Abuztuaren 31

Abuztuaren 31a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta berrogeita hirugarren eguna da, 244.a bisurteetan. 122 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Justo Ruiz Jaiotza: Gasteiz, 1969 Silverio Izagirre Jaiotza: Donostia, 1897 Heriotza: Donostia, 1935eko azaroaren 19a Ramón Ibarra Jaiotza: Getxo, 1958 José Ramón Castro Alaba Jaiotza: Tutera, 1896 Heriotza: Iruñea, 1977ko uztailaren 13a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Théophile Gautier Jaiotza: Tarbe, 1811, 1811 eta 1811 Heriotza: Neuilly-sur-Seine, 1872ko urriaren 23a Hermann von Helmholtz Jaiotza: Potsdam, 1821 Heriotza: Charlottenburg (en) eta Berlin, 1894ko irailaren 8a Maria Montessori Jaiotza: Chiaravalle, 1870 Heriotza: Noordwijk, 1952ko maiatzaren 6a Gilemina I.a Herbehereetakoa Jaiotza: Noordeinde Palace (en) , 1880 Heriotza: Het Loo Palace (en) , 1962ko azaroaren 28a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Abuztuaren 31ko jaiotzak Pepe Reina • Chris Tucker • Hassan Nasrallah • Raymond Williams • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Mario Onaindia Jaiotza: Lekeitio, 1948ko urtarrilaren 13a Heriotza: Gasteiz, 2003 Ramón Untzaga Jaiotza: Bilbo, 1892ko uztailaren 18a Heriotza: Cabrero, 1923 Gregorio Balparda Jaiotza: Portugalete, 1874ko urtarrilaren 17a Heriotza: Cabo Quilates, 1936 Kasilda Hernáez Jaiotza: Zizurkil, 1914ko apirilaren 9a Heriotza: Biarritz, 1992 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Charles Baudelaire Jaiotza: Paris, 1821eko apirilaren 9a eta 1821 Heriotza: Paris, 1867 Henry Moore Jaiotza: Castleford (en) , 1898ko uztailaren 30a Heriotza: Much Hadham (en) , 1986 Georges Braque Jaiotza: Argenteuil, 1882ko maiatzaren 13a Heriotza: Paris, 1963 Diana Galeskoa Jaiotza: Sandringham (en) , 1961eko uztailaren 1a Heriotza: Pitié-Salpêtrière Ospitalea, 1997 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Abuztuaren 31ko heriotzak Su Shi • Willi Baumeister • Eduard Meyer • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Ezagutzen den xake-materik laburrena. 1813 - Wellington jeneralaren aginduetara, ingelesek eta portugaldarrek Donostia erre zuten hiri okupatua zuten frantziarrak kanporatu nahian. 1839 - Bergarako besarkadaren bidez, Lehen Gerra Karlistari amaiera eman zitzaion. 1972 - Bobby Fischer munduko xake txapeldun (irudian) bihurtu zen Boris Spassky sobietarraren aurka egin eta gero. 1994 - IRAk su etena iragarri zuen. 1897 - Thomas Alva Edisonek kinetoskopioa patentatu zuen, lehen zine proiektagailua. + Gertaera gehiago... Egutegia << Abuztua >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Asteartea 2022: Asteazkena 2023: Osteguna 2025: Igandea 2026: Astelehena 2027: Asteartea Izendegia Santutegia: Erramun Jaiogabea, Aristides Atenaskoa, Nikodemo, Josef Arimateakoa Seaska egutegia: Etxahun eta Eneperi.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1813 - Tropa ingeles eta portugaldarrek, Espainiaren aliatuak zirenak, Wellington jeneralaren lemapean Donostiari su eman zioten frantziarrak kanporatzeko.
• 1839 - Bergarako besarkadaren bidez, Lehen Gerra Karlistari amaiera eman zitzaion.
• 1985 - ETArekin zerikusirik ez zuen Dominique Labeyrie Donibane Lohitzunen tirokatua. GALek akatsa onartu zuen.
• 2006 - Eusko Alkartasunak EAJrekin koalizioan ez joatea erabaki zuen, barne bozketa baten ondoren.

