Wikipedia:Urteurrenak/Abendua

Urtarrila - Otsaila - Martxoa - Apirila - Maiatza - Ekaina - Uztaila - Abuztua - Iraila - Urria - Azaroa - Abendua

Urteurrenak aukeratzeko eta idazteko estilo gida

Abendua 1

HIESaren Aurkako Nazioarteko Eguna

1640 - Portugalek independentzia berreskuratu zuen.
1935 - Woody Allen aktore estatubatuarra jaio zen.
1949 - Pablo Escobar Kolonbiar narkotrafikatzailea jaio zen.
1955 - Rosa Parks emakume beltzak uko egin zion autobuseko eserlekua gizon txuri bati uztera, Montgomeryn, Alabama.
1973 - Papua Ginea Berria Australiatik independizatu zen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 2

Esklabotzaren Abolizioaren Aldeko Nazioarteko Eguna

1851 - Luis Napoleonek xeheki estatu-kolpe bat prestatu eta herrialdeko leku estrategikoenak indarrez hartu zituen.
1897 - Puerto Ricok, Espainiaren baitan, autonomia lortu zuen.
1973 - Jan Ullrich txirrindulari alemaniarra jaio zen.
1982 - Felipe González Espainiako gobernuko presidente izendatu zuten.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 3

San Frantzisko Xabierkoaren eguna: Euskararen nazioarteko eguna, Nafarroako Foru Erkidegoaren Eguna eta Desgaitasuna duten Pertsonen Nazioarteko Eguna

1552 - Frantzisko Xabierkoa hil zen Txinan (j. 1506).
1855 - Perun esklabotza abolitu zuten.
1895 - Anna Freud psikoanalista austriarra jaio zen (h. 1982).
1970 - ETAko hamasei kideren aurkako prozesuaren hasiera Burgosko auzitegi militarrean.
1989 - Maltan bileran, George H. W. Bush eta Mikhail Gorbatxev presidenteek bukatutzat eman zuten gerra hotza.
2011 - Potx eta Motxen lehen emanaldia (gaur egungo Potx eta Lotx)

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 4

Barbara

1563 - Trentoko Kontzilioaren azken ekitaldia hasi zen Trenton
1892 - Francisco Franco militar eta diktadore espainiarra jaio zen (h. 1975)
1898 - Xabier Zubiri filosofo donostiarra jaio zen (h. 1983)
1945 - Estatu Batuek NBEn sartzea erabaki zuten
1996 - Marte (irudian) aztertzeko lehen misioa Mars Pathfinder espazio-ontzian

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 5

1941 - Erresuma Batuak Finlandia, Hungaria eta Errumaniari gerratea deklaratu zien.
1946 - NBEk New Yorken ezarri zuen du bere egoitza nagusia (irudian).
1976 - Erreala-Athletic partidua Atotxan: Inaxio Kortabarria eta Jose Anjel Iribar ikurrina eskuetan zutela zelairatu ziren, ikurrina legeztatu gabe zegoen arren. Espainiako poliziek ezin izan zuten galarazi.
2005 - Euskaltzaindiako kide eta idazle Juan Mari Lekuona hil zen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 6

Irlandako bandera

1917 - Finlandiak independentzia lortu zuen.
1921 - Irlandako Estatu Askea Erresuma Batutik askatu zen.
1978 - Espainia: Konstituzioa onartu zuten erreferendum bidez.
1990 - Euskaldunon Egunkariaren lehen zenbakia kaleratu zen.
1991 - Auto istripu larria A-8 autobidean. 30 autotik gora elkarrekin talka egin zuten lainoagatik, su hartu eta 17 hildako izan ziren.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 7

Nazioarteko Hegazkintza Zibilaren Eguna

1941 - Pearl Harborko erasoa: Japoniako Itsas Armadak Estatu Batuen Hawaiiko Pearl Harbor base militarrari eraso zion. Ondoren, Estatu Batuek Bigarren Mundu Gerran parte hartzea erabaki zuten.
1972 - Apollo 17 espazio ontzia Ilargira bidali zuten.
2004 - Hamid Karzai Afganistango presidente aukeratu zuten.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 8

1941 - Estatu Batuek Japoniaren aurkako gerratea hasi zuten.
1949 - Txina nazionalistak Taipeira (Taiwan) eraman zuen hiriburua, Maoren komunisten ihesi.
1980 - John Lennon musikaria (irudian) New Yorken hil zuten.
1998 - Atletico Madrid - Real Sociedad futbol partida ikustera joandako Aitor Zabaleta gipuzkoarra erail zuen Vicente Calderon futbol zelaira zihoan zale ultra batek.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 9

