Urduña

Urduña
Bizkaia, Euskal Herria
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Bizkaia
Eskualdea	Nerbioi ibarra
Izen ofiziala	Urduña/Orduña
Alkatea	Itziar Biguri (Euskal Herria Bildu)
Posta kodea	48460
INE kodea	48074
Herritarra	urduñar
Kokapena
Koordenatuak	42°59′45″N 3°00′30″W
Azalera	33,49 km²
Garaiera	275 metro
Distantzia	38 km Bilbora
Demografia
Biztanleria	4.179 (2023) 13 (2022)
2.037 (%48,7)   (%52,5) 2.195
Dentsitatea	124,78 bizt/km²
Hazkundea (2003-2013)	% 6,39
Zahartze tasa	% 18,35
Ugalkortasun tasa	‰ 53,57
Ekonomia
Jarduera tasa	% 79,75 (2011)
Genero desoreka	% 9,81 (2011)
Langabezia erregistratua	% 12,78 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 23,76 (2010)
Kaleko erabilera	%  (2016)
Etxeko erabilera	% 7.71 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera	1229. urtea
Webgunea	http://www.urduna.com/

Urduña (ofizialki ele bietan Urduña/Orduña) Bizkaiko udalerririk hegoaldekoena da. Nerbioi ibarrean dago, Arabako eta Burgosko lurrez inguratua, Bizkaiko esklabea baita. Hartara, Arabako Aiaraldea eskualdeko herritzat ere har daiteke, arrazoi geografikoak direla kausa. Urduña da hiri titulua duen Bizkaiko biztanlegune bakarra. 2016. urtean 4.136 biztanle zituen.

Geografia

Airetiko ikuspegia

Ingurune naturala

Gorobel mendilerroaren azpian dago udalerria, Txarlazo mendia gainean daukala. Halaber, Urduñako mendatea urteetan izan da Euskal Herritik Gaztelara joateko bide nagusia.

Urduñaren eta inguruko mendien ikuspegi orokorra.

Udalerri mugakideak

• Mendebaldean: Junta de Villalba de Losa, Berberana (Burgos) eta Aiara.
• Iparraldean: Aiara eta Amurrio.
• Ekialdean: Amurrio eta Urkabustaiz.
• Hegoaldean: Amurrio.

Kontzejuak

Urduñako udalerriaren barnean, Urduñako hiriko eremuaz gain, Belandia, Lendoñobeiti, Lendoñogoiti eta Mendeika kontzejuak daude. Zentzu honetan, Urduña da bere mugen barnean izaera administratiboa duten herriak dituen udalerri bakarra Bizkaian.

Halaber, Urduñako Komunitatea izeneko elkargo lur eremu bat dago udalerri honetan. Elkargo lur hau Junta de Villalba de Losa (Burgos), Aiara eta Amurrioko udalerriek erabil dezakete.

Urduñako mendaterako errepidea

Historia

Urduña 1229. urtean sortu zen hiribildutzat, Bizkaiko jaurerriaren seigarren jauna zen Lope Diaz Harokoak hiri-gutuna eman zionean. Gaztelako Erresuman ekoizten zen artilea hiribildu honetatik garraiatzen zuten Ipar Europarako bidean. Hori dela eta, Enrike IV.ak Bizkaiko Jaurerriko hiri izendapena eman zion. 1535. urtean sute handi batek hiri osoa kiskaltzeko zorian egon zen.

XVIII. mendean Urduña Gaztelarekin lotzen zuen bidea hobetu zuten eta 1774. urtean irekia izan zen. Halaber, aduana bat eraikitzeari ekin zioten eta 1792an bukatu zituzten lanak. Aduanak merkataritza gune garrantzitsua bihurtu zuen Urduña.

XIX. mendean Urduñak gainbeheran sartu zen bi arrazoi nagusigatik. Alde batetik, garai horietan izandako gerren ondorioz, eta bestetik 1841. urtean aduanak itsasaldean ezarri zituztelako. Halaber, karlistaldien porrotak foruen galera ekarri zuten.

XX. mendearen hasieran hiriak izaera turistikoa hartu zuen, La Muerako bainuetxearen bidez. Halaber, Antiguako pasealekuan eraikin berriak egin zituzten. XXI. mendearen hasieran, hiriaren erdialdeko plazan kokaturiko aduana zaharra, bainuetxe bilakatu zen.

Demografia

Urduñako biztanleria

Politika

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Urduñako alkate Bilduko Karlos Arranz hautatu zuten.

