Irailaren 3

Irailaren 3a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta berrogeita seigarren eguna da, 247.a bisurteetan. 119 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Jose Maria Belaustegigoitia Jaiotza: Bilbo, 1889 eta 1889 Heriotza: Mexiko Hiria, 1964ko irailaren 4a Laurent Malet Jaiotza: Baiona, 1955 Francisco Garate Jaiotza: Azpeitia, 1857 eta 1857 Heriotza: Deustu, 1929ko irailaren 9a Pierre Malet Jaiotza: Baiona, 1955 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Urho Kekkonen Jaiotza: Lepikon torppa (en) , 1900 Heriotza: Tamminiemi (en) , 1986ko abuztuaren 31 Charlie Sheen Jaiotza: New York, 1965 Jean Jaurès Jaiotza: Castres, 1859 Heriotza: Paris, 1914ko uztailaren 31 Mario Draghi Jaiotza: Erroma, 1947 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Irailaren 3ko jaiotzak Jérôme Boateng • Malcolm Gladwell • Solomon Lefschetz • Lev Pontryagin • Gareth Southgate • Júlio César Soares Espíndola • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Rubén Ruiz Ibarruri Jaiotza: Ezkerraldea, 1920ko urtarrilaren 9a Heriotza: Srednyaya Akhtuba (en) , 1942 Pablo Fermin Irigarai Jaiotza: Auritz, 1869ko urtarrilaren 25a Heriotza: Iruñea, 1949 Lucas Etxeberria Jaiotza: Gasteiz, 1831 Heriotza: Bartzelona, 1891 Josefa Molera Jaiotza: Izaba, 1921eko urtarrilaren 23a Heriotza: Madril, 2011 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Ivan Turgenev Jaiotza: Oriol, 1818ko urriaren 28a (juliotar egutegia) eta 1818ko azaroaren 9a Heriotza: Bougival, 1883 (juliotar egutegia) José de Ribera Jaiotza: Xàtiva, 1591ko urtarrilaren 12a eta 1588 Heriotza: Napoli, 1652 Louis Adolphe Thiers Jaiotza: Marseilla, 1797ko apirilaren 15a eta 1797ko apirilaren 14a Heriotza: Saint-Germain-en-Laye, 1877 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Irailaren 3ko heriotzak Benjamin Henry Latrobe • Edward Coke • Michel Adanson • Thomas Bradwardine • Hinrich Lichtenstein • Christoph von Schmid • Claudius Salmasius • Viktor Nekrasov • William Rehnquist • Eskuz gaurkotu

Gertaerak San Marinoko bandera. 301 - San Marinoko errepublika (irudian) sortu zen, gaur egun existitzen den errepublika zaharrena. 1783 - Ameriketako Estatu Batuen Independentzia Gerra Parisko ituna sinatuz amaitu zen. 1902 - Bilboko Euskalduna ontziolan lehen itsasontzia ureratu zuten. 1939 - Frantziak eta Britainia Handiak (beste batzuen artean) gerra deklaratu zioten Alemaniari. + Gertaera gehiago... Egutegia << Iraila >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Ostirala 2022: Larunbata 2023: Igandea 2025: Asteazkena 2026: Osteguna 2027: Ostirala Izendegia Santutegia: Gregorio I.a, Basilisa Nikomediakoa, Marino Titanokoa, Mansueto Toulgoa Seaska egutegia: Arrate, Sarri eta Sarria.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1902 – Bilboko Euskalduna ontziolan lehen itsasontzia ureratu zuten.
• 1980 – ETAk Antonio Fernandez Guzman Bilboko portuko gidaria hil zuen Santurtzin.

Mundua

• 301 – San Marinoko errepublika sortu zen, gaur egun existitzen den errepublika zaharrena.
• 1713 – Terrassa (Katalunia): Borboien tropek hiribildua okupatu, su eman eta arpilatu zuten hiru egunetan zehar.
• 1783 – Ameriketako Estatu Batuen Independentzia Gerra: Parisko ituna sinatuz amaitu zen.
• 1939 –
  • Frantziak eta Britainia Handiak (beste batzuen artean) gerra deklaratu zioten Alemaniari.
  • SS Winnipeg itsasontzia, Espainiar Errepublikako 2.200 errefuxiatuarekin, Txilera iritsi zen. Pablo Neruda olerkariak antolatu zuen bidaia.
• 1998 – Swissair konpainiako hegazkin batek istripua izan eta Kanadako kostaldeen aurreko itsasora erori zen, 229 hildako.
• 2004 – Beslango eskolako sarraskia: errusiako armada indarrez sartu zen txetxeniar erradikalek bahituta zeukaten eskolan, 344 hildako eraginez, gehienak haurrak eta irakasleak.
• 2006 – 2.000 etorkinetik gora ailegatu ziren Kanarietara asteburu bakar batean, inoizko kopururik handiena.
• 2010 – Zeelanda Berriko Christchurch hirian 7,1 graduko lurrikarak kalte materialak eragin zituen.

