Martxoaren 24

Martxoaren 24a gregoriotar egutegiaren urteko laurogeita hirugarren eguna da, 84.a bisurteetan. 282 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Alejandro Remiro Jaiotza: Cascante, 1995 Luis Maria Etxeberria Jaiotza: Erandio, 1940 Heriotza: Getxo, 2016ko urriaren 19a Joseba Zulaika Jaiotza: Itziar, 1948 Juan Francés de Iribarren Jaiotza: Zangoza, 1699 Heriotza: Málaga, 1767ko irailaren 2a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Robert Frost Jaiotza: San Frantzisko, 1874, 1874 eta 1874 Heriotza: Boston, 1963ko urtarrilaren 29a Dario Fo Jaiotza: Sangiano, 1926 Heriotza: Luigi Sacco Hospital (en) , 2016ko urriaren 13a William Morris Jaiotza: Walthamstow (en) eta Londres, 1834 Heriotza: Londres, 1896ko urriaren 3a Petrus Josephus Wilhelmus Debye Jaiotza: Maastricht, 1884 Heriotza: Ithaca (New York), 1966ko azaroaren 2a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Martxoaren 24ko jaiotzak Sergei Ivanovitx Vavilov • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Pierre Etxebaster Jaiotza: Donibane Lohizune, 1893ko abenduaren 8a Heriotza: Donibane Lohizune, 1980 Juan Antonio Zamakola Jaiotza: Dima, 1758ko abenduaren 27a Heriotza: , 1826 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Jules Verne Jaiotza: Nantes, 1828ko otsailaren 8a Heriotza: Amiens, 1905 Henry Wadsworth Longfellow Jaiotza: Portland, 1807ko otsailaren 27a eta 1807 Heriotza: Cambridge, 1882 Johan Cruyff Jaiotza: Betondorp (en) , 1947ko apirilaren 25a Heriotza: Bartzelona, 2016 Bernard Montgomery Jaiotza: Kennington (en) , 1887ko azaroaren 17a Heriotza: Alton (en) , 1976 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Martxoaren 24ko heriotzak Nikolai Berdyaev • Philip Stanhope, 4th Earl of Chesterfield • Joseph Needham • Edwin Arnold • Antoine-Henri Jomini • François Mignet • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Tuberkulosiaren Munduko Eguna, Egiarako Eskubidearen eta Giza Eskubideen eta Biktimen Duintasunaren Urraketa Larriekiko Nazioarteko Eguna Mycobacterium tuberculosis 1882 - Robert Kochek Mycobacterium tuberculosis (irudian) aurkitu zuen, tuberkulosia sortzen duen bakterioa. 1923 - Grezia errepublika bihurtu zen. 2001 - Apple-k bere hamargarren sistema eragilea aurkeztu zuen: Mac OS X. 2010 - Euskaltzaindiak Hiztegi Batua eta Lexikoaren Behatokia interneten kontsultagai jarri zituen. 2015 - Germanwingsen 9525 hegaldiak 144 bidaiari, 2 pilotu eta 4 laguntzaile zeramatzala Alpeetan istripua izan eta eskifaia osoa hil zen. Gerora, ikerketen arabera, Andreas Lubitz alemaniar kopilotuak bere buruaz beste egiteko asmoz nahita eragindako istripua izan zela argitu zen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Martxoa >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Asteazkena 2022: Osteguna 2023: Ostirala 2025: Astelehena 2026: Asteartea 2027: Asteazkena Izendegia Santutegia: Katalina Suediakoa Seaska egutegia: Aide, Katixa eta Xabadin/Xobadin.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1978 - ETAk, Joaquin Vicente Val polizia erail zuen Gasteizen.
• 1980 - ETAk Jose Arcedo Quiles hil zuen Eskoriatzan, eta Damaso Sanchez Soto enpresaria Durangon.
• 2006 - Bi egun lehenago ETAk iragarri su-etena indarrean jarri zen.
• 2011 - Zierbenatik gertu arrantzan ari zirela, euren ontzia irauli eta gero hiru pertsona desagertu ziren.