Mundua

• 1888 - London hiriko Whitechapel barrutiko Buck's Row kalean Mary Ann Nichols andrearen gorpua aurkitu zuten; Jack Tripa-ateratzailearen lehenbiziko erailketa izan zen.
• 1928 - Turkiak alfabeto arabiarra alde batera utzi eta latindarra onartzea adostu zuen.
• 1939 - Alemania naziak irrati-estazio bati egindako eraso poloniarra aipatu zuen, Hitlerri biharamunean Polonia erasotzeko aitzakia emanez eta horrekin Bigarren Mundu Gerra hasiz.
• 1957 - Malaysiak Britainia Handiarekiko independentzia lortu zuen.
• 1961 - Espainiak Marokon zituen azken tropak erretiratu zituen.
• 1962 - Trinidad eta Tobagok independentzia politikoa lortu zuen.
• 1986 - Admiral Nakhimov bidaiari ontzi sobietarra Itsaso Beltzean hondoratu zen Pyotr Vasev kargaontziarekin talka egin ondoren, 398 bidaiari hil zirelarik.
• 1991 - Kirgizistanek SESBrekiko independentzia aldarrikatu zuen.
• 1994 - IRAk su etena iragarri zuen.
• 1997 - Diana Spencer Galesko printzesa auto istripuz hil zen Parisen.

Arte eta kultura

Mundua

• 1928 - Lau soseko opera (alemanez: Die Dreigroschenoper), Kurt Weillen musika eta Bertolt Brechten libretoa duen opera estreinatu zen Berlingo Theater am Schiffbauerdamm antzokian.
• 1955 - The Man from Laramie ("Laramieko gizona") filma estreinatu zen, Anthony Mannek zuzendu eta James Stewart, Arthur Kennedy, Donald Crisp eta Cathy O'Donnell aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2006 - Edvard Munchen Garrasia, 2004ko abuztuaren 22an ostua, polizia norvegiarrak berreskuratu zuen sarekada batean.
• 2012- Argo filma estreinatu zen, Ben Affleck zinema zuzendariak zuzendu eta berak, Bryan Cranston, Alan Arkin eta John Goodman aktoreek antzeztu zuten.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1897 - Thomas Alva Edisonek kinetoskopioa patentatu zuen, lehen zine proiektagailua.
• 1998 - Ipar Koreak Kwangmyongsong-a jaurtiki zuen, bere lehen satelitea.

Kirolak

Mundua

• 1972 - Bobby Fischer munduko xake txapeldun bihurtu zen, Boris Spassky sobietarraren aurka.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1743 - Jean Dalbarade, lapurtar militarra, kortsario ospetsua (h. 1819).
• 1831 - Ramon Artola, euskal idazlea (h. 1906).
• 1836 - Ramon Elorriaga, bizkaitar margolaria (h. 1898).
• 1868 - Enrike Zubiri, Manezaundi, euskal idazle eta margolari nafarra (h. 1943).
• 1873 - Ramon Goikoetxea, Evangelista de Ibero, nafar kaputxinoa (h. 1909).
• 1886 -
  • Ramón Biguri, euskal herritar politikaria.
  • Ramon Bikuña, bizkaitar politikari eta enpresaburua (h. 1935).
• 1888 - Ramón Basterra, bizkaitar poeta, diplomatiko eta idazlea (h. 1928).
• 1896 - José Ramón Castro Alaba, nafar sendagilea eta filologoa (h. 1977).
• 1897 - Silverio Izagirre, euskal herritar futbolaria (h. 1935).
• 1928 - Ramon Labaien, euskal herritar enpresaburu, politikari eta euskaltzalea eta Donostiako alkatea (h. 2013).
• 1929 - Fernando Redón, iruindar arkitektoa (h. 2016).
• 1947 - José Ramón Lete, gipuzkoar saskibaloi-jokalari ohia eta politikaria, Espainiako Kirolen Goi Kontseiluaren presidentea.
• 1952 - Paulino Martínez, nafar txirrindulari ohia, Trespadernen.
• 1958 -
  • Serge Blanco, lapurtar errugbilari ohia eta Biarritz Olympique taldeko zuzendaria, sekula izan den errugbilari euskaldun handiena, Caracasen.
  • Ramón Ibarra, bizkaitar aktorea.
• 1959 - Enrique Villarreal, El Drogas, nafar abeslari, musikari eta baxujolea, Barricada musika taldeko kidea.
• 1962 - Loli Albero, nafar poeta.
• 1964 - Ion Arretxe, gipuzkoar arte zuzendaria, marrazkilaria, idazlea eta aktorea (h. 2017).
• 1968 - Tessa Andonegi, gipuzkoar aktorea.
• 1969 - Justo Ruiz, arabar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1977 - Xabier Otermin, gipuzkoar futbolaria.

