Uztailaren 17
Uztailaren 17a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta laurogeita hamazortzigarren eguna da, 199.a bisurteetan. 167 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
Gertaerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1512 - Gaztelako armadak Nafarroako Erresumaren inbasioa hasi zuen, Albako Dukearen agintepean.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1453 - Castillongo gudua, Ehun Urteko Gerraren azkena.
- 1918 - Alderdi Boltxebikearen aginduz, Errusiako tsar Nikolas II.a eta senide hurbilak hil zituzten Ipatiev Etxean, Ekaterinburgo hirian.
- 1936 - Espainiako Armadak Estatu Kolpea eman zuen Maroko iparraldean. Porrot egitean, Gerra Zibilia hasi zen.
- 1998 - Ur-azpiko lurrikarak sortutako tsunami batek Papua Ginea Berriko hamar herri suntsitu zituen, 1500 hildako eta 2000 etxegabe utziz.
- 2002 - Soldadu espainiarrek Perrexil uhartea berriro hartu zuten.
- 2006 - 7,2 graduko lurrikara Javako uhartean. Lurrikarak 2-3 metro bitarteko tsunamia sortu eta 350 pertsona hil zituen.
- 2009 - 9 hildako eta 40 zauritu Jakartako luxuzko hotelen aurkako atentatuan.
- 2010 -
- Bartzelonako Tibidabo jolas-parkean egondako istripuan hamabost urteko neska bat hil zen. Beste hiru pertsona larri zauritu ziren.
- Txina erdialde eta hegoaldeko uholdeetan 150 hildako baino hegiago egon ziren.
- 2014 - Malaysia Airlines konpainiako 17 hegaldiko hegazkina Ukraina ekialdean misil batek jota erori zen. Bertan zioazen 298 pertsonak hilik gertatu ziren. Badaiari ugari HIESa ikertzen ziharduten ikerlariak ziren.
Arte eta kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1946 - Canyon Passage ("Arroilako Pasabidea") filma estreinatu zen, Jacques Tourneurek zuzendu eta Dana Andrews, Brian Donlevy, Susan Hayward eta Patricia Roc aktoreek antzeztu zuten.
- 1987 - RoboCop filma estreinatu zen, Paul Verhoevenek zuzendu eta Peter Weller, Nancy Allen, Dan O'Herlihy, Ronny Cox, Kurtwood Smith eta Miguel Ferrer aktoreek antzeztu zuten.
Zientzia eta teknologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kirolak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1996ko Frantziako Tourreko 17. etapa Argelès-Gazosten hasi eta Iruñean amaitu zen. Ibilbidean Soulor, Aubisque, Marie-Blanque eta Larraineko mendateak igo zituzten. Etapak 262 kilometro zituen, eta Laurent Dufaux (Festina-Lotus) suitzarrak irabazi zuen.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jaiotzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1786 - Henri Castro, lapurtar diplomazialari eta enpresaria (h. 1865).
- 1791 - Gustave Uhart, euskal funtzionario eta politikaria (h. 1860).
- 1832 - Fermin Lasala Collado, gipuzkoar politikaria eta historialaria (h. 1918).
- 1873 - Federico Moyúa, bizkaitar politikaria, Bilboko alkatea (h. 1939).
- 1898 - Benito Diaz, El Brujo, donostiar futbol jokalari eta entrenatzailea (h. 1990).
- 1905 - Jacinto Quincoces, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (h. 1997).
- 1918 - Angel Zubieta, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (h. 1985).
- 1924 -
- Maritxu Gaztelumendi Urruzola, gipuzkoar euskaltzalea, irakaslea eta idazlea (h. 2011).
- Enrique Sendagorta, bizkaitar ingeniari eta enpresaburua (h. 2018).
- 1925 - Carlos París, bizkaitar filosofoa, idazlea eta prentsa-zutabegilea (h. 2014).
- 1926 - Maria Dolores Larramendi, gipuzkoar erraketista (h. 2023).
- 1931 - Remigio Mendiburu, gipuzkoar eskultorea (h. 1990).
- 1942 -
- Juan Jose Otxoa de Eribe, arabar politikaria.
- Ángel Vallejo, arabar mendizalea.
- 1943 - Bernard Duprat, lapurtar errugbilaria ohia.
- 1954 - Iñaki Irazu, gipuzkoar euskara irakaslea eta idazlea.
- 1959 -
- Pedro Herrera, bizkaitar futbolari ohia.
