela. Alexandrov Taldearen 64 kidek galdu zuten bizitza, besteren artean.

Arte eta kultura

Mundua

• 1951 - Distant Drums ("Urrutiko Danborrak") filma estreinatu zen, Raoul Walshek zuzendu eta Gary Cooper, Richard Webb, Mari Aldon, Arthur Hunnicut eta Carl Harbaugh aktoreek antzeztu zuten.
• 1954 - Vera Cruz filma estreinatu zen, Robert Aldrichek zuzendu eta Gary Cooper, Burt Lancaster, Ernest Borgnine, Denise Darcel, Cesar Romero, Charles Bronson, Jack Elam eta Sara Montiel aktoreak antzeztu zutelarik.
• 192 - To Kill a Mockingbird ("Urretxindorra Hiltzea") filma estreinatu zen, Robert Mulliganek zuzendu eta Gregory Peck, Mary Badham eta Phillip Alford aktoreek antzeztu zuten.
• 1957 - Paths of Glory ("Loriazko Bidezidorrak") filma estreinatu zen, Stanley Kubrickek zuzendu eta Kirk Douglas aktoreak antzeztu zutelarik.
• 1970 - There Was a Crooked Man... ("Iruzurgile bat bazen...") filma estreinatu zen, Joseph L. Mankiewiczek zuzendu eta Kirk Douglas eta Henry Fonda aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1987 - Empire of the Sun ("Eguzkiaren Inperioa") filma estreinatu zen, Steven Spielbergek zuzendu eta Christian Bale, John Malkovich, Miranda Richardson eta Nigel Havers aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1991 - The Prince of Tides ("Itsasaldien Printzea") filma estreinatu zen, Barbra Streisandek zuzendu eta berak, Nick Nolte, Blythe Danner, Kate Nelligan, Jeroen Krabbé, Melinda Dillon, George Carlin eta Jason Gould aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1992 - Chaplin filma estreinatu zen, Richard Attenborougheek zuzendu eta Robert Downey, Jr., Marisa Tomei, Moira Kelly, Dan Aykroyd, Penelope Ann Miller eta Kevin Kline aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1995 - Four Rooms ("Lau Gela") filma estreinatu zen, Allison Anders, Alexandre Rockwell, Robert Rodriguez eta Quentin Tarantinok zuzendu eta Tim Roth, Madonna, Antonio Banderas, Salma Hayek, Marisa Tomei, Quentin Tarantino eta Bruce Willisek antzeztu zutelarik.
• 1997 - As Good as It Gets ("Hobekiago Ezin") filma estreinatu zen, bertan Jack Nicholson, Helen Hunt, Greg Kinnear eta Cuba Gooding Jr. aktoreek antzezten dutelarik.
• 1997 - Jackie Brown filma estreinatu zen, Quentin Tarantinok zuzendu eta Pam Grier, Samuel L. Jackson, Robert Forster, Bridget Fonda, Michael Keaton eta Robert De Niro aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1998 - The Thin Red Line ("Marra Gorri Fina") filma estreinatu zen, Terrence Malickek zuzendu eta Sean Penn, Adrien Brody, Jim Caviezel, Ben Chaplin, Jared Leto, George Clooney, John Cusack, Woody Harrelson, Elias Koteas, Nick Nolte, John C. Reilly eta John Travolta aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2002 - Catch Me If You Can ("Harrapa Nazak Ahal Baldin Baduk") filma estreinatu zen, Steven Spielbergek zuzendu eta Leonardo DiCaprio, Tom