Azaroaren 17

Azaroaren 17a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hogeita batgarren eguna da, 322.a bisurteetan. 44 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Javier Urrutikoetxea Jaiotza: Donostia, 1952 eta 1952 Heriotza: Esplugues de Llobregat, 2001eko maiatzaren 24a Mikel Astarloza Jaiotza: Donostia, 1979 Patxi Salinas Jaiotza: Bilbo, 1963 Maurice Journeau Jaiotza: Biarritz, 1898 Heriotza: Versailles, 1999ko ekainaren 9a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Martin Scorsese Jaiotza: Queens, 1942 Lise Meitner Jaiotza: Viena, 1878 Heriotza: Cambridge, 1968ko urriaren 27a Sophie Marceau Jaiotza: Parisko 15. barrutia eta Paris, 1966 Eugene Wigner Jaiotza: Budapest, 1902 Heriotza: Princeton, 1995eko urtarrilaren 1a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Azaroaren 17ko jaiotzak Pierre Mignard I • Gordon Lightfoot • Adam Johann von Krusenstern • Nani • Christopher Paolini • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Pierre Apestegi Jaiotza: Biarritz, 1902ko irailaren 12a Heriotza: Cagnes-sur-Mer, 1972 Máximo Ruiz de Gaona Jaiotza: Esprontzeda, 1902ko urriaren 20a Heriotza: Iruñea, 1971 Francisco Joaniz Etxalazkoa Jaiotza: Muruzabal, 1624ko abenduaren 29a Heriotza: Murtzia, 1695 Antonio Cavero Jaiotza: Donostia, 1932ko otsailaren 7a Heriotza: Madril, 2013 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Auguste Rodin Jaiotza: Paris, 1840ko azaroaren 12a Heriotza: Meudon, 1917 Katalina II.a Errusiakoa Jaiotza: Szczecin, 1729ko maiatzaren 2a eta 1729ko apirilaren 21a (juliotar egutegia) Heriotza: San Petersburgo, 1796 (juliotar egutegia) Doris Lessing Jaiotza: Kermanxah, 1919ko urriaren 22a Heriotza: Londres, 2013 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Azaroaren 17ko heriotzak Giovanni Battista Pittoni • Eric Gill • Theodor Leschetizky • Victor Serge • Ernst Udet • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1869 - Suezko kanala (irudian) ireki zen Mediterraneoa eta Itsaso Gorriaren artean. 1950 - Libiak independentzia lortu zuen NBEren bitartez. 1973 - Ikasleak Greziako erregimen militarraren aurka altxatu ziren Atenasen. 1978 - Eusko Kontseilu Nagusiaren lehen urratsak, Euskal Herriko autogobernua berreskuratzeko lehen pausoa. 1988 - Ikasleen Nazioarteko Eguna ospatu zen lehen aldiz Euskal Herrian. 2009 - Alakrana atunontzia eta bertako marinelak askatu egin zituzten 47 eguneko bahiketaren ondoren. + Gertaera gehiago... Egutegia << Azaroa >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: asteartea 2021: asteazkena 2022: osteguna 2024: igandea 2025: astelehena 2026: asteartea Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Orkatz, Hostaizka eta Ostaixka.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1978 - Eusko Kontseilu Nagusiaren lehen urratsak, Euskal Herriko autogobernua berreskuratzeko lehen pausoa.
• 1980 - ETAk Juan Garcia Leon goardia zibila hil zuen Eibarren.
• 2005 -
  • Gasteizko Pferd Ruggeberg ("Caballito") enpresako langileek bertan behera utzi zuten greba, Euskal Herriko inoizko luzeena (2 urte eta 14 egun).
  • Ikasleon Nazioarteko Eguna dela eta Greba Orokorra Unibertsitateetan Bologna Prozesuaren aurka.
• 2009 - Alakrana atunontzia eta bertako marinelak askatu egin zituzten 47 eguneko bahiketaren ondoren.