Arte eta kultura

Mundua

• 1980 – Atlantic City filma estreinatu zen, Louis Mallek zuzendu eta Burt Lancaster, Susan Sarandon, Kate Reid, Robert Joy, Hollis McLaren, Michel Piccoli eta Al Waxman aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2004 – Alejandro Amenábar txiletar-espainiar zinema zuzendariaren Mar adentro filma estreinatu zen.

Zientzia eta teknologia

Euskal Herria

• 2007 – Euskaltube, bideoak jarri eta ikusteko euskarazko ataria, abian jarri zen.

Mundua

• 1976 – Viking II Marten lurreratu zen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1705 – Frantzisko Tomas Agirre, Montehermosoko III. markesa, arabar aitoren seme eta politikaria (h. 1759).
• 1722 – Manuel Ignacio Altuna, Azkoitiko Zalduntxoetako bat (h. 1762).
• 1793 – José Ventura Agirre-Solarte, bizkaitar merkatari, bankari eta politikaria (h. 1842).
• 1801 – Martin Luis Etxeberria Iturralde, Lehen Karlistaldiko nafar brigadier karlista (h. 1838).
• 1868 – Serapio Huitzi Lazkano, nafar ingeniaria eta idazlea (h. 1953).
• 1876 –
  • Federiko Belaustegigoitia, euskal idazlea (h. 1947).
  • Federiko Eskauriaza, Begoñako Errepublikako azken alkatea (h. 1950).
• 1886 – Jean Elitxagarai, euskal arraunlaria (h. 1987).
• 1895 – François Elitxagarai, euskal arraunlaria.
• 1897 – Francisco Belaustegigoitia, Bilboko Athletic Klubeko jokalaria (h. 1981).
• 1899 – Errose Bustintza, euskal idazlea, abertzalea eta euskaltzalea (h. 1953).
• 1919 – Pedro Alconero, bizkaitar futbolaria (h. 1963).
• 1937 – Miguel Iguaran, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1945 – Rosa Soroa, gipuzkoar erraketista.
• 1947 – Jose Alustiza, gipuzkoar belar hockeyko jokalari ohia.
• 1955 –
  • Xabier Erize, nafar filologoa, soziolinguista, historialaria eta kudeatzailea, Lleidan.
  • Laurent Malet, lapurtar aktorea.
  • Pierre Malet, lapurtar aktorea.
  • Fito Rodriguez, euskal idazlea eta EHU eta UEUko irakaslea.
• 1956 – Maria Jose Beaumont, nafar abokatua, Itoizko Koordinakundearen sortzailea, bozeramailea eta abokatua.
• 1957 – Walter Wendelin, ezker abertzalearen eta Askapenaren kide internazionalista, Zürichen.
• 1959 – Bernard Ruiz-Picasso, lapurtar poeta, Pablo Picassoren iloba.
• 1963 – Luis Carlos León, nafar beisbol eta softbol jokalari ohia.
• 1964 – Luis Fernando Fernández, bizkaitar futbolari ohia, Zamoran.
• 1969 – José María Pulido, bizkaitar beisbol eta softbol jokalari ohia.
• 1970 – Iosune Cousillas Aramendi, gipuzkoar Irakaslea, euskal ekintzailea eta feminista.
• 1971 – Samuel Caro, PSNko nafar politikaria.
• 1972 – Jorge Sola, nafar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1974 – David Tijero, bizkaitar idazlea.
• 1975 – Xavier Ipharragerre, lapurtar futbolari ohia.
• 1978 – André Hirigoien, lapurtar pilotua.
• 1979 – Alazne Etxeberria, gipuzkoar antzezlea.
• 1989 – Josu Santamaría, bizkaitar futbolaria.
• 1992 – Jon Ander Aranburu, gipuzkoar saskibaloi jokalaria.
• 1993 – Jone Guarrotxena, bizkaitar futbolaria.
• 1995 – Iñigo Ibargoien, gipuzkoar futbolaria.
• 1997 – Javi Areso, nafar futbolaria.
• 1999 – Gabriel Lizarraga, nafar futbolaria.