- Karmele Igartua Bengoa, gipuzkoar irakaslea, idazlea eta olerkaria (h. 2010).
- 1970 - Marie-Andrée Ouret, baxenafar liburuzaina, euskaltzalea, eta euskaltzain urgazlea.
- 1972 - Amaia Lopez de Munain, arabar kazetaria.
- 1973 - Ines Bengoa, kanariar-nafar ipuin kontalaria.
- 1974 - Aitziber López Cortajarena, bizkaitar biokimikaria, Ikerbasqueko ikerketa-irakaslea.
- 1976 -
- Natxo López, nafar telebista zuzendari eta gidoigilea.
- Aitor Oroza, bizkaitar txirrindulari paralinpikoa.
- 1980 -
- Bittor Aiape, nafar kantari eta dantzaria.
- Pottoka, nafar abeslaria.
- Idoia Villanueva, nafar politikaria.
- 1981 - Gorka Amuriza, bizkaitar txirrindulari ohia.
- 1984 - Ane Irazabal, gipuzkoar kazetaria.
- 1988 - Aitzol Atutxa, bizkaitar aizkolaria.
- 1990 -
- Omar Fraile, bizkaitar txirrindularia.
- Paula Mateo, bizkaitar futbolaria.
- 1991 - Sara Labiano, nafar futbolaria.
- 1993 - Ainhoa Etxebarria, bizkaitar irrati-esataria eta antzezlea.
- 1998 - Iosu Eskiroz, nafar pilotaria.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1698 - Pierre Louis Maupertuis, frantziar matematikaria (h. 1759).
- 1744 - Elbridge Gerry, AEBetako 5. presidenteordea (h. 1814).
- 1763 - John Jacob Astor, Ameriketako Estatu Batuetako lehen milioiduna (h. 1848).
- 1797 - Paul Delaroche, frantziar margolaria (h. 1856).
- 1819 - Eunice Newton Foote, estatubatuar zientzialari, asmatzaile eta emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea (h. 1888).
- 1831 - Xianfeng, Txinako enperadorea (h. 1861).
- 1837 - Wilhelm Lexis, alemaniar estatistikari, ekonomialari eta demografoa (h. 1914).
- 1839 - Ephraim Shay, estatubatuar asmatzailea (h. 1916).
- 1846 - Tokugawa Iemochi, Tokugawa shogunerriko hamalaugarren shoguna (h. 1866).
- 1865 - Edoardo Bianchi, italiar enpresaburu eta asmatzailea, Bianchi bizikletak eta Autobianchi automobilak fabrikatzeko enpresen sortzailea (h. 1946).
- 1871 - Lyonel Feininger, alemaniar-estatubatuar margolaria eta marrazkilaria (h. 1956).
- 1876 - Maksim Litvinov, sobietar iraultzaile, politikari eta diplomazialaria (h. 1951).
- 1879 - Seamus O'Sullivan, The Dublin Magazine aldizkariko editore eta poeta irlandarra (h. 1958).
- 1887 - Josef Gerstmann, austriar neurologoa (h. 1969).
- 1888 -
- Shmuel Yosef Agnon, israeldar idazlea, 1966ko Literaturako Nobel Saria (h. 1970).
- Enrique Delgado, espainiar elizgizona, Iruñeko artzapezpiku eta Tuterako apezpikua (h. 1978).
- 1889 - Erle Stanley Gardner, estatubatuar eleberrigilea (h. 1970).
- 1894 - Georges Lemaître, belgikar apaiz katoliko, matematikari, astronomo eta fisika irakaslea (h. 1966).
- 1898 - Berenice Abbott, estatubatuar argazkilaria (h. 1991).
- 1899 - James Cagney, estatubatuar aktorea (h. 1986).
- 1903 - Helena Cortesina, dantzaria, kupletista,aktorea eta Espainiako lehen emakume zinema-zuzendarietako bat (h. 1984).
- 1911 - Mercedes Sanz-Bachiller, espainiar politikaria, Auxilio Social sortzeagatik ezaguna (h. 2007).
- 1913 - Roger Garaudy, frantziar filosofoa eta politikaria (h. 2012).
- 1914 - James Purdy, estatubatuar idazlea (h. 2009).
- 1917 -
- Phyllis Diller, estatubatuar aktore eta umorista (h. 2012).
- Kenan Evren, Turkiako presidentea (h. 2015).
- Christiane Rochefort, frantziar eleberrigile feminista (h. 1998).