Hanks, Christopher Walken, Martin Sheen eta Nathalie Baye aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2003 - Cold Mountain filma estreinatu zen, Anthony Minghellak zuzendu eta Jude Law, Nicole Kidman eta Renée Zellweger aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2004 - The Aviator ("Hegazkinlaria") filma estreinatu zen, Martin Scorsesek zuzendu eta Jude Law, Gwen Stefani, Ian Holm, Danny Huston eta Brent Spiner aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2008 - Valkyrie ("Valkiria") filma estreinatu zen, Bryan Singerek zuzendu eta Tom Cruise, Kenneth Branagh, Bill Nighy, Tom Wilkinson, Carice van Houten eta Terence Stamp aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2008 - The Curious Case of Benjamin Button ("Benjamin Buttonen Kasu Bitxia") filma estreinatu zen, David Fincherek zuzendu eta Brad Pitt, Cate Blanchett, Taraji P. Henson, Julia Ormond, Jason Flemyng, Elias Koteas eta Tilda Swinton aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2013 - Nymphomaniac ("Ninfomana") filma estreinatu zen, Lars von Trierek zuzendu eta Charlotte Gainsbourg, Stellan Skarsgård, Stacy Martin, Shia LaBeouf, Christian Slater, Jamie Bell, Uma Thurman, Willem Dafoe, Mia Goth, Sophie Kennedy Clark, Connie Nielsen, Michaël Pas, Jean-Marc Barr eta Udo Kier aktoreek antzeztu zutelarik.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 2009 - Txinako Zhoushan hirian 5,3 kilometroko luzera duen Xihoumen zubia zabaldu zen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1690 - Aita Manuel Larramendi, gipuzkoar idazlea (h. 1766).
• 1742 - Manuel Martin Karrera, gipuzkoar arkitektoa (h. 1804).
• 1827 - Camilo Hurtado Ametzaga, Riscal de Alegreko markesa, bizkaitar enpresaburu eta saiakeragilea, Madrilen (h. 1888).
• 1909 - Karlos Santamaria, gipuzkoar matematikaria, euskararen eta euskal kulturaren aldeko ekintzailea, irakaslea, politikaria eta idazlea (h. 1997).
• 1923 - Noël Vandernotte, lapurtar arraunlaria, Joko Olinpikoetan domina bat lortzen gizonezko gazteena.
• 1927 - José Luis Olaizola, gipuzkoar idazle eta gidoilaria.
• 1930 - Pedro Murua, gipuzkoar belar hockey jokalaria.
• 1939 - Jesús Aranzabal, gipuzkoar txirrindulari ohia.
• 1945 - Juan Manuel Egiagarai, bizkaitar politikari eta ekonomialaria.
• 1950 - Julio Olaizola, Errealeko gipuzkoar futbolari ohia.
• 1952 - Txumari Alfaro, nafar sendabelarretan-aditua eta telebistako aurkezlea.
• 1959 - Alfonso Torregrosa, bizkaitar aktorea.
• 1963 - Mikel Urmeneta, Kukuxumusuren sortzailea eta zuzendari ohia.
• 1966 - Patricia Gaztañaga, bizkaitar telebista aurkezlea.
• 1970 - Laura Garrido, arabar politikaria.
• 1977 - Xabi Molia, lapurtar idazle, gidoigile eta zinema zuzendaria.
• 1982 - Irati Anda, arabar eskalatzailea eta bertsolaria.
• 1992 - Beñat Urretabizkaia, Urretabizkaia II.a, gipuzkoar esku huskako pilotari eta entrenatzailea.