Mundua

• 1392 – Filippo Maria Visconti, italiar aristokrata (h. 1447).
• 1499 – Diana Poitierskoa, Frantziako aristokrata nabarmena, Henrike II.a Frantziakoaren maitalea (h. 1566).
• 1615 – Mary Bradbury, Salemgo sorginkeria prozesuan kondenatua izan zen baina exekuziotik ihes egitea lortu zuen emakumea (h. 1700).
• 1695 – Pietro Antonio Locatelli, italiar musikagile eta biolinista (h. 1764).
• 1707 – Johann Peter Süssmilch, alemaniar apaiza (h. 1767).
• 1728 – Matthew Boulton, ingeles fabrikatzailea, James Watten bazkidea (h. 1809).
• 1734 – Joseph Wright Derbykoa, ingeles margolaria (h. 1797).
• 1781 – Eugène de Beauharnais, frantziar printze eta militarra (h. 1824).
• 1803 – Prudence Crandall, Estatu Batuetako emakumeen boto-ematearen eta afro-amerikarren eskubideen aldeko maistra eta ekintzailea (h. 1890).
• 1810 – Paul Kane, irlandar-kanadar margolaria (h. 1871).
• 1813 – József Eötvös, idazle eta politikari hungariarra (h. 1871).
• 1814 – James Joseph Sylvester, ingeles matematikaria (h. 1897).
• 1828 – Caroline de Barrau, frantziar hezitzailea, feminista, aktibista eta filantropoa (h. 1888).
• 1849 – Federico Loygorri, andaluziar militar eta politikaria (h. 1915).
• 1851 – Olga Konstantinovna, Greziako erregina ezkontidea (h. 1926).
• 1856 – Louis Sullivan, estatubatuar arkitektoa (h. 1924).
• 1859 – Jean Jaurès, frantziar buruzagi sozialista (h. 1914).
• 1868 – Mary Parker Follett, estatubatuar gizarte-ekintzaile eta kudeaketa-aditua (h. 1933).
• 1869 – Fritz Pregl, esloveniar-austriar kimikaria, 1923ko Kimikako Nobel Saria (h. 1930).
• 1873 – Charles Allan Gilbert, estatubatuar artista eta ilustratzailea (h. 1929).
• 1874 – Carl Størmer, norvegiar geofisikari eta matematikaria, aurora polarretan aditua (h. 1957).
• 1875 – Ferdinand Porsche, austriar ingeniaria, Porsche automobilen enpresaren sortzaileetako bat (h. 1951).
• 1877 – Yann-Vari Perrot, bretainiar presbistero abertzalea (h. 1943).
• 1894 – Luigi Platé, italiar auto gidaria (h. 1975).
• 1899 – Frank Macfarlane Burnet, australiar birologoa immunologian egindako ekarpenagatik ezaguna, 1960ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1985).
• 1900 – Urho Kekkonen, Finlandiako presidentea (h. 1986).
• 1904 – André Jacquemin, frantziar margolari eta grabatzailea (h. 1992).
• 1905 – Carl David Anderson, estatubatuar fisikaria, 1936ko Fisikako Nobel Saria (h. 1991).
• 1907 – Encarnación Fuyola Miret, Espainiako Bigarren Errepublikako maistra eta Espainiako Alderdi Komunistako militantea (h. 1982).
• 1909 – Elise Harmon, estatubatuar fisikaria, kimikaria eta asmatzailea (h. 1985).
• 1910 – Maurice Papon, frantziar goi-funtzionario eta politikaria (h. 2007).
• 1913 – Alan Ladd, estatubatuar aktorea (h. 1964).
• 1920 – Chabuca Granda, perutar sortzailea (h. 1983).
• 1923 – Mort Walker, estatubatuar komikigilea (h. 2018).
• 1924 – Jordi Sarsanedas, kataluniar idazlea (h. 2006).
• 1925 – Miguel Sánchez-Mazas, espainiar filosofo eta matematikaria (h. 1995).
• 1926 –
  • Alison Lurie, estatubatuar eleberrigilea (h. 2020).
• 1928 – Gaston Thorn, luxenburgoar politikaria, Europako Batzordeko presidentea (h. 2007).
• 1929 –
  • Carlo Clerici, italiar jatorriko suitzar txirrindularia (h. 2007).
  • Irene Papas, greziar aktorea (h. 2022).