Mundua

• 1923 - Grezia errepublika bihurtu zen.
• 2015 - Germanwingsen 9525 hegaldiak 144 bidaiari, 2 pilotu eta 4 laguntzaile zeramatzala Alpeetan istripua izan eta eskifaia osoa hil zen. Gerora, ikerketen arabera, Andreas Lubitz alemaniar kopilotuak bere buruaz beste egiteko asmoz nahita eragindako istripua izan zela argitu zen.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1985eko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Mixel Aire “Xalbador II”k bere bigarren txapela jantzi zuen.
• 1991 - Martxoaren 15ean Gasteizen hasitako 7. Korrikari amaiera eman zitzaion Baionan.
• 1996ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Jexux Arzallusek jantzi zuen txapela.
• 2007ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Xabier Silveirak jantzi zuen txapela bostgarren aldiz.
• 2010 - Euskaltzaindiak Hiztegi Batua eta Lexikoaren Behatokia interneten kontsultagai jarri zituen.
• 2013 - Martxoaren 14an Andoainen hasitako 18. Korrikari amaiera eman zitzaion Baionan.

Mundua

• 1964 - The Fall of the Roman Empire filma estreinatu zen, Anthony Mannek zuzendu, Samuel Bronstonek ekoiztu eta Sophia Loren, Stephen Boyd, Alec Guinness, James Mason, Christopher Plummer, Mel Ferrer eta Omar Sharif aktoreek antzeztu zutelarik.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1882 - Robert Kochek Mycobacterium tuberculosis (irudian) aurkitu zuen, tuberkulosia sortzen duen bakterioa.
• 2001 - Applek bere sistema eragilearen hamargarren bertsioa aurkeztu zuen, Mac OS X.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1699an bataiatua - Juan Francés de Iribarren, nafar musikagilea (h. 1767).
• 1761 - Pierre Basterretxe, lapurtar armadore eta politikaria.
• 1884 - Alejandro Bilbao, Erramun Maruri, bizkaitar idazlea (h. 1966).
• 1886 - Gabriel Castagnet, lapurtar politikaria, Baionako alkatea (h. 1960).
• 1889 - Ramon Usanditzaga, gipuzkoar musikagile eta musikaria (h. 1964).
• 1896 - Segundo Olaeta, bizkaitar musikaria eta koreografoa (h. 1971).
• 1909 - Santiago Onaindia, euskal idazlea, karmeldar fraidea, apaiza eta itzultzailea (h. 1996).
• 1910 - Pierre Narbaitz, baxenafar idazlea (h. 1984).
• 1911 - Enrique Jordá, gipuzkoar orkestra-zuzendaria (h. 1996).
• 1929 - Jose Mari Gorrotxategi, gipuzkoar gozogile eta gozogintzan ikertzaile eta sortzailea (h. 2019).
• 1940 - Luis Maria Etxeberria, euskal herritar futbolaria (h. 2016).
• 1943 - Pedro Erquicia, gipuzkoar kazetaria (h. 2018).
• 1948 - Joseba Zulaika, gipuzkoar antropologoa, euskal idazlea eta ikertzailea.
• 1956 - Juan Kruz Igerabide, euskal idazlea.
• 1957 - Mikel Morris, euskal herritar hiztegigilea, itzultzailea eta irakaslea, Coloradon.
• 1968 -
  • Iñigo Igartua, gipuzkoar ziklo-kross txirrindulari ohia.
  • Antonio Karmona, bizkaitar futbolari ohia.
• 1975 - Lucia Lakarra, gipuzkoar ballet-dantzaria.
• 1976 - Aitor Tornavaca, arabar futbolaria.
• 1977 - Joseba Agirre Oliden, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1978 - Gorka Pintado, gipuzkoar futbolaria.
• 1983 - Nerea Uriagereka, bizkaitar futbolari ohia.
• 1995 - Alejandro Remiro, nafar futbolaria, atezaina.