Mundua

• 1250 - Joan IV.a Laskaris, Bizantziar Inperioko enperadorea (h. c. 1305).
• 1583 - Orlando Gibbons, ingeles musikaria (h. 1625).
• 1584 - Margarita Austriakoa, Espainiako erregina ezkontidea (h. 1611).
• 1717 - Pio VI.a, Aita santua (h. 1799).
• 1721 - William Collins, ingeles olerkaria (h. 1759).
• 1821 - Klara Barton, estatubatuar, aintzindaria, irakaslea, erizaina eta humanitarioa, Estatu Batuetako Gurutze Gorriaren sortzailea (h. 1912).
• 1876 -
  • Muhammad Ali Jinnah, Pakistango buruzagi musulmana eta lehendabiziko lehen gobernaria (h. 1948).
  • Adolf Windaus, alemaniar kimikaria, 1928ko Kimikako Nobel Saria (h. 1959).
• 1878 - Louis Chevrolet, suitzar-estatubatuar lasterketako pilotua, “Chevrolet” automobil konpainiaren fundatzailea (h. 1941).
• 1899 - Humphrey Bogart, estatubatuar aktorea, American Film Instituteren arabera gizonezko zinema-izarrik handiena (h. 1957).
• 1900 - Antoni Zygmund, poloniar-estatubatuar matematikaria (h. 1992).
• 1904 - Gerhard Herzberg, alemaniar fisikaria, 1971ko Kimikako Nobel Saria (h. 1999).
• 1906 - Ernst Ruska, alemaniar fisikaria, 1986ko Fisikako Nobel Saria (h. 1988).
• 1907 - Cab Calloway, estatubatuar jazz musikaria, abeslaria eta aktorea (h. 1994).
• 1911 - Louise Bourgeois, frantziar eskultorea (h. 2010).
• 1916 - Ahmed Ben Bella, Aljeriako lehendabiziko presidentea (h. 2012).
• 1918 - Anuar as Sadat, Egiptoko presidentea (h. 1981).
• 1924 -
  • Moktar Ould Daddah, lehendabiziko Mauritaniako presidentea (h. 2003).
  • Atal Bihari Vajpayee, Indiako lehen ministroa (h. 2018).
• 1928 - Christian Geissler, alemaniar idazlea (h. 2008).
• 1930 - Sean Connery, eskoziar aktorea.
• 1932 - Michihiro Ozawa, japoniar futbolaria.
• 1933 - David Mackay, britainiar arkitektoa (h. 2014).
• 1935 - Tamara Smirnova, errusiar astronomoa (h. 2001).
• 1942 - Enrique Morente, espainiar abeslaria, flamenkoaren berritzaile handienetako bat (h. 2010).
• 1943 - Hanna Schygulla, alemaniar aktorea.
• 1949 -
  • Nawaz Sharif, Pakistango lehen ministroa.
  • Sissy Spacek, estatubatuar aktorea.
• 1954 - Annie Lennox, eskoziar kantautorea eta ekintzaile politikoa.
• 1957 - Shane McGowan, anglo-irlandar musikagile eta olerkaria, The Pogues taldearen burua.
• 1961 - Ingrid Betancourt, kolonbiar-frantziar politikaria.
• 1966 - Mianne Bagger, daniar golflaria, golf-txapelketa profesional batean inoiz jokatu duen lehenengo emakume transexuala.
• 1971 -
  • Dido, ingeles abeslaria.
  • Justin Trudeau, Kanadako lehen ministroa.
• 1973 -
  • Tadatoshi Masuda, japoniar futbolari ohia.
  • Gabriel Popescu, errumaniar futbolari ohia.
• 1986 - Alex Hepburn, britainiar abeslaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1889 - José María Lakoizketa, nafar botanikoa (j. 1831).
• 1957 - Juan Basurko, euskal idazlea (j. 1890).
• 1971 - Miren Maortua, bizkaitar idazlea eta irakaslea (j. 1916).
• 1975 - Jose Ramon Zubillaga, gipuzkoar idazlea, Buenos Airesen (j. 1891).
• 1985 - Eugenio Beitia, bizkaitar apaiz katolikoa, Santanderren (j. 1902).
• 2002 - Iñigo Cavero, gipuzkoar politikari, abokatu eta noblea, Madrilen (j. 1929).
• 2006 - Francisco Salinas, nafar legelaria (j. 1915).
• 2007 -
  • Joseba Goñi, bizkaitar idazle, abade katoliko eta ekintzailea (j. 1941).
  • Natividad Junko, Unai Gonzalez Gasteizko presoaren amagin-arreba.
• 2010 - Asunción Villamil, bizkaitar aktorea, Madrilen (j. 1926).
• 2018 - Manuel Larrabeiti, bizkaitar futbolaria (j. 1931).