2015eko udal hauteskundeetan Bilduren ondorengoa zen Euskal Herria Bilduk sei zinegotziak mantendu zituen, EAJ alderdiak bat gehiago eskuratu zuen (bost guztira) eta PPk bere zinegotzi bakarra galdu zuen. Emaitza horien ondorioz, Euskal Herria Bildu koalizioko Idoia Aginako Arbaiza hautatu zuten alkate.

2019ko udal hauteskundeak eta gero EH Bildu koalizioa udal hauteskundeak irabazi zituen ( 1.112 boza ). EAJk 1.033 boza irabazi zituen eta 5 zinegotzi. PSE-EE ( 160 boza ) eta Alderdi Popularra ( 60 boza) lortu zituen baina zinegotzirik ez.

Urduñako udalbatza
Alderdia		2015eko maiatzaren 24a		2019ko maiatzaren 26a
		Zinegotziak	Boto kopurua	Zinegotziak	Boto kopurua
	Euskal Herria Bildu	6 / 11	1.101 (% 47,52)	6 / 11	1.112 (% 46.31)
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)	5 / 11	844 (% 36,43)	5 / 11	1.033 (% 43,02)
	Alderdi Popularra (PP)	0 / 11	91 (% 3,93)	0 / 11	62 (% 2,58)
*2011ko hauteskundeetan Bildu gisa aurkeztu zen koalizioa.
Datuen iturria: https://resultados.elpais.com/elecciones/2019/municipales/14/48/74.html

Alkateen zerrenda

Alkatea	Agintaldia	Alderdia
Koldo Xabier Egiluz Isusi	1999-2003	EAJ
Ricardo Gutiérrez Tellaetxe	2003-2011	EAJ
Karlos Arranz Diego	2011-2015	Bildu
Idoia Aginako	2015-2019	Euskal Herria Bildu
Itziar Biguri	2019-2023	Euskal Herria Bildu

Garraioa

Eskualdeko Garraioa sareak 2 linea ditu udalerrian:

Eskualdeko Garraioa  Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠ 3 Amurrio Urduña Tertanga • Delika • Artomaña • Aloria • Urduña (geltokia) • Lekamaña • Saratxo • Inoso • Ziorraga • Baranbio • Lezama • Larrinbe • Amurrio (gasolindegia) • Amurrio (geltokia) Amurrio Urduña⁠ 5 Urduña Izarra Murgia Gopegi Urduña (suhiltzaileak) • Apregindana • Untzaga • Uzkio Urkabustaiz • Oiardo • Goiuri • Beluntza • Ziorraga • Altube • Gillerna • Lukiano • Aperregi • Donamaikia • Jugo • Bitoriano • Zarate • Markia • Sarria • Olano • Letona • Zaitegi Urduña Izarra Murgia Gopegi

Kirolak

Urduñako udal pilotalekua 1931. urtean eraiki zen. 40 metro luze da eta 1983. urtea geroztik teilatua du. Udal igerilekuei dagokienez, hiru ditu: 50 metro luzerakoa (olinpiarra), 25 metrokoa eta haurrentzakoa.

Ondasun nabarmenak

Ikus zerrenda: «Urduñako kultura ondasunak»

Ondare erlijiosoa

• Familia Sakratuaren eliza
• Andra Maria eliza
• Antiguako Andra Mariaren santutegia

Ondare zibila

• Aduana zaharra

Jauregiak

• Diaz Pimienta jauregia
• Mimenza jauregia
• Belasko jauregia
• Ortes de Belasko jauregia

Argazki galeria

• 
  Familia Sakratuaren eliza.
• 
  Andra Maria eliza.
• 
  Harresia.
• 
  Antiguako Andra Mariaren santutegia.
• 
  Aduana zaharraren eraikina Foruen plazan.
• 
  Udaletxea.
• 
  Mimenza jauregia
• 
  Ortes de Belasko jauregia
• 
  Belasko jauregia.
• 
  Mariaren Konpainiaren ikastetxea.
• 
  Urduñako geltokia.

Urduñar ospetsuak

• Francisco Urduña (c. 1489-1550), konkistatzailea.
• Juan Ortiz de Zarate (1521-1576), konkistatzailea eta kolonizatzailea.
• Juan Garai (1528 - 1583), esploratzailea eta kolonizatzailea.
• Andrés de Poza, Poza Lizentziatua goitizenez ezaguna (c. 1530-1595), jakintsua, hizkuntzalaria eta legelaria.
• Pedro Bardezi (1641-1700), frantziskotar misiolaria.

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Bizkaia

• Urduñako Udalaren webgunea

• Datuak: Q225662
• Multimedia: Urduña-Orduña / Q225662
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Urduña