Mundua

• 1579 - Tirso de Molina, espainiar antzerki-idazlea (h. 1648).
• 1607 - Michiel de Ruyter, herbeheretar almirantea (h. 1676).
• 1628 - Sofia Amalia Brunswick-Lüneburgekoa, Brunswick-Lüneburgeko dukesa eta Danimarka eta Norvegiako erregina ezkontidea (h. 1685).
• 1657 - Arai Hakuseki, japoniar idazle eta politikaria (h. 1725).
• 1739 - Christian Friedrich Daniel Schubart, alemaniar musikagilea, organista eta poeta (h. 1791).
• 1797 - Antonio Rosmini Serbati, italiar filosofoa eta apaiza (h. 1855).
• 1809 -
  • Joseph Liouville, frantziar matematikaria (h. 1882).
  • Mariano Jose de Larra, espainiar idazlea (h. 1837).
• 1820 - Edmond Becquerel, frantziar fisikaria (h. 1891).
• 1826 - Matilda Joslyn Gage, estatubatuar emakumeen sufragioaren eta amerikar natiboen eskubide zibilen aldeko ekintzailea, abolizionista, librepentsalaria eta idazlea (h. 1898).
• 1834 -
  • John Wesley Powell, estatubatuar geologo eta etnologoa (h. 1902).
  • William Morris, ingeles margolari, idazle, marrazkilari eta sozialista libertarioa (h. 1896).
• 1835 - Jozef Stefan, austriar fisikaria (h. 1893).
• 1855 - Olive Schreiner, hegoafrikar idazlea (h. 1920).
• 1873 - Sidney Reilly, errusiar espioia, Erresuma Batuko Secret Inteligence Service-rentzat lan egin zuena (h. 1925).
• 1874 - Harry Houdini, hungariar-estatubatuar ilusionista eta showmana (h. 1926).
• 1884 - Petrus Josephus Wilhelmus Debye, holandar fisikaria, 1936ko Kimikako Nobel Saria (h. 1966).
• 1887 - Roscoe Arbuckle, estatubatuar zinema mutuko aktore, umorista, zinema zuzendari eta gidoilaria (h. 1933).
• 1893 - Walter Baade, alemaniar astronomoa (h. 1960).
• 1897 - Wilhelm Reich, austriar psikiatra eta psikoanalista (h. 1957).
• 1903 - Adolf Butenandt, alemaniar biokimikoa, 1939ko Kimikako Nobel Saria (h. 1995).
• 1909 - Clyde Chestnut Barrow (Bonnie eta Clyde), estatubatuar gaizkile eta lapurra (h. 1934).
• 1911 - Joseph Barbera, estatubatuar animatzaile, zuzendari eta ekoizlea, Hanna-Barbera estudioaren sortzailea (h. 2006).
• 1916 - Harry B. Whittington, "Trilobiteen aita", britainiar paleontologoa (h. 2010).
• 1917 - John Kendrew, ingeles biokimikaria, 1962ko Kimikako Nobel Saria (h. 1997).
• 1919 - Lawrence Ferlinghetti, estatubatuar poeta eta argitaratzailea.
• 1921 - Vasili Smyslov, errusiar xake-jokalaria (h. 2010).
• 1922 - José Cabanis, frantziar idazlea (h. 2000).
• 1924 - Norman Fell, estatubatuar umorista eta aktorea (h. 1998).
• 1926 - Dario Fo, italiar idazlea eta antzerkigilea, 1997ko Literaturako Nobel Saria (h. 2016).
• 1930 -
  • David Dacko, Afrika Erdiko Errepublikako lehendabiziko presidentea (h. 2003).
  • Cristóbal Halffter, espainiar musikagilea eta orkestra zuzendaria.
  • Steve McQueen, estatubatuar aktorea (h. 1980).
  • David Vázquez Martínez, espainiar-argentinar biokimikaria eta ikertzailea (h. 1986).
• 1933 - Shigeo Yaegashi, japoniar futbolaria (h. 2011).
• 1935 -
  • Peter Bichsel, alemanieraz idazten duen suitzar idazlea.
  • Peret, kataluniar abeslari, gitarrajole eta konposatzaile ijitoa, kataluniar errunbaren ikur nagusienetakoa (h. 2014).
• 1937 - Rudolf de Rijk, herbehereetar hizkuntzalaria, euskal gramatikan aditua (h. 2003).