Mundua

• 795 - Adrian I.a, Aita santua (j. c. 700).
• 820 - Leon V.a Armeniarra, Bizantziar enperadorea (j. 775).
• 1306 - Jacopone da Todi, italiar poeta mistikoa.
• 1406 - Henrike III.a Gaztelakoa, Gaztela eta Leongo erregea (j. 1379).
• 1553 - Pedro de Valdivia, espainiar konkistatzailea (j. 1497).
• 1635 - Samuel de Champlain, frantziar esploratzaile eta kolonizatzailea (j. 1567).
• 1644 - Jan Baptist Van Helmont, flandriar sendagilea, kimikaria eta filosofoa (j. 1579).
• 1805 - Marie-Thérèse Reboul, frantziar margolaria (j. 1728).
• 1820 - Joseph Fouché, frantziar politikaria (j. 1759).
• 1898 - Georges Rodenbach, belgikar olerkaria (j. 1855).
• 1921 - Vladimir Korolenko, errusiar idazle eta kazetaria (j. 1853).
• 1926 - Taishō enperadorea, Japoniako 123. enperadorea (j. 1879).
• 1933 - Francesc Macia, Kataluniako Generalitateko 122. Presidentea (j. 1859).
• 1938 - Karel Capek, txekiar eleberrigile eta drama-idazlea (j. 1890).
• 1944 - George Steer, britainiar kazetari eta gerra-korrespontsala (j. 1909).
• 1948 - Pompeu Fabra, kataluniar hizkuntzalaria, katalanaren gaur egungo araudia ezarri zuena (j. 1868).
• 1956 - Robert Walser, alemanierazko suitzar idazlea (j. 1878).
• 1957 - Charles Pathé, frantziar industria-gizona (j. 1863).
• 1961 - Otto Loewi, alemaniar fisiologoa, 1936ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1873).
• 1963 - Tristan Tzara, errumaniar-frantziar olerkigile eta saiakera-idazlea, dadaismoaren sortzaileetako bat (j. 1896).
• 1977 - Charles Chaplin, ingeles aktore, zuzendari, gidoigile eta ekoizlea (j. 1889).
• 1979 - Joan Blondell, zinemako eta telebistako estatubatuar aktorea (j. 1906).
• 1983 - Joan Miró, kataluniar margolari, eskulturgile, grabatzaile eta zeramikaria (j. 1893).
• 1989 - Nicolae Ceaușescu, Errumaniako presidente eta diktadorea, telebistaren aurrean eraila (j. 1918).
• 1994 - Pierre Dreyfus, frantziar politikari eta enpresaburua (j. 1907).
• 1995 -
  • Emmanuel Levinas, lituaniar-frantziar filosofoa (j. 1906).
  • Dean Martin, estatubatuar aktorea eta abeslaria (j. 1917).
• 1997 - Giorgio Strehler, italiar antzerki eta zinema-zuzendaria (j. 1921).
• 2000 - Willard Van Orman Quine, estatubatuar filosofoa (j. 1908).
• 2005 - Birgit Nilsson, suediar sopranoa (j. 1918).
• 2006 - James Brown, estatubatuar soul eta funk abeslari, konposatzaile, musikari eta ekoizlea (j. 1933).
• 2010 - Carlos Andrés Pérez, Venezuelako presidentea (j. 1922).
• 2013 - Pierre Wininger, frantziar komiki gidogile eta marrazkilaria (j. 1950).
• 2016 -
  • George Michael, ingeles abeslari eta musikaria (j. 1963).
  • Núria Pompeia Vilaplana i Boixons, kataluniar marrazkigile eta idazlea (j. 1931).
  • Vera Rubin, estatubatuar astronomoa, galaxien errotazio tasen inguruko lehen lanak argitaratu zituena (j. 1928).
• 2016 - Errusiako Defentsa Ministerioaren Tu-154 Tupolevaren hegazkin istripuan:
  • Elizaveta Glinka, errusiar langile humanitarioa eta karitate aktibista (j. 1962).
  • Anton Gubankov, errusiar kazetari eta funtzionarioa (j. 1965).
  • Valeri Khalilov, Uzbekistanen jaiotako Errusiar musika-banda militar zuzendaria eta musikagilea (j. 1952).

Jaiak eta urteurrenak

• Eguberri eguna.
• Sehaska egutegiko izendegia: Eguberri, Suberri eta Sua.

Abenduaren 24 | Urteko egutegi | Abenduaren 26