Mundua

• 2006 -
  • Segolene Royal Frantziako Alderdi Sozialistako hautagai aukeratu zuten, alderdiko hauteskunde primarioak irabazi eta gero.
  • 50 pertsona atxilotu zituzten, ustez etorkinei iruzur egiten zien sare bateko kideak izateagatik, paper eta lan-eskaintza faltsuak eskaintzen zizkieten.
• 2012 - Egipton tren batek harrapatuta 49 lagun hil ziren.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 2006 - Juan San Martin Eibarko seme kuttun izendatu zuten.

Mundua

• 1933 - Duck Soup ("Ahate Zopa") filma estreinatu zen, Leo McCareyk zuzendu eta Groucho Marx, Harpo Marx, Chico Marx, Zeppo Marx, Margaret Dumont, Louis Calhern, Raquel Torres eta Edgar Kennedy aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1965 - The War Lord ("Gerraren Jauna") filma estreinatu zen, Franklin J. Schaffnerek zuzendu eta Charlton Heston, Richard Boone eta Rosemary Forsyth aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1988 - Cinema Paradiso ("Paradisu Zinema") filma estreinatu zen, Giuseppe Tornatoreek zuzendua.
• 1999 - Sleepy Hollow filma estreinatu zen, Tim Burtonek zuzendu eta Johnny Depp, Christina Ricci, Miranda Richardson, Marc Pickering, Michael Gambon, Jeffrey Jones, Casper Van Dien, Ian McDiarmid, Michael Gough, Christopher Walken eta Richard Griffiths aktoreek antzeztu zutelarik.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1995 - ESAren ISO espazio teleskopioa orbitan ezarria izan zen.

Kirolak

Mundua

• 1962ko Bost Nazioen Txapelketa: Frantziak hirugarren txapelketa irabazi zuen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1847 - Francisco Javier Los Arcos, nafar ingeniari militar eta politikaria (h. 1905).
• 1875 - Henry Roussel, euskal zinema zuzendari eta antzezlea (h. 1946).
• 1881 - Jose Ramon Astibia, euskal idazlea (h. 1916).
• 1882 - Jose Maria Azkona, nafar idazle, itzultzaile eta liburuzalea (h. 1951).
• 1898 - Maurice Journeau, lapurtar musikagilea (h. 1999).
• 1903 - Sebastian Zapirain, gipuzkoar buruzagi eta militante komunista, PCEko militante historikoa (h. 1996).
• 1913 - Maria Victoria Uribe Lasso, Euskal Herrian kargu instituzional baterako proposatu zen lehen emakumea (h. 1990).
• 1928 - Pierre Accoce, zuberoar kazetari, idazle, historialari eta espeleologoa (h. 2020).
• 1932 -
  • Joaquin Laria, euskal abeslaria eta musikaria (h. 2011).
  • Txomin Peillen, zuberoar idazlea (h. 2022).
• 1943 - Joxe Mari Korta, gipuzkoar enpresaburua eta ADEGIko presidentea (h. 2000).
• 1947 - Victor Urrutia, nafar soziologoa (h. 2017).
• 1948 - Sergio Blanco Rivas, bizkaitar abeslaria (h. 2015).
• 1949 - Tomás Urzainki, iruindar abokatu eta historialaria.
• 1950 - Anton Erkoreka, bizkaitar medikua, etnografoa eta medikuntzaren historialaria.
• 1954 - Dionisio Txoperena, Dio, Estatu Batuetara emigratutako euskaldun artzaina, AT&T konpainiaren iragarki-kanpaina batean parte hartzeagatik ospetsua (h. 2006).
• 1963 - Patxi Salinas, bizkaitar futbolari ohia.
• 1965 - Manuel Delgado, gipuzkoar txirrindulari ohia.
• 1968 - Juan Carlos Garro, nafar txirrindulari ohia.
• 1973 - Ibon Begoña, bizkaitar futbolari ohia.
• 1979 - Mikel Astarloza, gipuzkoar txirrindularia.
• 1980 - Xabat Otxotorena, gipuzkoar txirrindulari ohia.
• 1981 - Iker Piedrafita, nafar abeslari eta gitarrista, konpositore eta ekoizlea.
• 1995 - Malen Ruiz de Azua, gipuzkoar atleta, pertika jauzian aditua.
• 1998 - Paula Suárez, arabar ziklo-kros txirrindularia.