• 1938 - David Irving, ingeles idazlea, negazionismoaren aldekoa.
• 1944 -
  • R. Lee Ermey, estatubatuar aktorea (h. 2018).
  • Vojislav Koštunica, Jugoslaviako azken presidentea eta Serbiako lehen ministro ohia.
• 1945 - Curtis Hanson, estatubatuar film zuzendaria (h. 2016).
• 1947 - Meiko Kaji, japoniar aktore eta abeslaria.
• 1948 -
  • Volker Finke, alemaniar futbolari ohia eta entrenatzailea.
  • Jerzy Kukuczka, poloniar alpinista, 14 zortzimilakoak igotzen munduko bigarren mendizalea (h. 1989).
• 1951 - Tommy Hilfiger, estatubatuar moda diseinatzailea, bere izena daraman enpresaren sortzailea.
• 1952 - Quim Monzó, kataluniar idazle, itzultzaile eta kazetaria.
• 1953 - Sergei Starostin, errusiar akademikari eta hizkuntzalaria (h. 2005).
• 1957 - Sílvia Munt, kataluniar aktorea.
• 1960 -
  • Larry Micheaux, estatubatuar saskibaloi jokalaria.
  • Nena, alemaniar rock abeslari eta aktorea.
• 1961 -
  • Anna Azcárate, euskal jatorriko suediar aktorea.
  • Gianis Varufakis, Greziako finantza ministro ohia eta Demokrazia Europan 2025 Mugimenduaren sortzailea.
• 1962 -
  • María Bouzas, galiziar aktorea.
  • Jorge Riechman, espainiar idazlea.
• 1967 - Tony Leondis, estatubatuar zinema zuzendari eta gidoigilea.
• 1968 - Gyöngyi Szalay-Horváth, hungariar eskrimalaria, ezpata modalitatekoa (h. 2017).
• 1970 - Lara Flynn Boyle, estatubatuar aktorea.
• 1973 -
  • Steve Corica, australiar futbolari ohi eta entrenatzailea.
  • Jim Parsons, estatubatuar aktorea.
• 1974 - Alyson Hannigan, estatubatuar aktorea.
• 1975 - Arturo Valls, espainiar umorista, aktore eta telebista aurkezlea.
• 1977 - Jessica Chastain, estatubatuar aktorea.
• 1982 - Fourie du Preez, hegoafrikar errugbi jokalari ohia.
• 1984 - Jungo Fujimoto, japoniar futbolaria.
• 1986 - Nathalia Dill, brasildar aktorea.
• 1987 - María Valverde, espainiar aktorea.
• 1990 - Yuki Otsu, japoniar futbolaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1826 - Juan Antonio Iza-Zamakola, euskal idazle, kazetari eta historialaria, Madrilen (j. 1756).
• 1863 - Joaquín Ezpeleta, nafar politikari eta militarra, Madrilen (j. 1788).
• 1871 - Jules Balasque, lapurtar historialaria (j. 1815).
• 1888 - Camilo Hurtado Ametzaga, Riscal de Alegreko markesa, bizkaitar enpresaburu eta saiakeragilea, Sevillan (j. 1827).
• 1900 - Justo Egozkue, nafar geologo eta ingeniaria, Madrilen (j. 1833).
• 1972 - Kristobal Balentziaga, getariar jostun eta diseinatzailea, Balenciaga moda-etxearen sortzailea (j. 1895).
• 1980 - Pierre Etxebaster, euskal herritar tenislaria, jeu de paume kategorian historian izan den onena (j. 1893).
• 1989 - Karmele Saint-Martin, euskal herritar idazlea (j. 1895).
• 1992 - Isidoro Bastarrika, euskal idazlea (j. 1931).
• 1993 - Txomin Jakakortajarena, euskal idazlea, itzultzailea, apaiza eta erlezaina (j. 1906).
• 2004 - Andolin Eguzkitza, bizkaitar idazlea, irakaslea eta euskaltzaina (j. 1953).
• 2005 - Pierre Duny Petre, baxenafar idazlea (j. 1914).
• 2006 - Antonio Fernández de Trocóniz, euskal herritar matematikari, ingeniari, irakasle eta katedraduna (j. 1916).
• 2011 - Miguel Ángel Álvarez Muro, gipuzkoar margolaria (j. 1927).
• 2012 - José Ángel Zubiaur, nafar politikari eta abokatua (h. 1918).