Mundua

• 12 - Kaligula, enperadore erromatarra (h. 41).
• 161 - Komodo, erromatar enperadorea (h. 192).
• 1240 - Erramun Jaiogabea, Erromatar Eliza Katolikoko elizgizona (j. 1204).
• 1569 - Jahangir, Indiako mogol enperadorea (h. 1627).
• 1663 - Guillaume Amontons, frantziar fisikari eta instrumentugilea (h. 1705).
• 1786 - Michel Eugène Chevreul, frantziar kimikaria (h. 1889).
• 1797 - Ramon Castilla, Peruko presidentea.
• 1811 - Théophile Gautier, frantziar poeta eta nobelagilea (h. 1872).
• 1821 - Hermann von Helmholtz, alemaniar fisikaria (h. 1894).
• 1834 - Amilcare Ponchielli, italiar konpositorea (h. 1886).
• 1843 - Georg von Hertling, Alemaniako kantzilerra (h. 1919).
• 1853 - Alexei Brusilov, errusiar jenerala (h. 1926).
• 1870 - Maria Montessori, italiar pedagogo berritzaile eta psikiatra (h. 1952).
• 1872 - Matilda Kxesinskaia, errusiar-poloniar ballet-dantzaria eta Nikolas II.a Errusiako tsarraren maitalea (h. 1971).
• 1878 - Frank Jarvis, estatubatuar atleta (h. 1933).
• 1879 -
  • Alma Mahler, austriar musikagile eta socialitéa (h. 1964).
  • Taishō enperadorea, Japoniako 123. enperadorea (h. 1926).
• 1880 - Gilemina I.a Herbehereetakoa, Herbehereetako erregina (h. 1962).
• 1893 - Lily Laskine, frantziar harpa-jotzailea (h. 1988).
• 1897 - Fredric March, estatubatuar aktorea (h. 1975).
• 1900 - Enrique Gaviola, argentinar astrofisikaria (h. 1989).
• 1908 -
  • Ricardo Gullón, espainiar literatura-kritikaria (h. 1991).
  • William Saroyan, estatubatuar idazlea (h. 1981).
• 1912 - Ichiji Otani, japoniar futbolaria (h. 2007).
• 1913 -
  • Bernard Lovell, britainiar astronomoa.
  • Ambros, El Capitán Trueno-ren sortzaile grafikoa (h. 1992).
• 1914 - Richard Basehart, estatubatuar aktorea (h. 1984).
• 1916 -
  • Ramón Salas, burgostar hegazkinlaria, Gerra Zibil garaian matxinoen alde izandakoa (h. 1993).
  • Daniel Schorr, estatubatuar kazetaria.
• 1918 - Alan Jay Lerner, estatubatuar konpositorea (h. 1986).
• 1924 - Buddy Hackett, estatubatuar aktore eta umorista (h. 2003).
• 1925 - Maurice Pialat, frantziar zinema-zuzendari eta gidoigilea (h. 2003).
• 1927 - Roland Simounet, frantziar arkitektoa (h. 1996).
• 1928 - James Coburn, estatubatuar aktorea (h. 2002).
• 1929 -
  • Julio Ramón Ribeyro, perutar idazlea, XX. mendeko perutar idazle gailenetako bat (h. 1994).
  • Osamu Yamaji, japoniar futbolaria.
• 1935 -
  • Eldridge Cleaver, estatubatuar politikaria eta beltzen aldeko aktibista (h. 1998).
  • Frank Robinson, beisbol jokalaria.
• 1936 - Otelo Saraiva de Carvalho, portugaladar militar eta politikaria, 1974ko Krabelinen Iraultzaren arduradun nagusia.
• 1940 - Alain Calmat, frantziar patinatzaile artistiko ohia eta politikaria.
• 1941 - Emmanuel Nunes, Parisen bizi izandako portugaldar musikagilea (h. 2012).
• 1942 -
  • Pedro Solbes, espainiar politikaria eta legelaria.
  • Eugenio Trías, kataluniar filosofo eta idazlea (h. 2013).
• 1945 -
  • Sérgio Godinho, portugaldar abeslaria.
  • Van Morrison, irlandar musikagilea, bere belaunaldiko musikari eraginkorrenetakoa.
  • Itzhak Perlman, israeldar biolinista.
• 1949 -
  • Richard Gere, estatubatuar aktorea.
  • Hugh David Politzer, estatubatuar fisikaria, 2004ko Fisikako Nobel Saria.
• 1954 -
  • Caroline Cossey, ingeles modeloa, Playboy aldizkariaren azalerako posatu zuen lehen emakume transexuala.
  • Antonio Resines, espainiar aktorea.
• 1955 - Edwin Moses, estatubatuar atleta ohia, 400 metroko hesi-lasterketan espezializatua eta 107 final jarraian irabazitakoa.
• 1956 -
  • Tsai Ing-wen, Taiwango presidentea.
  • Masashi Tashiro, japoniar telebistako artista eta abeslaria (Rats & Star).
• 1960 - Hassan Nasrallah, Hizbullahko liderra.
• 1962 - Geoffrey Blake, estatubatuar aktore eta umorista.
• 1965 - Pablo Motos, espainiar telebista aurkezle eta irrati-esataria.
• 1966 - Juncal Rivero, espainiar top-model ohi eta aktorea.
• 1971 - Pádraig Harrington, irlandar golfaria.
• 1974 - Teruyoshi Ito, japoniar futbolaria.
• 1977 -
  • Jeff Hardy, World Wrestling Entertainmenteko (WWE) estatubatuar borrokalari profesionala.
  • Craig Nicholls, rock musikaria.
• 1978 - Adam Laxalt, euskal jatorriko estatubatuar abokatu eta politikaria.
• 1982 - Pepe Reina, espainiar futbolaria.
• 1984 - Marko Banić, kroaziar saskibaloi jokalaria.
• 1993 - Rémi Fraisse, frantziar botanikaria (h. 2014).