- 1920 -
- Gordon Gould, estatubatuar fisikaria, laserra asmatzea egozten zaiona (h. 2005).
- Juan Antonio Samaranch, kataluniar hockey jokalari, politikari eta enpresaburua eta Nazioarteko Olinpiar Batzordeko presidentea (h. 2010).
- 1921 -
- Louis Lachenal, frantziar eskalatzailea (h. 1955).
- Mary Osborne, estatubatuar jazzeko-gitarrista, abeslaria eta gitarra fabrikatzailea (h. 1992).
- 1924 - Eulália Maria Lahmeyer Lobo, brasildar historialaria.
- 1925 -
- Carla Boni, italiar abeslaria (h. 2009).
- Mohammad Hasan Sharq, Afganistango lehen ministroa.
- 1929 - Sergei K. Godunov, errusiar matematikaria.
- 1930 - Arpád Račko, eslovakiar eskultorea (h. 2015).
- 1932 - Quino, argentinar komikigilea, Mafalda komiki sortaren sortzailea (h. 2020).
- 1933 - Karmenu Mifsud Bonnici, Maltako lehen ministroa (h. 2022).
- 1935 -
- Diahann Carrol, estatubatuar aktore, abeslari, modelo eta ekintzailea (h. 2019).
- Donald Sutherland, kanadar aktorea.
- 1939 -
- Spencer Davis, galestar musikari eta multiinstrumentista, The Spencer Davis Group taldeko sortzailea (h. 2020).
- Ali Khamenei, Irango presidente ohia.
- 1944 -
- Jean-Claude Brisseau, frantziar zinemagilea (h. 2019).
- Carlos Alberto Torres, brasildar futbolari eta entrenatzailea (h. 2016).
- 1946 -
- José Catieau, frantziar txirrindularia (h. 2023).
- Eric Leman, belgiar txirrindulari ohia.
- 1947 -
- Camilla Erresuma Batukoa, Erresuma Batuko erregina ezkontidea.
- Fernanda Hurtado, espainiar aktorea, Hurtado ahizpak hirukoteko kidea.
- Teresa Hurtado, espainiar aktorea, Hurtado ahizpak hirukoteko kidea.
- 1948 -
- Ron Asheton, The Stooges taldeko gitarra-jotzailea (h. 2009).
- Luc Bondy, suitzar antzerki eta opera zuzendaria (h. 2015).
- 1952 -
- Carmen Balagué, kataluniar aktorea.
- David Hasselhoff, estatubatuar aktorea eta abeslaria.
- 1954 -
- Angela Merkel, 34. Alemaniako kantzilerra.
- Edward Natapei, Vanuatuko presidente eta lehen ministroa (h. 2015).
- 1959 - Baltazar Maria de Morais Júnior, brasildar futbolari ohia.
- 1961 - António Costa, portugaldar politikari eta abokatua.
- 1963 -
- Letsie III.a Lesothokoa, Lesothoko erregea.
- Matti Nykänen, finlandiar eski jauzilaria (h. 2019).
- 1964 - Dolors Feliu, Kataluniako Batzar Nazionaleko lehendakaria.
- 1965 - Santiago Segura, espainiar aktore, zinema zuzendari, gidoilari, ekoizle eta telebista aurkezlea.
- 1968 - Daniel Monzón, espainiar zinema zuzendari, aktore eta gidoigilea.
- 1969 - Jaan Kirsipuu, estoniar txirrindulari ohia.
- 1970 -
- Arlene Foster, Ipar Irlandako lehen ministroa.
- Gavin McInnes, estatubatuar aktorea.
- 1971 -
- Cory Doctorow, kanadar kazetaria, zientzia fikziozko idazlea eta Copyright eskubideak askatzearen aldeko ekintzailea.
- Ana Vives Casas, espainiar kazetaria (h. 2021).
- 1974 - Claudio Lopez, argentinar futbolaria.
- 1975 -
- Elena Anaya, espainiar aktorea.
- Cécile de France, belgikar aktorea.
- 1979 - Àlex Pastor López, kataluniar politikaria, Badalonako alkatea.
- 1981 - Mélanie Thierry, frantziar modelo eta aktorea.
- 1982 - Natasha Hamilton, britainiar abeslaria.
- 1983 - Bárbara Plá, kataluniar errugbilaria.
- 1993 - Kevin Larsen, daniar saskibaloi jokalaria.
- 1998 - Arilena Ara, albaniar abeslaria.
Heriotzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1829 - Jean Pierre Darrigol, lapurtar apaiz katoliko eta idazlea (j. 1790).