Mundua

• 809 - Harun al-Rashid, Abbastar Kaliferriko bosgarren kalifa.
• 1134 - Eztebe Harding, ingeles apaiz beneditarra.
• 1455 - Nikolas V.a, Aita santua (j. 1397).
• 1603 - Elisabet I.a Ingalaterrakoa, Ingalaterra eta Irlandako erregina (j. 1533).
• 1654 - Samuel Scheidt, alemaniar musikagilea eta organista (j. 1587).
• 1684 - Pieter de Hooch, herbeherear margolari barrokoa (j. 1629).
• 1794 - Jacques-Rene Hebert, frantziar politikari, iraultzaile eta kazetaria (j. 1757).
• 1829 - Jean-Baptiste Cavaignac, frantziar politikaria (j. 1762).
• 1844 - Bertel Thorvaldsen, daniar eskultorea.
• 1877 - Simon Deutsch, alemaniar iraultzailea (j. 1822).
• 1882 - Henry Wadsworth Longfellow, estatubatuar olerkaria (j. 1807).
• 1905 - Jules Verne, frantziar idazlea (j. 1828)
• 1909 - John Millington Synge, irlandar idazle, olerkari, antzerkigile eta folklore biltzailea (j. 1871).
• 1916 - Enrique Granados, kataluniar musikagilea (j. 1867).
• 1946 - Alexander Alekhine, errusiar xake jokalaria (j. 1892).
• 1950 - Harold Laski, ingeles politikaria (j. 1893).
• 1958 - Seamus O'Sullivan, The Dublin Magazine aldizkariko editore eta poeta irlandarra (j. 1879).
• 1962 - Auguste Piccard, suitzar asmatzaile, fisikari eta esploratzailea (j. 1884).
• 1968 - Alice Guy-Blaché, lehenengo fikziozko filmaren zuzendaria (j. 1873).
• 1971 - Kono Yasui, japoniar biologo eta zitologoa, zientzian doktoretza lortu zuen lehen japoniar emakumea (j. 1880).
• 1972 - Juan Baigorri Velar, argentinar ingeniaria, "euria egiteko makina"ren asmatzailea (j. 1891).
• 1976 - Bernard Montgomery, ingeles ofiziala (j. 1887).
• 1980 - Óscar Romero, Monseñor Romero, salvadortar apaiza, giza eskubideen alde predikatzeagatik ospetsua (j. 1917).
• 1993 - John Hersey, estatubatuar idazlea (j. 1914).
• 1996 - Étienne Hajdú, hungariar jatorriko eskultorea (j. 1907).
• 2002 - César Milstein, argentinar-britainiar biokimikaria, 1984ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1927).
• 2005 - Gilles Aillaud, frantziar margolaria, eszenografoa, poeta eta antzerkigilea (j. 1928).
• 2008 -
  • Rafael Azcona, espainiar idazle eta gidoigilea (j. 1926).
  • Richard Widmark, estatubatuar aktorea (j. 1914).
• 2016 -
  • Johan Cruyff, herbeherear futbolaria eta entrenatzailea, historiako futbolari onenetakotzat joa (j. 1947).
  • Garry Shandling, estatubatuar aktore eta umorista (j. 1949).
• 2018 - Rim Banna, palestinar musikagile eta abeslaria (j. 1966).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Aide, Katixa eta Xabadin/Xobadin.

Martxoaren 23 | Urteko egutegi | Martxoaren 25