Mundua

• 1587 - Joost van den Vondel, herbeheretar olerkari eta antzerkigilea, XVII. mendeko garrantzitsuena (h. 1679).
• 1612 - Frans Post, herbehereetar margolari barrokoa (h. 1680).
• 1650 - Joanna Koerten, holandar artista, margolaritzan, marrazkilaritzan, beiran grabatuak egiten eta argizaria modelatzen nabarmendua (h. 1715).
• 1749 - Nicolas Appert, frantziar asmatzaile eta gozogilea (h. 1841).
• 1755 - Luis XVIII.a Frantziakoa, Frantziako erregea (h. 1824).
• 1765 - Étienne Macdonald, frantziar mariskala (h. 1840).
• 1773 - Mihály Csokonai Vitéz, hungariar olerkaria (h. 1805).
• 1790 -
  • August Ferdinand Möbius, alemaniar matematikaria eta astronomiako teorilaria (h. 1868).
  • João Oliveira e Daun (Saldanhako dukea), portugaldar politikaria eta militarra (h. 1876).
• 1848 - Max Théon, poloniar kabalista eta okultista judua (h. 1927).
• 1849 - Charlotte Wahlström, suediar margolaria (h. 1924).
• 1854 - Hubert Lyautey, frantziar mariskal eta administratzaile koloniala (h. 1934).
• 1856 - Evelyn Everett-Green, ingeles eleberrigilea (h. 1932).
• 1857 -
  • Joseph Babinski, poloniar jatorriko frantziar medikua (h. 1932).
  • Eva Bonnier, suediar margolari eta filantropoa (h. 1909).
• 1865 - Josefa Teixidor i Torres, kataluniar margolaria (h. 1914).
• 1866 - Voltairine de Cleyre, estatubatuar anarkista, sarritan lehen feminista garrantzitsuetakotzat hartua (h. 1912).
• 1881 - Ethel Bellamy, britainiar astronomia-informatikaria eta sismologoa (h. 1960).
• 1882 - Germaine Dulac, frantziar zinemagilea (h. 1942).
• 1886 - Elena Fortún, espainiar idazlea, haur eta gazte literaturakoa (h. 1952).
• 1887 - Bernard Montgomery, ingeles ofiziala (h. 1976).
• 1893 - Alain Gerbault, frantziar nabigatzailea.
• 1895 - Mikhail Mikhailovitx Bajtin, errusiar literatura-kritikaria (h. 1975).
• 1896 - Lev Vigotski, bielorrusiar psikologoa, neuropsikologia sobietikoaren buruetako bat (h. 1934).
• 1901 -
  • Walter Hallstein, alemaniar politikari eta diplomazialaria, Europako Batzordeko lehenbiziko lehendakaria (h. 1982).
  • Lee Strasberg, estatubatuar antzezle, zuzendari eta antzerkiko irakaslea (h. 1982).
• 1902 - Eugene Wigner, estatubatuar fisikaria, 1963ko Fisikako Nobel Saria (h. 1995).
• 1903 - Nicolaas Diederichs, Hego Afrikako presidentea (h. 1978).
• 1904 - Isamu Noguchi, japoniar-estatubatuar eskultore eta paisaien arkitektoa (h. 1988).
• 1905 - Astrid Suediakoa, Belgikako erregina ezkontidea (h. 1935).
• 1906 -
  • Soichiro Honda, japoniar enpresaburua, Honda motor-enpresaren sortzailea (h. 1991).
  • Mario Soldati, italiar zinemagile eta idazlea (h. 1999).
• 1910 -
  • Jacqueline Lamba, frantziar margolari surrealista (h. 1993).
  • Rachel de Queiroz, brasildar idazlea eta Brasilgo gobernuan kargu batean egondako lehenengo emakumea (h. 2003).
• 1911 - Charles Walters, estatubatuar zinemagilea (h. 1982).
• 1912 - Kim Sung-gan, hegokorear futbolaria (h. 1984).
• 1917 - José Baró Quesada, espainiar kazetari eta idazlea.
• 1918 - Ángeles Flórez Peón, Asturiasko Gazte Sozialisten lehendakaria, bizirik dagoen Espainiako azken miliziano sozialistatzat joa.
• 1920 - Jean Starobinski, suitzar medikua eta saiakeragilea (h. 2019).
• 1922 - Stanley Cohen, estatubatuar biokimikaria, 1986ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2020).
• 1923 - Aristides Pereira, lehenbiziko Cabo Verdeko presidentea (h. 2011).
• 1925 -
  • Rock Hudson, estatubatuar aktorea (h. 1985).