• 1931 – Samir Amin, egiptoar ekonomialari marxista (h. 2018).
• 1934 – Xavier Darasse, frantziar musikaria (h. 1992).
• 1935 – Fernando de Trazegnies Granda, Perutar abokatu, idazle, historialari eta genealogista.
• 1936 – Zine El Abidine Ben Ali, Tunisiako presidentea (h. 2019).
• 1938 –
  • Caryl Churchill, britainiar antzerkigilea.
  • Ryōji Noyori, japoniar kimikaria, 2001eko Kimikako Nobel Saria.
• 1940 –
  • Eduardo Galeano, uruguaiar kazetari eta idazlea (h. 2015).
  • Brian Lochore, zeelandaberritar errugbilaria (h. 2019).
• 1941 – Sergei Dovlatov, errusiar kazetari eta idazlea (h. 1990).
• 1947 –
  • Kjell Magne Bondevik, Norvegiako lehen ministroa.
  • Mario Draghi, italiar bankari, ekonomista eta politikaria, Europako Banku Zentralaren presidente eta Italiako lehen ministroa.
  • Gérard Houllier, frantziar futbolari eta entrenatzailea (h. 2020).
• 1948 – Levy Mwanawasa, Zambiako presidentea (h. 2008).
• 1950 – Miguel Altieri, txiletar agroekologia irakaslea.
• 1953 – Jean-Pierre Jeunet, frantziar zinema zuzendaria eta gidoigilea.
• 1959 – José Luis Laguía, espainiar txirrindulari ohia.
• 1962 – Nikolai Denkov, Bulgariako lehen ministroa.
• 1963 – Guido Imbens, herbeheretar-estatubatuar ekonomialaria, 2021eko Ekonomiako Nobel Saria.
• 1965 –
  • Vilborg Davíðsdóttir, islandiar idazle eta kazetaria.
  • Charlie Sheen, estatubatuar aktorea.
• 1967 – Daron Acemoğlu, turkiar-estatubatuar ekonomialaria, 2024ko Ekonomiako Nobel Saria.
• 1969 – Nao Bustamante, estatubatuar performancelaria eta multimedia artista.
• 1971 –
  • Kiran Desai, indiar idazlea.
  • Peter Fox, reggae eta hip hop estiloetako alemaniar musikaria.
• 1972 – Natalia Estrada, espainiar aktore eta telebista aurkezlea.
• 1974 – Clare Kramer, estatubatuar aktorea.
• 1975 – Redfoo, estatubatuar DJa, abeslaria eta rapperra.
• 1977 – Stephen Laybutt, australiar futbolaria (h. 2024).
• 1978 –
  • Tinkara Kovač, esloveniar abeslaria.
  • Alba Vergés, kataluniar ekonomialari eta politikaria.
• 1979 – Melissa Mars, frantziar abeslaria.
• 1981 – Bracha van Doesburgh, herbehereetar aktorea.
• 1984 – Paz de la Huerta, estatubatuar aktorea.
• 1985 – Yūki Kaji, japoniar ahots bikoiztaile, aktore eta J-pop abeslaria.
• 1988 - Carla Suárez Navarro, espainiar tenislari ohia.
• 1989 - Arancha Nogueira, galiziar idazlea.
• 1993 – Dominic Thiem, austriar tenislaria.
• 1994 – María Mercedes Coroy, guatemalar aktore kaktxikela.
• 1996 – Neilson Powless, estatubatuar txirrindularia, oneida leinukoa.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1834 – Juan José Maria Jandiola, bizkaitar abokatu eta politikaria (j. 1774).
• 1891 – Lucas Etxeberria, arabar ingeniaria (j. 1831).
• 1942 – Rubén Ruiz Ibarruri, Dolores Ibarruri Pasionariaren semea eta Armada Gorriko gudaria, Stalingraden (j. 1920).
• 1949 – Pablo Fermin Irigarai "Larreko", nafar mediku eta idazlea (j. 1869).
• 1970 – Saturnino Legarda, nafar organista eta musikagilea (j. 1896).
• 2002 – Fernando Murua Quintana, Fernandito, La Polla Records musika taldeko bateria-jotzailea (j. 1962).
• 2007 – Santiago Zubieta, bizkaitar futbolaria, Madrilen (j. 1908).
• 2011 – Josefa Molera, nafar zientzialaria eta kimikaria (j. 1921).
• 2021 – Olatz Vázquez, bizkaitar kazetari eta argazkilaria (j. 1994).

