Najib Mahfuz

Najib Mahfuz
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	نجيب محفوظ عبد العزيز إبراهيم أحمد الباشا
Jaiotza	Kairo, 1911ko abenduaren 11
Herrialdea	Otomandar Inperioa  (1911 -  1914) Egiptoko sultanerria  (1914 -  1922) Egiptoko Erresuma  (1922 -  1953) Egiptoko Errepublika  (1953 -  1958) Arabiar Errepublika Batua  (1958 -  1971) Egipto  (1971 -  2006ko abuztuaren 30a)
Lehen hizkuntza	arabiera
Heriotza	Gizako gobernadore-herria, 2006ko abuztuaren 30a (94 urte)
Hobiratze lekua	Kairo
Heriotza modua	berezko heriotza: giltzurrun-gutxiegitasun kronikoa pneumonia bakterianoa
Familia
Ezkontidea(k)	Atiyatullah Ibrahim (en)
Hezkuntza
Heziketa	Kairoko Unibertsitatea
Hizkuntzak	arabiera
Jarduerak
Jarduerak	eleberrigilea, gidoilaria, itzultzailea, antzerkigilea, idazlea, intelektuala, kazetaria, ipuingilea eta autobiografialaria
Lan nabarmenak	ikusi Respected Sir (en) Rhadopis of Nubia (en) Miramar (en) Mirarien kalezuloa Children of Gebelawi (en) The Thief and the Dogs (en) Cairo Trilogy (en) Mila eta bat gauen gauak Khufu's Wisdom (en) The Day the Leader was Killed (en) The Search (en) The Beggar (en) The Harafish (en) The Journey of Ibn Fattouma (en) Adrift on the Nile (en) Dreams of departure (en) Mirrors (novel) (en) The Beginning and the End (en) Q55109278 Karnak Café (en) Stories from Our Neighbourhood (en) Wedding Song (en) Autumn Quail (en) Akhenaten, Dweller in Truth (en)
Jasotako sariak	ikusi Literaturako Nobel Saria  (1988) Orden al Mérito Docente y Cultural Gabriela Mistral Arte eta letren komendadorea  (1995eko urtarrilaren 26a) Grand Collar of the Order of the Nile  (1988) Honorary doctorate from the University of Cairo  (1989ko urriaren 26a) Cavafy Award  (2004) Grand Officer of the Order of Merit of the Italian Republic
Influentziak	Taha Hussein, Salama Musa (en) , James Joyce, Franz Kafka eta Marcel Proust
Kidetza	Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia Ameriketako Estatu Batuetako Arte eta Letren Akademia
Genero artistikoa	eleberria ipuina
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	islama

Naguib Mahfouz Abdelaziz Ibrahim Ahmed Al-Basha (egiptoar arabieraz: نجيب محفوظ عبد العزيز ابراهيم احمد الباشا‎, næˈɡiːb mɑħˈfuːzˤ; ahoskatua; Kairo, Egipto, 1911ko abenduaren 11 - 2006ko abuztuaren 30a), Najib Mahfuz deitua, Egiptoko arabierazko idazlea izan zen. Egile oparoa izan zen, 34 eleberri, 350 istorio labur baino gehiago, dozenaka pelikula gidoi eta 5 antzezlan plazaratu baitzituen.

1957an Egiptoko Literatura Sari Nazionala irabazi zuen Bayn al-Qasrayn (arabieraz: بين القصرين‎‎) lanarekin, eta 1968an Nazio Domina Literatur Merezimenduei. 1988an Literaturako Nobel Saria irabazi zuen, eta bera da, orain artean, sari hori eskuratu duen arabierazko idazle bakarra.

Bizitza

Lehen urteak

Najib Mahfuz Kairoko hirian jaio zen 1911. urtean Gamalija auzo herrikoi eta antzinakoan, Al-zhar eta Al-Hussain (arabieraz: مسجد الإمام الحسين‎; ) meskitak eta Jan el-Jalili azoka barne dituena, familia txiro eta erdi mailakoz osatua -merkatariak eta funtzionarioak-. Gamalija auzoko giroa Mahfuzen obretan islatzen da.

Zazpi senidetan txikiena, amaren seme kuttuna izan zen. Aita, Mahfuz Abdul Aziz, egiptoar abertzale sutsua eta musulman zorrotza, ez zen ama bezain tolerantea izan. Amarekin antzinako egiptoarren eraikinak (piramideak, tenpluak) eta kristau koptoen monumentuak ezagutu zituen .

Mahfuz familia Abasija auzunera aldatu zen Najibek bederatzi urte zituela. Eskola koranikoan hasi zituen ikasketak, garaiko ume guztiek bezala, eta 1925ean Fuaad Errege eskolan jarraitu zituen.

Futbola, irakurketa eta musika izan ziren bere gaztaroko zaletasunak. Arabiar literatura eta Mendebaldeko literatura irakurtzen zituen. 1930ean Kairoko unibertsitatean Filosofia ikasteari ekin zion eta laster hasi zen artikulu filosofiko eta politikoak argitaratzen.