Heriotzak

Euskal Herria

• 1450 - Elisabet Nafarroakoa, Nafarroako Erresumako infanta (j. 1395).
• 1651 - Tiburcio Redin, euskal militar eta politikaria (j. 1597).
• 1768 - Martin Karrera, gipuzkoar arkitektoa (j. 1713).
• 1923 - Ramón Untzaga, bizkaitar futbolaria, atzerako artaziaren asmatzailea, Txilen (j. 1894).
• 1936 -
  • Gregorio Balparda, euskal herritar politikari, abokatu eta historialaria, Bilboko alkatea, fusilatua (j. 1874).
  • Manuel Guzmán García, gipuzkoar politikari errepublikanoa, Coruñan fusilatua (j. 1878).
• 1965 - Pedro Laxalt, lapurtar aktorea, Argentinan lan egin zuena, Buenos Airesen (j. 1900).
• 1979 - René Delzangles, lapurtar politikaria, Pirinio Atlantikoetako Kontseilari Nagusia (j. 1889).
• 1992 - Kasilda Hernáez, Kasi, gipuzkoar anarkista ezaguna eta Felix Likinianoren laguna (j. 1914).
• 2001 - Julio Antonio Elizegi, nafar futbolaria, Coruñan (j. 1910).
• 2003 - Mario Onaindia, euskal herritar politikari sozialista, idazlea eta ETAkide izandakoa (j. 1948).