Mundua

• 1120 – Gerardo Sasso, San Joan Ordenaren sortzailea (j. c. 1040).
• 1402 – Gian Galeazzo Visconti, italiar aristokrata (j. 1351).
• 1592 – Robert Greene, ingeles poeta, antzerkigile eta eleberrigilea (j. 1558).
• 1597 – Jakobe Badengoa, Badengo printzesa (j. 1558).
• 1658 – Oliver Cromwell, ingeles politikari eta militarra (j. 1599).
• 1711 – Élisabeth Chéron, jakintza alor anitzeko frantziar emakumea (j. 1648).
• 1747 – Kristina Luisa Oettingen-Oettingengoa, Brunswick-Lüneburgeko dukesa (j. 1671).
• 1792 – Marie-Thérèse-Louise de Savoie-Carignan, Lamballeko printzesa, frantziar aristrokrata (j. 1749).
• 1858 – Étienne-Bruno-Marie d'Arbou, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa (j. 1778).
• 1877 – Adolphe Thiers, Frantziako Hirugarren Errepublikako presidentea (j. 1797).
• 1883 – Ivan Turgeniev, errusiar idazlea (j. 1818).
• 1890 – Vasile Alecsandri, errumaniar olerkari, antzerkigile, politikari eta diplomazialaria (j. 1821).
• 1918 – Fania Kaplan, judu jatorriko militante eserista, Lenin hiltzen saiatzearren ospetsua (j. 1890).
• 1939 – Edvard Westermarck, finlandiar soziologo eta antropologo soziala (j. 1862).
• 1948 – Edvard Beneš, Txekoslovakiako presidentea (j. 1884).
• 1962 –
  • Dorothy Brookshaw, kanadar atleta, 4x100 metroko probetan aditua (j. 1912).
  • Edward Estlin Cummings, estatubatuar olerkaria (j. 1894).
• 1963 – Louis MacNeice, irlandar idazlea (j. 1907).
• 1969 – Luis Antonio Bolín, espainiar abokatu eta kazetari faxista (j. 1894).
• 1970 – Alan Wilson, estatubatuar abeslari eta egile abeslaria, Canned Heat taldeko kidea (j. 1943).
• 1974 – Aurora Bertrana, katalan idazle eta biolin-jotzailea (j. 1892).
• 1981 – Rensis Likert, estatubatuar psikologo eta kudeaketa-aditua, Likert eskalaren sortzailea (j. 1903).
• 1982 – Cristina Valls, mallorcar aktorea, XX. mendearen lehen erdiko Mallorcako antzerkiaren bultzatzaileetako bat (j. 1901).
• 1983 – Piero Sraffa, italiar ekonomialaria (j. 1898).
• 1987 – Morton Feldman, estatubatuar musikagilea (j. 1926).
• 1989 – Gaetano Scirea, italiar futbolaria (j. 1953).
• 1991 – Frank Capra, italiar-estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1897).
• 1992 – Barbara McClintock, estatubatuar genetista, 1983ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1902).
• 1994 – Berta Hansson, suediar artista eta hezitzailea (j. 1910).
• 1995 – Fernando Montero Moliner, Katalan Herrietako filosofoa (j. 1922).
• 2007an desagertua – Steve Fossett, estatubatuar milionario eta abenturazalea (j. 1944).
• 2008 - Françoise Demulder, frantziar gerra-fotokazetaria, World Press Photo saria irabazi zuen lehen emakumea (j. 1947).
• 2012 –
  • Michael Clarke Duncan, estatubatuar aktorea (j. 1957).
  • Sun Myung Moon, Batasunaren Elizaren korear sortzailea (j. 1920).
• 2016 –
  • Maria Isabel Barreno, portugaldar feminista, historialaria, filosofoa eta idazlea (j. 1939).
  • Jean-Christophe Yoccoz, frantziar matematikaria (j. 1957).
• 2017 –
  • John Ashbery, estatubatuar poeta, AEBetako poetarik esanguratsuenetakoa (j. 1927).
  • Joan Colom, kataluniar argazkilaria (j. 1921).
• 2022 –
  • Eva Børresen, alemaniar-norvegiar zeramikaria (j. 1920).
  • Carme Giralt i Rosés, kataluniar irakaslea, hezkidetza, eskultismo laikoa eta tokiko politikaren alde lan egin zuena (j. 1940).
• 2023 –
  • Carme Junyent, kataluniar hizkuntzalaria (j. 1955).
  • Amando de Miguel, espainiar soziologoa (j. 1937).
• 2024 –
  • Vladimir Bure, errusiar igeririlaria (j. 1950).
  • Mónica del Raval, prostituta eta aktorea (j. 1964).

Jaiak eta urteurrenak

• Santu kristauak: Arrate eta Gregorio.
• Sehaska egutegiko izendegia: Arrate, Sarri eta Sarria.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2860
• Multimedia: 3 September / Q2860

Irailaren 2 | Urteko egutegi | Irailaren 4