  • Charles Mackerras, australiar orkestra-zuzendaria (h. 2010).
• 1928 -
  • Arman, frantziar artista, errealismo berriaren sortzaileetako bat (h. 2005).
  • Rance Howard, estatubatuar aktorea (h. 2017).
  • Amata Kabua, Marshall Uharteetako lehenengo presidentea (h. 1996).
  • Maurice Prat, frantziar errugbilaria (h. 2016).
• 1930 - Arlette Gruss, frantziar zirkuko-artista, lehoinabar hezle gisa nabarmena (h. 2006).
• 1931 - Pierre Nora, frantziar historialaria.
• 1932 - Manuel Charlín, espainiar kontrabandista eta droga-trafikatzailea, Los Charlines klanaren buruzagia (h. 2021).
• 1933 - Isao Iwabuchi, japoniar futbolaria (h. 2003).
• 1935 - Toni Sailer, austriar alpetar eskiatzailea, garai guztietako handienetakotzat hartua (h. 2009).
• 1938 - Calisto Tanzi, italiar negozio-gizona, Parmalat enpresaren sortzailea (h. 2022).
• 1940 - Luke Kelly, irlandar eta folk musikaria, The Dubliners taldearen sortzaileetako bat (h. 1984).
• 1942 -
  • Kaing Guek Eav, kanbodiar torturatzailea (h. 2020).
  • Martin Scorsese, estatubatuar zinema zuzendari, gidoigile eta ekoizlea.
• 1944 -
  • Gene Clark, estatubatuar abeslari eta egile abeslaria, The Byrds taldeko kide sortzailea (h. 1991).
  • Danny DeVito, estatubatuar aktore, umorista, zinema zuzendari eta ekoizlea.
  • Rem Koolhaas, herbehereetar arkitekto, hirigile, kazetari eta gidoilaria.
• 1945 -
  • Roland Joffé, britainiar zinema-zuzendaria.
  • Joan Martí i Castell, kataluniar soziolinguista eta hizkuntzalaria.
• 1950 - Roland Matthes, Ekialdeko Alemaniako igerilaria, historiako bizkarlari hoberena (h. 2019).
• 1952 -
  • Runa Laila, bangladeshtar abeslari eta konpositorea.
  • Paul McNaughton, irlandar errugbilaria (h. 2022).
  • Cyril Ramaphosa, Hegoafrikako presidentea.
• 1955 - Amanda Levete, britainiar arkitektoa.
• 1958 - Mary Elizabeth Mastrantonio, estatubatuar aktore eta abeslaria.
• 1960 - RuPaul, estatubatuar aktore, drag queen, modelo, musikari eta artista.
• 1966 -
  • Jeff Buckley, estatubatuar abeslari eta musikagilea, garai guztietako ahotsik ederrenetakotzat hartua (h. 1997).
  • Sophie Marceau, frantziar aktorea.
• 1969 - Rebecca Walker, estatubatuar idazle, feminista eta ekintzailea.
• 1974 - Berto Romero, kataluniar umorista, irratiko esatari eta telebistako aurkezlea.
• 1976 - Brian T. Delaney, estatubatuar bikoiztaile eta umorista.
• 1978 - Rachel McAdams, kanadar aktorea.
• 1981 - Sarah Harding, ingeles abeslaria, modeloa eta aktorea (h. 2021).
• 1983 - Ioannis Bourousis, greziar saskibaloi jokalaria.
• 1985 - Edivaldo Hermoza, boliviar futbolaria.
• 1986 - Greg Rutherford, britainiar atleta, luzera jauzian aditua.
• 1989 - Roman Zozulia, ukrainar futbolaria.
• 1990 - Juan Manuel Delgado Lloria, espainiar futbolaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1611 - Nikolas Henrike Borboikoa, Frantzia eta Nafarroako infantea eta Orleansko dukea (j. 1607).
• 1727 - André Dreuillet, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa (j. 1664).
• 1874 - Francisco Lertsundi, gipuzkoar militar eta politikaria (j. 1817).
• 1902 - Damaso Legaz, euskal idazlea eta apaiza (j. 1838).
• 1970 - Felix Arrarats, nafar kalonjea (j. 1883).
• 1971 - Máximo Ruiz Gaona, nafar elizgizona eta paleontologoa (j. 1902).
• 1972 - Pierre Apestegi, euskal zinema zuzendari, gidoigile eta idazlea (j. 1912).
• 2013 - Antonio Cavero, euskal belar hockey jokalaria (j. 1932).
• 2018 - Juan Olabarri, bizkaitar kirolaria, belaren Finn Klasean aditua (j. 1936).