Ustelkeriaren Aurkako Nazioarteko Eguna, Genozidioaren Biktimen Duintasun eta Oroitzarako eta honen Prebentzioarako Nazioarteko Eguna

1931 - Espainiako Bigarren Errepublikako konstituzioa ezarri zen.
1941 - Bigarren Mundu Gerra: Txinak, Kubak, Guatemalak, Koreak eta Filipinek Japonia eta Alemaniari gerratea deklaratu zieten.
1961 - Orain Tanzania den Tanganikak independentzia lortu zuen, Erresuma Batutik bereiziz.
1987 - Lehen Intifada (irudian, aldeko afixa) hasi zen Gaza eta Zisjordanian.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 10

Giza eskubideen nazioarteko eguna

Eleanor Roosvelt Adierazpenaren bertsio batekin

1198 - Averroes fisikari eta filosofialari arabiarra zendu zen (j. 1126).
1898 - Parisen, Espainiak Kuba, Puerto Rico eta Filipinen independentzia aitortzen zuen Ituna sinatu zen.
1947 - Myanmarrek independentzia lortu zuen.
1948 - Nazio Batuen Asanblea Orokorrak Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala aldarrikatu zuen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 11

Mendiaren nazioarteko eguna

1911 - Nagib Mahfuz, Literaturako Nobel Saria irabaziko zuen idazlea, jaio zen Kairon (h. 2006).
1917 - Britainiar tropek Otomandar Inperioari Jerusalem kendu zioten.
1941 - Bigarren Mundu Gerra: Alemania eta Italiak Estatu Batuei gerratea deklaratu zieten.
1946 - UNICEF nazioarteko erakundea sortu zen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 12

1821 - Gustave Flaubert idazle frantziarra jaio zen (h. 1880).
1897 - Belo Horizonte, Brasilgo lehen hiri planifikatua, eraiki zuten.
1963 - Keniak (irudian) independentzia lortu zuen.
1969 - Berunezko urteak Italian: Milango Fontana plazan lehergailu batek eztanda egin eta 60 lagun hil ziren.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 13

1545 - Trentoko Kontzilioa hasi zen.
1974 - Malta errepublika bilakatu zen.
1988 - Namibiak Hego Afrikarekiko independentzia eskuratu zuen.
2003 - Irak: Saddam Hussein diktatorea atxilotu zuten AEBetako tropek (irudian).

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 14

1503 - Nostradamus astrologo frantsesa jaio zen (h. 1566).
1751 - Austria: Teresiar Akademia Militarra sortu zen, munduko lehen akademia militarra.
1799 - George Washington hil zen, Estatu Batuetako lehenengo presidentea.
1911 - Roald Amundsen (irudian) eta bere taldea (Olav Bjaaland, Helmer Hanssen, Sverre Hassel eta Oscar Wisting) Hego Polora iritsitako lehenak izan ziren.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 15

37 - Neron (irudian) enperadore erromatarra jaio zen (h. 68).
1859 - Ludwik Zamenhof esperantoaren sortzailea jaio zen (h. 1917).
1966 - Walt Disney animatzaile eta zinema sortzaile estatubatuarra hil zen (j. 1901).
2000 - Txernobilgo zentral nuklearra (Ukraina) behin betiko itxi zuten, 1986ko istripu larria eta gero.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 16

1857 - Italia: Lurrikara batek 13.000 hildako eragin zituen Napolin.
1901 - Margaret Mead (irudian) antropologo estatubatuarra jaio zen (h. 1978).
1948 - Kanbodiak Frantziarekiko independentzia eskuratu zuen.
1999 - Venezuela: Euriteek 30.000 hildako baino gehiago eragin zuten.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 17

1830 - Simon Bolivar zendu zen (j. 1793).
1909 - Leopoldo II.a (irudian) hil zen, Belgikako erregea, Belgikar Inperio Kolonialaren sortzailea, bere jabetza pribatuko Kongoko Estatu Burujabean egindako genozidioaren arduradun nagusia (j. 1835).
1973 - Berunezko urteak Italian: Erromako Fiumicinoko aireportuan lehergailu batek 32 lagun hil zituen.
1999 - Nazio Batuen Erakundeko Biltzarrak azaroaren 25a Emakumeen aurkako Indarkeria desagerrarazteko Nazioarteko Eguna izendatu zuen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 18

Pertsona migratzailearen nazioarteko eguna, Arabiar Hizkuntzaren Nazio Batuen Eguna, Irratiaren Mundu Eguna

1499 - Granadako musulmanak derrigorrezko kristautzearen aurka matxinatu ziren.
1865 - Estatu Batuetan esklabotza legez amaitu zuten.
1878 - Josef Stalin buruzagi sobietarra jaio zen (h. 1953).
1916 - Frantziak Alemania garaitu zuen Verdun-sur-Meuse inguruan, Lehen Mundu Gerrako gudurik luze eta odoltsuenetako batekin amaituz.
2005 - Evo Morales Boliviako presidente izateko aukeratu zuten.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 19