- 1940 - Juan Tomás Gandarias, bizkaitar enpresaburu eta politikaria (j. 1870).
- 1975 - Johañe Pitrau, nekazarien buruzagia, kristau militante ezkertiarra eta sindikalista zuberoarra (j. 1929).
- 1979 - Xavier Bueno, nafar margolaria, Italian (j. 1915).
- 1986 - Luis de Castresana, euskal herritar kazetari, idazle eta margolaria (j. 1925).
- 1992 - Eduardo López Albizu, bizkaitar sindikalista eta politikaria, Patxi López lehendakariaren aita (j. 1931).
- 1994 - Jean Borotra, euskal tenislaria, "Les Quatre Mousquetaires" taldeko kidea (j. 1898).
- 2009 -
- María Luisa Elio, nafar idazle eta aktorea, Mexiko Hirian (j. 1926).
- Esteban Larrañaga, trikitilaria (j. 1947).
- 2011 - Juan Arza, Arza, nafar futbolaria eta entrenatzailea, Sevillan (j. 1923).
- 2016 - Jose Ramon Rekalde, gipuzkoar politikaria, legelaria, saiogilea, abokatua eta irakaslea (j. 1930).
- 2019 - Emilio Ybarra, gipuzkoar enpresaburu eta ekonomialaria (j. 1936).
- 2021 - Marcel Queheille, zuberoar txirrindularia (j. 1930).
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 855 - Leon IV.a, Aita santua (j. c. 790).
- 924 - Eduardo Zaharra, Wessexko erregea (j. c. 874)
- 1085 - Roberto Guiscard, Apuliako kondea.
- 1086 - Gartzea Ramirez, aragoiar elizgizona, Iruñeko apezpikua (j. c. 1046).
- 1134 - Gendule VI.a Bearnokoa, Bearnoko bizkondea.
- 1399 - Jadwiga Poloniakoa, Poloniako Erresumako erregina eta erresumako lehen emakumezko monarka.
- 1453 - John Talbot (Shrewsburyko I. kondea), ingeles buruzagi militarra.
- 1578 - Mimar Sinan, Otomandar Inperioko arkitekto eta ingeniari nagusia (j. c. 1490).
- 1718 - William Penn, ingeles enpresari, filosofo eta kuakeroa, Pennsylvaniako probintziaren sortzailea (j. 1644).
- 1762 - Petri III.a Errusiakoa, Errusiako tsarra (j. 1728).
- 1766 - Giuseppe Castiglione, italiar margolaria eta misiolari jesuita (j. 1688).
- 1790 - Adam Smith, eskoziar ekonomista eta filosofoa, ekonomiaren aita bezala ezagutua (j. 1723).
- 1793 - Charlotte Corday, Frantziako Errepublikaren aldeko iraultzailea (j. 1768).
- 1845 - Charles Grey (Greyko II. kondea), Erresuma Batuko lehen ministroa (j. 1764).
- 1887 - Dorothea Dix, gaixotasun mentalak zituzten pertsona etxegabeen alde egin zuen estatubatuar aktibista (j. 1802).
- 1894 - Leconte de Lisle, frantziar olerkaria (j. 1818).
- 1903 - James Abbott McNeill Whistler, estatubatuar pintorea eta grabatzailea (j. 1834).
- 1912 - Henri Poincaré, frantziar matematikaria, fisikaria eta filosofoa (j. 1854).
- 1917 - Giuseppe Veronese, italiar matematikaria, geometrian aditua (j. 1854).
- 1918an, Uraletako herrixka batean boltxebikeek erailda:
- Alexandra Feodorovna, Errusiako enperatriza eta Errusiako Inperioko azken agintaria (j. 1872).
- Nikolas II.a Errusiakoa, errusiako azken tsarra (j. 1868).
- Aleksei Nikolaevitx Errusiakoa, Errusiako tsarevitxa (j. 1904).
- Anastasia Nikolaevna Errusiakoa, Errusiako Dukesa Handia (j. 1901).
- Olga Nikolaevna Errusiakoa, Errusiako Dukesa Handia (j. 1895).
- Tatiana Nikolaevna Errusiakoa, Errusiako Dukesa Handia (j. 1897).
- 1922 - Heinrich Rubens, alemaniar fisikaria (j. 1865).
- 1925 - Lovis Corinth, alemaniar artista eta idazlea (j. 1858).
- 1928 -
- Giovanni Giolitti, Italiako Lehen Ministroa (j. 1842).