Mundua

• 375 - Valentiniano I.a, erromatar enperadorea (j. 321).
• 474 - Leon II.a Bizantziokoa, Ekialdeko Inperio Erromatarreko agintaria (j. 467).
• 1231 - Elisabet Hungariakoa, Hungariako printzesa (j. 1207).
• 1494 - Giovanni Pico della Mirandola, italiar filosofoa eta pentsalaria (j. 1463).
• 1558 -
  • Maria I.a Ingalaterrakoa, Ingalaterra eta Irlandako erregina (j. 1516).
  • Reginald Pole, Ingalaterrako Erresumako elizgizona (j. 1500).
• 1573 - Juan de Sepúlveda, espainiar apaiz katolikoa, filosofo, legelari eta historialaria.
• 1592 - Joan III.a Suediakoa, Suediako erregea (j. 1537).
• 1624 - Jakob Böhme, alemaniar kristau mistikoa eta teologoa (j. 1575).
• 1668 - Alain-René Lesage, frantziar eleberrigilea eta drama-idazlea (j. 1668).
• 1681 - Tito Livio Burattini, veneziar asmatzaile, arkitekto, egiptologo, zientzialari, tresna zientifikoen egilea, bidaiari, ingeniari eta noble (j. 1617).
• 1768 - Thomas Pelham-Holles (Newcastleko I. dukea), Britainia Handiko lehen ministroa (j. 1693).
• 1780 - Bernardo Bellotto, italiar margolari eta grabatzailea (j. 1721).
• 1796 - Katalina II.a Errusiakoa, Errusiako enperatriza (j. 1729).
• 1818 - Karlota Mecklenburg-Strelitzekoa, Britainia Handia eta Irlandako Erresumako erregina ezkontidea (j. 1744).
• 1858 - Robert Owen, galestar enpresaburu eta gizarte-ekintzailea (j. 1771).
• 1875 - Charles Vignoles, burdinbideetako ingeles ingeniaria (j. 1793).
• 1905 - Adolfo Luxenburgokoa, Nassauko azken duke subirano eta Luxenburgoko duke handia (j. 1817).
• 1917 - Auguste Rodin, frantziar eskultorea (j. 1840).
• 1922 - Robert Comtesse, Suitzako presidentea (j. 1847).
• 1924 - Eugène Simon, frantziar araknologo, entomologo eta botanikaria, historian armiarma taxonomia gehien egin duen ikerlaria (j. 1848).
• 1929 - Herman Hollerith, estatubatuar asmatzailea (j. 1860).
• 1945 - Manuel Hugué, espainiar idazle eta margolaria (j. 1872).
• 1947 -
  • Ricarda Huch, alemaniar poeta eta historialaria (j. 1864).
  • Emil Racovita, errumaniar biologoa (j. 1868).
• 1955 - James P. Johnson, estatubatuar piano-jotzaile eta musikagilea (j. 1894).