Le Monde egunkari frantsesa

1187 - Klemente III.a Aita Santu izendatu zuten.
1941 - Alemania: Hitlerrek indar armatuen kontrola hartu zuen.
1944 - Frantzia: Le Monde egunkariko (irudian) lehen alea kaleratu zen.
1984 - Akordio baten bitartez, Erresuma Batuak Hong Kong Txinara 1997. urtea baino lehen emateko konpromisoa hartu zuen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 20

1955 - Cardiff edo Caerdydd Galesko hiriburu izendatu zuten.
1968 - John Steinbeck (irudian) Literaturako Nobel Sariduna zendu zen (j. 1902).
1973 - ETAk Luis Carrero Blanco presidentea lehergailu baten bitartez hil zuen Madrilen.
1989 - Estatu Batuek Panama inbaditu zuten.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 21

San Tomas eguna

1549 - Margarita Nafarroakoa (irudian) hil zen (j. 1492).
1880 - Man uhartean (Erresuma Batua) emakumeentzako sufragio eskubidea onartu zuten. Munduko lehen lekua izan zen.
1948 - Irlandako Errepublikak britainiar Commonwealtha utzi zuen.
1988 - Eskoziako Lockerbie udalerrian Pan Am Flight 103 hegaldiak atentatua jasan eta 270 lagun hil ziren.
1991 - Jose Migel Barandiaran ataundar antropologo, etnografo eta apaiza zendu zen (j. 1889).

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 22

401 - Inozentzio I.a Aita Santu izendatu zuten.
1880 - George Eliot (benetako izena Mary Ann Evans) (irudian) idazle ingelesa hil zen (j. 1819).
1940 - Bigarren Mundu Gerra: Manchesterrek (Ingalaterra) Alemaniaren airezko erasoa pairatu zuen.
1984 - Basshunter abeslari, disko-ekoizle eta DJ jaio zen.
1990 - Lech Walesa Poloniako presidente izendatu zuten.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 23

1912 - Asuango urtegia abian jarri zuten Egipton.
1940 - Chiang Kai-shek presidenteak (irudian) Txinako erakunde komunistak desegiteko agindua eman zuen.
1972 - Managuako hiria (Nikaragua) lurrikara batek suntsitu zuen eta 6.000 hildako izan ziren.
1985 - Marrakexeko medina (Maroko) Gizateriaren Ondare izendatu zen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 24

Eguberri bezpera, Gabon-gaua.
Olentzeroren etorrera.

1491 - Inazio Loiolakoa jaio zen (h. 1556).
1879 - Kuban esklabotza legez deuseztu zuten.
1951 - Libiak Italiarekiko independentzia lortu zuen.
1979 - Sobiet Batasunak Afganistanen inbasioari ekin zion.
1987 - Takolo, Pirrutx eta Porrotxen lehen emanaldia (gaur egungo Pirritx, Porrotx eta MariMotots)

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 25

Eguberria

Jatorrian, neguko solstizioa ospatzeko eguna.
Ohitura kristautuaren arabera, Jesus Nazaretekoa jaio zen Betleem herrian.
800 - Karlomagno enperadorea koroatu zuten Erromako Done Petri elizan.
1991 - Sovietar Errepublika Sozialisten Batasuna desegin zen, Mikhail Gorbatxeven kargu-uztearekin.
1992 - Slobodan Milosevic neokomunista Serbia eta Montenegroko presidente aukeratu zuten.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 26

Doneztebe edo San Eztebe eguna eta Boxing Day

1898 - Pierre eta Marie Curie (irudian) senar-emazteek gai kimiko berri baten aurkikuntza iragarri zuten, gero erradio izena hartuko zuena.
1979 - Sobietar Batasunak Afganistan indarrez hartu zuen.
1998 - Irakek NBErekin harremanak hautsi zituen.
2004 - 2004ko Indiar Ozeanoko lurrikara eta ondorengo tsunamiak, Indonesia, Sri Lanka, India eta Thailandian 230.000 hildako eta milaka desagertu eragin zituen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Abendua 27

Mexikoko bandera

1836 - Mexikok (irudian) Espainiatik bereizi eta independentzia lortu zuen.
1901 - Marlene Dietrich alemaniar aktorea eta abeslaria jaio zen (h. 1992).
1934 - Pertsiak Iran izena hartu zuen.
1949 - Herbehereek Ekialdeko India Holandarren burujabetza onartu zuten, gaur egungo Indonesia osatuz.
2005 - Lourdes Iriondo euskal kantaria zendu zen (j. 1937).