Mundua

• 1056 - Teodora Porfirogeneta, Bizantziar Inperioko enperatriza (j. c. 980).
• 1158 - Antso III.a Gaztelakoa, Gaztelako erregea (j. 1134).
• 1422 - Henrike V.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako erregea (j. 1387).
• 1522 - Gonzalo Pizarro Rodríguez de Aguilar, espainiar militarra.
• 1528 - Matthias Grünewald, alemaniar margolaria (j. c. 1480).
• 1563 - Montorsoli, italiar elizgizon, eskultore eta arkitekto manierista (j. 1507).
• 1688 - John Bunyan, idazle ingelesa (j. 1628).
• 1709 - Andrea Pozzo, italiar pintorea eta arkitektoa (j. 1642).
• 1724 - Luis I.a Espainiakoa, Espainiako erregea (j. 1707).
• 1795 - François-André Danican Philidor, frantses musikagilea eta xake-jokalari ospetsua (j. 1726).
• 1811 - Louis Antoine de Bougainville, frantziar itsasgizona (j. 1729).
• 1864 - Ferdinand Lassalle, alemaniar politikari sozialista (j. 1825).
• 1867 - Charles Baudelaire, frantziar poeta, kritikari eta itzultzailea (j. 1821)
• 1869 - Mary Ward, irlandar zientzialaria eta auto-istripuz hildako lehen pertsona (j. 1827)
• 1888 - Mary Ann Nichols, ustez Jack Tripa-ateratzailearen lehenengo biktima (j. 1845).
• 1912 - Paul Robin, frantziar pedagogo eta hezitzaile anarkista (j. 1837).
• 1920 - Wilhelm Wundt, alemaniar fisiologo, filosofo eta Psikologiaren aitzindaria (j. 1832).
• 1940 - Raymond Smith Dugan, estatubatuar astronomoa (j. 1878).
• 1941 - Marina Tsvetaieva, errusiar poeta eta idazlea (j. 1892).
• 1945 - Stefan Banach, poloniar matematikaria (j. 1892).
• 1963 - Georges Braque, frantziar margolari eta eskultorea (j. 1882).
• 1966 - Kasimir Edschmid, alemaniar idazlea (j. 1890).
• 1967 -
  • Tamara Bunke, Tania, argentinar iraultzaile komunista eta espioia (j. 1937).
  • Ilia Ehrenburg, sobietar idazle, kazetari, itzultzaile eta intelektuala (j. 1891).
• 1969 - Rocky Marciano, Txapeldun Zuri Handia, estatubatuar boxeolaria, borrokaldi bat galgu gabe erretiratu zen pisu astunetako boxeolari bakarra (j. 1923).
• 1973 - John Ford, irlandar-estatubatuar zine zuzendaria (j. 1894).
• 1979 -
  • Celso Emilio Ferreiro, galiziar idazlea (j. 1912).
  • Sally Rand, estatubatuar aktore eta dantzaria (j. 1904).
• 1986 -
  • Urho Kekkonen, Finlandiako 8. Presidentea (j. 1900).
  • Henry Moore, britainiar eskultorea, XX. mendeko eskultore nagusietako bat (j. 1898).
• 1988 - Leonidas Proaño, ekuadortar apezpiku erromatar katolikoa (j. 1910).
• 1990 - Nat Clifton, estatubatuar kirolaria, NBAn jokatu zuen lehen afroamerikarra (j. 1922).
• 1994 - Lucila Palacios, venezuelar idazlea (j. 1902).
• 1997 - Diana Galeskoa, Lady Di, Galesko printzesa (j. 1961).
• 2002 -
  • Lionel Hampton, estatubatuar jazz musikaria (j. 1908).
  • George Porter, britainiar kimikaria, 1967ko Kimikako Nobel Saria (j. 1920).
• 2005 - Józef Rotblat, poloniar zientzialaria, 1995eko Bakearen Nobel Saria (j. 1908).
• 2009 - Barry Flanagan, galestar eskultore eta poeta (j. 1941).
• 2010 - Laurent Fignon, frantziar txirrindularia (j. 1960).
• 2012 -
  • Carlo Maria Martini, italiar kardinala, Milango artzapezpikua izandakoa (j. 1927).
  • Klaus Niebel, alemaniar industrialari eta euskaltzalea (j. 1937).
  • Norbert Walter, alemaniar ekonomialaria (j. 1944).
• 2018 - Luigi Luca Cavalli-Sforza, italiar zientzialaria, populazioen genetikan aditua (j. 1922)

Jaiak eta urteurrenak

• Santu kristauak: Markos, Nonato, Ramon eta Rufina.
• Sehaska egutegiko izendegia: Etxahun eta Eneperi.
• Elkartasunaren nazioarteko eguna.

Abuztuaren 30 | Urteko egutegi | Irailaren 1