• 1959 - Heitor Villa-Lobos, brasildar musikagilea (j. 1887).
• 1968 - Mervyn Peake, ingeles idazle eta ilustratzailea (j. 1911).
• 1972 - Enriqueta O'Neill, Regina Flavio, espainiar aktorea eta idazlea (j. 1909).
• 1974 - Erskine Hamilton Childers, Irlandako Errepublikako 4. lehendakaria (j. 1905).
• 1988 - Magdaléna Štrompachová, Hungarian jaiotako eslovakiar margolari eta zaharberritzailea (j. 1919).
• 1990 - Robert Hofstadter, estatubatuar fisikaria, 1961eko Fisikako Nobel Saria (j. 1915).
• 1992 - Audre Lorde, afroamerikar idazle, feminista, lesbiana eta eskubide zibilen aldeko ekintzailea (j. 1934).
• 1998 - Fernando Quiñones, espainiar idazlea .
• 1999 - Enrique Urquijo, espainiar musikagilea, abeslaria, baxu-jotzailea eta gitarra-jotzailea (j. 1960).
• 2000 - Louis Néel, frantziar fisikaria, 1970ko Fisikako Nobel Saria (j. 1904).
• 2002 - Abba Eban, israeldar politikaria (j. 1915).
• 2006 -
  • Ruth Brown, estatubatuar rhythm and blues abeslaria (j. 1928).
  • Ferenc Puskás, hungariar futbolaria, historiako jokalari onentsuenetako bat (j. 1927).
• 2012 - Branko Elsner, esloveniar futbolari eta entrenatzailea (j. 1929).
• 2013 - Doris Lessing, britainiar idazlea, 2007ko Literaturako Nobel Saria (j. 1919).
• 2017 - Salvatore Riina, U curtu, siziliar mafiako buruzagi ohia eta garai guztietako kide ospetsuenetakoa (j. 1930).
• 2019 - Gustav Peichl, austriar arkitektoa (j. 1928).
• 2020 -
  • Walt Davis, estatubatuar atleta, altuera jauzian aditua eta saskibaloi-jokalaria (j. 1931).
  • Willy Kuijpers, flandiar politikaria, 1975eko Aberri Egunean ikurrina erakusteagatik atxilotua izan zena (j. 1937).
• 2021 - Luis Dimas, Nueva olako abeslari txiletarra (j. 1942).
• 2022 -
  • Frederick Brooks, estatubatuar software-ingeniari eta informatikaria, OS/360 sistema eragilearen garapenaren gidaritzagatik ezaguna (j. 1931).
  • Azio Corghi, italiar musikagilea (j. 1937).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Orkatz, Hostaizka eta Ostaixka.
• Ikasleon Nazioarteko Eguna ospatzen da.

Kanpo estekak

• Datuak: Q3028
• Multimedia: 17 November

Azaroaren 16 | Urteko egutegi | Azaroaren 18