Idazle lanaren hasiera

1934an Unibertsitatean graduatu zen, eta administrazioan egin zuen lan ia bizitza osoan: 1939an Legatu eta Gai Erlijiosoen ministerioan estreinakoz, 1953an Arte Institutuko Teknika departamentuaren zuzendari moduan, eta 1960an Zinema Institutu Nazionalaren lehendakari gisa.

1945ean Al-Guri meskitako bibliotekako lantaldean onartu zuten eta “Mailegu Onaren” proiektua bideratu zuen, liburuak pobreen eskura jartzeko asmotan.

Mehatxuak eta heriotza

Bere obra eta ideiengatik, kultur tradizio arabiar-musulman eta Sortaldeko ideologia arrazional-laikoa uztartu beharra aldarrikatzen zuen. 1994an Kairoko kale batean labankada bat jaso zuen.  Larri zaurituta egon ondoren, erdi itsu eta eskuin beso-eskuak mugitu ezinik geratu zen. 1996an islamdar talde erradikalek “herexe” izendatu zuten eta fatua (arabieraz: فتوى‎; pluralez fatāwā,) ezarri zioten. Bizitzako azken urteak gaixo eta ia etxetik irten gabe igaro zituen, poliziaren babesean.  

Mohamed Salmawy idazle eta lagunari esker, artikuluak eta lan txikiak argitaratzen jarraitu zuen “Al-Ahram” (arabieraz: الأهرام‎, ) egunkarian. 2006ko abuztuaren 30ean zendu zen 94 urte zituelarik.

Idazlanak

Ikus zerrenda: «Zerrenda:Najib Mahfuzen lan nagusiak»

Hogeita hamahiru nobela eta hamalau ipuin bilduma argitaratu zituen.

Bere obran etapa nagusi hauek azaltzen dira:

• Lehenengo etapa, 1939tik 1944ra, nobela historikoena. Egiptoko Antzinako Historiari buruzko lanak. Bere lehen nobela historikoa 1939 argitaratu zuen: 'Abath al-aqdâr (arabieraz: عبث الأقدار‎, Patuaren josketak), Radôbîs (arabieraz: رادوبيس‎) 1942an.
• Bigarren etapa errealista 1945etik 1957ra. Urte hauetako Egiptoko gizartearen gorabeherez idazten du eta maila baxuenetakoak dira batez ere bere “heroiak”. Garai honetakoak dira Mirarien kalezuloa (1947) eta Thulathiat alqahr (arabieraz: ثلاثية القاهرة‎) (1956-1957).
• Hirugarren etapa: sinbolismoa eta filosofia. 1961etik 1967ra. . 1959an Awlâd hâratinâ (arabieraz: أولاد حارتنا‎) idatzi zuen, errealismoaren eta sinbolismoen arteko zubi den nobela. Hurrengo lanetan gogoeta metafisikoak agertuko dira: ongia, amodioa, zoriontasuna, askatasunaren bilaketan izandako ezintasuna erakusten du. Aipatzekoak dira Al-Liss wa-l-kilâb (arabieraz: اللص والكلاب‎) (1961) eta Alhabu taht almatar(arabieraz: الحب تحت المطر‎) (1973), Protagonistak bakartiak eta ulertezinak dira.
• Laugarren etapa 1968tik 1972ra “absurdoaren” garaia da, ipuin oniriko eta surrealistak idatziko ditu. Narrazioak elkarrizketari uzten dio leku. Gizartearen ezkortasuna nabaritzen da bere lanetan: 1967an Israelen aurkako gerra galdu dute arabiar nazioek. Khamarat alqati al'aswad (arabieraz: خمارة القط الأسود‎) (1969) aldi honetakoa da.

• 1972tik aurrera, bere lanetan nahastu egingo dira aurreko ezaugarri desberdinak.

Euskaratuak

• Mila eta bat gauen gauak (1982) (Txalaparta, 2006). Itzultzailea: Patxi Zubizarreta.
• Mirarien kalezuloa (1947) (Alberdania-Elkar, 2006). Itzultzailea: Patxi Zubizarreta.

Bibliografia

• Patxi Zubizarreta, Mirarien kalezuloa. Atarikoa. (2006) Alberdania, Elkar. ISBN 84-96643-12-3
• El mundo de Naguib Mahfuz. (1989), Instituto Egipcio de Estudios Islámicos. Madril. ISBN 84-505-8895-2
• Marcelino Villegas, La narrativa de Naguib Mahfuz: ensayo de síntesis. (1991). Alacanteko Unibertsitatea. ISBN 84-7908-011-6
• Nuria Nuin y María Luisa Prieto, Espejos. Introducción.(1999) Cátedra argitaletxea. ISBN 84-376-1724-3

Ikus gainera

• Arabierazko literatura

Kanpo estekak

• Naguib Mahfouz – The Son of Two Civilizations at Nobel Prize website
• The 100th Anniversary of the Birth of Naguib Mahfouz at Qantara.de
• Naguib Mahfouz at Encyclopædia Britannica
• Instituto Egipcio de Estudios Islámicos.

• Datuak: Q7176
• Multimedia: Naguib Mahfouz