- Álvaro Obregón, mexikar militar eta politikaria (j. 1880).
- 1937 - Gabriel Pierné, frantziar musikagilea (j. 1863).
- 1938 - Robert Wiene, alemaniar zinemagilea (j. 1873).
- 1939 - Henri-Jean Houbaut, frantziar apezpikua, Baionako apezpikua izandakoa (j. 1880).
- 1943 - Patrick Duncan, Hegoafrikako gobernadore nagusia (j. 1870).
- 1944 - William James Sidis, estatubatuar haur prodijioa, matematika eta hizkuntzalaritzarako dohai bikainak zituena (j. 1898).
- 1954 - Vincas Krėvė-Mickevičius, lituaniar idazlea (j. 1882).
- 1959 - Billie Holiday, Lady Day, estatubatuar jazz-kantaria, jazz modernoko kantaririk ospetsuen eta eragileenatakoa (j. 1915).
- 1961 - Ty Cobb, estatubatuar beisbol jokalaria, bere garaiko beisboleko izarrik handientzat hartua (j. 1886).
- 1967 - John Coltrane, estatubatuar saxofoi jotzaile eta jazz konposatzailea, jazzaren historiako musikorik garrantzitsuenetakoa (j. 1916).
- 1968 - Sindo Garay, kubatar musikaria, troba tradizionalaren barruan ospetsua (j. 1867).
- 1979 - Edward Akufo-Addo, Ghanako presidentea (j. 1906).
- 1980 - Boris Delaunay, errusiar alpinista eta matematikaria (j. 1890).
- 1984 - Esperanza Rodríguez Cerdán, espainiar maistra errepublikanoa (j. 1892).
- 1985 - Susanne Langer, estatubatuar filosofo, idazle eta hezitzailea (j. 1895).
- 1986 - Louis Gardet, frantziar teologo, filosofo eta mistikoa (j. 1904).
- 1995 - Juan Manuel Fangio, 1 Formulako argentinar gidaria, historiako onenetakoa (j. 1911).
- 1996 - Chas Chandler, ingeles musikari, disko-ekoizle eta managerra (j. 1938).
- 2001 - Katharine Graham, estatubatuar kazetaria eta hedabideen enpresaburua (j. 1917).
- 2002 - Joseph Luns, herbeheretar politikari eta diplomazialaria , NATOren 5. Idazkari Nagusia (j. 1911).
- 2004 - Mildred Dolson, kanadar atleta, 4x100 metroko proban aditua (j. 1918).
- 2005 -
- Laurel Aitken, Godfather of Ska, jamaikar kantari eta konpositorea, Ska musikaren aitzindaria (j. 1927).
- Edward Heath, Erresuma Batuko lehen ministroa (j. 1916).
- Magdalena Mouján, argentinar matematikaria (j. 1926).
- 2006 - Mickey Spillane, estatubatuar idazlea (j. 1918).
- 2008 - Angie Zapata, jipoituta eraila izan zen estatubatuar emakumezko transexuala (j. 1989).
- 2009 -
- Walter Cronkite, estatubatuar kazetari eta telebistako aurkezlea (j. 1916).
- Leszek Kołakowski, poloniar filosofoa (j. 1927).
- 2011 -
- Juan María Bordaberry, euskal jatorridun Uruguaiko diktadorea (j. 1928).
- Takaji Mori, japoniar futbolaria (j. 1943).
- 2013 - Henri Alleg, frantziar kazetaria, PCFko kidea eta Alger républicain egunkariaren zuzendaria (j. 1921).
- 2015 - Jules Bianchi, 1 Formulako frantziar pilotua (j. 1989).
- 2019 - Andrea Camilleri, italiar idazle, gidoilari eta zine eta antzerki zuzendaria (j. 1925).
- 2020 -
- Derek Ho, hawaiiar surflaria (j. 1964).
- John Lewis, estatubatuar ekintzaile eta politikaria, Eskubide zibil eta politikoen aldeko buruzagia (j. 1940).
- Ron Tauranac, angloaustraliar ingeniari eta autoen-diseinatzailea (j. 1925).
- 2021 - Pilar Bardem, espainiar aktorea (j. 1939).
- 2023 - Vanderlei Eustáquio de Oliveira, Palinha, brasildar futbolaria (j. 1950).
Jaiak eta urteurrenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Sehaska egutegiko izendegia: Itsasne eta Mariñe/Marina/Marinek.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Urteko hilak | ||
---|---|---|
Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua |