Abuztuaren 5

Abuztuaren 5a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta hamazazpigarren eguna da, 218.a bisurteetan. 148 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Resurreccion Maria Azkue Jaiotza: Lekeitio, 1864 Heriotza: Bilbo, 1951ko azaroaren 9a Olivier Lefèvre d'Ormesson Jaiotza: Biarritz, 1918 Heriotza: Ouzouer-sur-Trézée, 2012ko urriaren 24a Justo Garate Jaiotza: Bergara, 1900 Heriotza: Mendoza, 1994ko uztailaren 2a Ariane Lopez-Huici Jaiotza: Biarritz, 1945 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Neil Armstrong Jaiotza: Wapakoneta (Ohio), 1930 Heriotza: Cincinnati, 2012ko abuztuaren 25a Guy de Maupassant Jaiotza: Tourville-sur-Arques eta Dieppe, 1850 Heriotza: Passy, 1893ko uztailaren 6a Ilia Repin Jaiotza: Txuhuiv, 1844 (juliotar egutegia) Heriotza: Repino (en) , 1930eko irailaren 29a Paul Claudel Jaiotza: Villeneuve-sur-Fère, 1868 eta 1868 Heriotza: Paris, 1955eko otsailaren 23a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Abuztuaren 5ko jaiotzak Kajol • Ivar Aasen • James Gunn • Janet McTeer • Artem Mikoyan • Valdis Dombrovskis • Olivia Holt • Salomon Kalou • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Ernest Fourneau Jaiotza: Biarritz, 1872ko urriaren 4a Heriotza: Azkaine, 1949 Juan David García Bacca Jaiotza: Iruñea, 1901eko ekainaren 26a Heriotza: Quito, 1992 Angel Martínez Baigorri Jaiotza: Lodosa, 1899ko urriaren 2a Heriotza: Managua, 1971 Jesus Olasagasti Jaiotza: Donostia, 1907ko abenduaren 20a Heriotza: Donostia, 1955 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Marilyn Monroe Jaiotza: Los Angeles, 1926ko ekainaren 1a Heriotza: Brentwood (en) , 1962 Friedrich Engels Jaiotza: Barmen, 1820ko azaroaren 28a Heriotza: Londres, 1895 Toni Morrison Jaiotza: Lorain (Ohio), 1931ko otsailaren 18a Heriotza: Bronx, 2019 Richard Burton Jaiotza: Pontrhydyfen, 1925eko azaroaren 10a Heriotza: Céligny, 1984 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Abuztuaren 5ko heriotzak Victoria, Princess Royal • Emil Abderhalden • Cornelis Janssens van Ceulen • William Cecil, 1st Baron Burghley • Antonio Tempesta • Antoine Pesne • Edward Herbert, 1st Baron Herbert of Cherbury • Jean-Marie Lustiger • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1962 - Nelson Mandela (irudian) espetxeratu zuten. Ez zuten askatu 1990 arte. 1968 - Diktadura frankistak salbuespen egoera ezarri zuen Gipuzkoan hiru hilabetez. 1979 - Mauritaniak bere Mendebaldeko Sahararen zatia eman zion Saharako Errepublika Arabiar Demokratikoari. 2010 - San José meatzeko istripua: Txileko meatze batean lur jausi baten ondorioz 33 meatzari lur azpian 33 egunez harrapaturik gelditu ziren. + Gertaera gehiago... Egutegia << Abuztua >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: asteazkena 2021: osteguna 2022: ostirala 2024: astelehena 2025: asteartea 2026: asteazkena Izendegia Santutegia: Elurretako Andre Maria edo Andre Maria Zuria, Osvaldo Northumbriakoa, Emidio Ascolikoa Seaska egutegia: Edur/Edurne, Zuria/Zurine/Zuriñe eta Gasteiz/Gasteiza.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 2015 - Nafarroa Beherean 3,5 graduko lurrikara izan zen. Lurrikarak zarata eragin zuen batez ere.

Mundua

• 1939 - Diktadura frankistak Hamahiru Arrosa Gorriak fusilatu zituen Espainian.
• 1949 - Lurrikara baten ondorioz 3.000 hildako izan ziren Ambaton (Ekuador).
• 1960 - Burkina Fasok independentzia politikoa lortu zuen.
• 1979 - Mauritaniak bere Mendebaldeko Sahararen zatia eman zion Saharako Errepublika Arabiar Demokratikoari.
• 2010 - San José meatzeko istripua: Txileko meatze batean lur jausi baten ondorioz 33 meatzari lur azpian 33 egunez harrapaturik gelditu ziren.

Arte eta kultura

Mundua

• 1953 - The Master of Ballantrae (Ballantraeko Jauna) filma estreinatu zen, William Keighleyk zuzendu eta Errol Flynn, Roger Livesey, Anthony Steel, Beatrice Campbell eta Yvonne Furneaux aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1955 - To Catch a Thief (Lapur Bat Atzemanez) filma estrinatu zen, Alfred Hitchcockk zuzendu eta Cary Grant eta Grace Kelly aktoreek antzeztu zuten.

Kirolak

Mundua

• 2017 - Justin Gatlinek Urrezko Domina irabazi zuen 100 metroko lasterketan Londresen ospatutako Munduko Atletismo Txapelketan, Usain Bolt gainditu ostean.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1859 - Piarres Broussain, lapurtar medikua, Euskaltzaindiaren sortzaileetakoa eta politikaria (h. 1920).
• 1864 - Resurreccion Maria Azkue, euskal idazle, abade, hizkuntzalari eta folklore ikertzailea (h. 1951).
• 1900 - Justo Garate, gipuzkoar sendagilea, euskal gaietan aditua eta gaztelaniazko idazlea (h. 1994).
• 1907 - Fernando Muñagorri, euskal atleta (h. 1959).
• 1912 - Salbador Zapirain, Ataño, gipuzkoar idazlea eta eleberrigilea (h. 2000).
• 1918 - Olivier Lefèvre d'Ormesson, frantziar politikaria, Biarritzen (h. 2012).
• 1927 - Vicente Luis Lapatza, bizkaitar futbolari ohia, atezaina.
• 1932 - Andoni Elizondo, gipuzkoar futbol jokalari eta entrenatzailea (h. 1986).
• 1945 - Ariane Lopez-Huici, lapurtar argazkilaria.
• 1947 - Iñaki Pikabea, Piti, gipuzkoar ETAkide ohia.
• 1952 - Paco Obregón, bizkaitar antzezlea eta antzerki-zuzendaria.
• 1961 - Iñaki Altzelai, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1968 - Iñaki Laskurain, gipuzkoar errugbilari ohi eta entrenatzailea eta Euskadiko Errugbi Federazioko presidentea.
• 1970 - Jose Antonio Sasiain, gipuzkoar bertsolaria.
• 1974 - Javier Dominguez-Ledo, arabar atleta, mendi lasterketetan aditua.
• 1981 - Xabier Landabidea, Deustuko Unibertsitateko irakasle eta ikertzaile bizkaitarra, ikus-entzunezko komunikazioan aditua.
• 1987 - Diana Urrea, bizkaitar militante feminista eta internazionalista eta politikaria, Kolonbian.
• 1988 - Iraitz Arrospide, gipuzkoar atleta, distantzia luzetan aditua.
• 1995 - Ziortza Isasi, bizkaitar txirrindularia.

Mundua

• 1103 - Gilen Adelin, Normandiako dukea (h. 1120).
• 1199 - Fernando III.a Gaztelakoa, Gaztela, Galizia eta Leongo erregea (h. 1252).
• 1461 - Alexandro Jagiellon, Poloniako erregea eta Lituaniako duke handia (h. 1506).
• 1595 - Fernando Álvarez de Toledo Mendoza, espainiar aristokrata, Leringo VII. kondea eta Nafarroako kondestablea izandakoa (h. 1667).
• 1681 - Vitus Bering, daniar itsasgizon eta esploratzailea (h. 1741).
• 1694 - Leonardo Leo, italiar musikagile eta biolontxelo-jotzailea (h. 1744).
• 1789 - Robert Batty, Britainiar Armadako teniente-koronela, baita marrazkilaria (h. 1848).
• 1800 - Ramón Narváez, Valentziako duke, politikari eta espainiar militarra (h. 1868).
• 1802 - Niels Henrik Abel, norvegiar matematikaria (h. 1829).
• 1811 - Ambroise Thomas, frantziar musikagilea (h. 1896).
• 1815 - Edward John Eyre, ingeles esploratzailea eta Britainia Handiaren kolonietako administratzailea (h. 1901).
• 1827 - Deodoro da Fonseca, Brasilgo lehenbiziko presidentea (h. 1892).
• 1844 - Ilia Repin, errusiar pintorea (h. 1930).
• 1850 - Guy de Maupassant, frantziar idazlea (h. 1893).
• 1860 - Henri-Jean Guillaume Martin, frantziar margolaria (h. 1943).
• 1861 - Mary Richmond, Gizarte-langintzaren aintzindaria eta soziologo estatubatuarra (h. 1928).
• 1862 - Joseph Merrick, Elefante gizona, ingeles hiritarra, jasan zuen gorputz desitxuraketatik famatua (h. 1890).
• 1868 - Marie Adelaide Belloc Lowndes, ingeles nobelagilea (h. 1947).
• 1886 - Óscar Esplá, espainiar musikagilea (h. 1976).
• 1889 - Conrad Aiken, estatubatuar idazlea (h. 1973).
• 1890 - Naum Gabo, errusiar eskultorea (h. 1977).
• 1898 - Piero Sraffa, italiar ekonomialaria (h. 1983).
• 1901 - Claude Autant-Lara, frantziar zinemagilea (h. 2000).
• 1903 - Rensis Likert, estatubatuar psikologo eta kudeaketa-aditua, Likert eskalaren sortzailea (h. 1981).
• 1905 - Wassily Leontief, errusiar-estatubatuar ekonomialaria, 1973ko Ekonomiako Nobel Saria (h. 1999).
• 1906 - John Huston, estatubatuar zinema gidoilaria eta zuzendaria (h. 1987).
• 1907 - Eugène Guillevic, bretainiar poeta (h. 1997).
• 1908 - Harold Holt, Australiako lehen ministroa (1967an desagertua).
• 1911 - Robert Taylor, estatubatuar aktorea (h. 1969).
• 1912 -
  • Abbé Pierre, frantziar abadea, Emmaus mugimenduaren sortzailea (h. 2007).
  • György Sárosi, hungariar futbolari eta entrenatzailea (h. 1993).
• 1926 - Per Wahlöö, suediar eleberrigile eta kazetaria (h. 1975).
• 1928 - Chung Won-shik, Hego Koreako lehen ministroa (h. 2020).
• 1930 -
  • Neil Armstrong, estatubatuar astronauta, Apollo 11 misioan ilargia zapaldu zuen lehenengo gizaki lurtarra (h. 2012).
  • Michal Kováč, Eslovakiar Errepublikako lehendabiziko presidentea (h. 2016).
• 1931 - Alec Reid, irlandar apaiza, Ipar Irlandako eta Euskal Herriko bake prozesuen bultzatzailea (h. 2013).
• 1932 - Carlos Rúspoli, Suecako dukea, espainiar aristokrata (h. 2016).
• 1936 -
  • John Saxon, estatubatuar aktore eta borroka arteetako artista (h. 2020).
  • Carlos Terribili, argentinar muralista, kartelgile eta ilustratzailea (h. 2016).
• 1937 -
  • Manuel Pinto da Costa, Sao Tome eta Principeko lehenbiziko presidentea.
  • Brian G. Marsden, britainiar astronomoa (h. 2010).
• 1940 - Suzana de Moraes, brasildar aktore, zinemagile eta zuzendaria (h. 2015).
• 1942 - Sergio Ramírez Mercado, nikaraguar politikaria eta idazlea.
• 1946 -
  • Shirley Ann Jackson, estatubatuar fisikaria.
  • Xavier Trias, kataluniar politikaria, Bartzelonako alkate ohia.
• 1947 - Sef Vergoossen, herbeheretar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1948 -
  • Ray Clemence, ingeles futbol atezaina (h. 2020).
  • Baldwin Lonsdale, Vanuatuko presidentea (h. 2017).
• 1950 - Rosi Mittermaier, alemaniar alpetar eskiatzailea (h. 2023).
• 1952 - Hun Sen, Kanbodiako lehen ministroa.
• 1957 - Shigeru Ban, japoniar arkitektoa.
• 1962 - Patrick Ewing, NBAko jamaikar jatorriko estatubatuar saskibaloi jokalari ohi eta entrenatzailea.
• 1963 - Mark Strong, ingeles aktorea.
• 1964 - Adam "MCA" Yauch, estatubatuar rap abeslaria eta baxu-jotzailea, Beastie Boys taldearen sortzailea (h. 2012).
• 1966 - Luis Martín Núñez, bizkaitar futbolari ohia.
• 1968 -
  • Marine Le Pen, frantziar politikaria, Front National eskuin muturreko alderdiaren burua.
  • Colin McRae, eskoziar auto gidaria, 1995eko Munduko Rally txapelduna (h. 2007).
• 1970 - Xeni Jardin, estatubatuar blogari eta kazetaria, IKT gaietan aditua.
• 1972 - Christian Olde Wolbers, belgikar musikaria, Fear Factory taldeko kide ohia.
• 1974 -
  • Alvin Ceccoli, australiar futbolari ohia.
  • Pablo Pineda, andaluziar aktorea, hizlaria eta idazlea, Down sindromedun Europako lehen irakasle-eskolako diplomatua.
• 1977 - Raúl Roa, espainiar doma klasikoko zaldizkoa eta ekitazio irakaslea.
• 1980 - Salvador Cabañas, paraguaitar futbolari ohia.
• 1982 - Lolo Jones, estatubatuar hesi lasterkari eta bobsleigh-laria.
• 1984 - Jordan Lotiès, frantziar futbolaria.
• 1989 -
  • Shanshan Feng, txinatar golflaria.
  • Angie Zapata, jipoituta eraila izan zen estatubatuar emakumezko transexuala (h. 2008).
• 1998 - João Almeida, portugaldar txirrindularia.
• 2001 - Josie Totah, estatubatuar aktorea.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1914 - Pedro Hilarion Sarrionandia, bizkaitar abade frantziskotarra, amazigera hizkuntzaren lehen gramatika idatzi zuen (j. 1865).
• 1936 - Gabino Olaso, bizkaitar agustindar apaiza, La Font de la Figueran eraila (j. 1869).
• 1937 - Juanita Mir, nafar kazetaria eta idazlea, fusilatua (j. 1893).
• 1940 - Manuel Antonio Leunda, gipuzkoar bertsolaria (j. 1846).
• 1949 - Ernest Fourneau, Euskal Herri nahiz frantses estatu mailan kimioterapiaren sortzailea (j. 1872).
• 1955 - Jesus Olasagasti, gipuzkoar margolaria (j. 1907).
• 1971 - Angel Martínez Baigorri, nafar apaiza, idazlea eta poeta, Managuan (j. 1899).
• 1978 - Ramon de la Sota Aburto, euskal finantzagizon eta politikari abertzale eta jeltzalea (j. 1887).
• 1992 - Juan David García Bacca, euskal venezuelar filosofo eta irakaslea, Quiton (j. 1901).

Mundua

• 824 - Heizei Enperadorea, Japoniako Enperadorea.
• 890 - Ranulfo II.a Poitierskoa, Poitiersko konde eta Akitaniako dukea.
• 1638 - Peter Minuit, Herbeherea Berriak kolonia nederlandarren zuzendari nagusia.
• 1675 - Brynjólfur Sveinsson, islandiar gotzain luteranoa (j. 1605).
• 1729 - Thomas Newcomen, ingeles mekanikari eta asmatzailea (j. 1663).
• 1754 - James Gibbs, eskoziar arkitektoa (j. 1682).
• 1792 - Frederick North, Britainia Handiko lehen ministroa (j. 1732).
• 1807 - Jeanne Baret, frantziar botanikaria eta esploratzailea (j. 1740).
• 1888 -
  • Anna Haining Bates, akromegaliaren ondorioz 2,41 metro garai izatera heldu zen kanadar gizasemea (j. 1846).
  • Philip Sheridan, estatubatuar jenerala (h. 1888).
• 1895 -
  • Thure Brandt, suediar fisioterapeuta eta militarra (j. 1819).
  • Friedrich Engels, alemaniar filosofialari eta iraultzailea (j. 1820).
• 1905 - Anton Ažbe, esloveniar margolari errealista (j. 1862).
• 1929 - Millicent Garrett Fawcett, ingeles politikaria, idazlea eta ekonomialaria, emakumeen aldeko eskubideak bultatzailea (j. 1847).
• 1939an, Espainiako Gerra Zibila amaitu ostean, 13 arrosak deitutako taldea, erregimen frankistak Madrilen fusilatuak:
  • Carmen Barrero Aguado (j. 1919).
  • Martina Barroso García (j. 1917).
  • Blanca Brisac Vázquez (j. 1910).
  • Pilar Bueno Ibáñez (j. 1921).
  • Julia Conesa Conesa, (j. 1919).
  • Adelina García Casillas (j. 1920).
  • Elena Gil Olaya (j. 1919).
  • Virtudes González García (j. 1922).
  • Ana López Gallego (j. 1918).
  • Joaquina López Laffite (j. 1916).
  • Dionisia Manzanero Salas (j. 1919).
  • Victoria Muñoz García (j. 1921).
  • Luisa Rodríguez de la Fuente (j. 1921).
• 1946 - Wilhelm Marx, Alemaniako kantzilerra (j. 1863).
• 1947 - Vladimir Golenistxov, errusiar egiptologoa, egiptologiaren aitzindarietako bat (j. 1856).
• 1952 - Sameera Moussa, egiptoar fisikari nuklearra, erradiazio ionizatzailean aditua (j. 1917).
• 1955 - Carmen Miranda, luso-brasildar sanba-abeslaria eta aktorea (j. 1909).
• 1957 - Heinrich Otto Wieland, alemaniar kimikaria, 1927ko Kimikako Nobel Saria (j. 1877).
• 1960 - Arthur Meighen, Kanadako lehen ministroa (j. 1874).
• 1961 - Sidney Holland, Zeelanda Berriko 25. lehen ministroa (j. 1893).
• 1962 -
  • Marilyn Monroe, estatubatuar aktorea, XX. mendeko film-izarra, sexu eta pop ikonoa (j.1926)
  • Ramón Pérez de Ayala, espainiar idazlea (j. 1880).
• 1981 - Jerzy Neyman, poloniar-estatubatuar matematikari eta estatistikaria (j. 1894).
• 1983 - Joan Violet Robinson, ingeles ekonomialaria (j. 1903).
• 1984 - Richard Burton, galestar aktorea (j. 1925).
• 1991 - Soichiro Honda, japoniar enpresaburua, Honda motor-enpresaren sortzailea (j. 1906).
• 1992 - Robert Muldoon, Zeelanda Berriko lehen ministroa (j. 1921).
• 1998 - Todor Zhivkov, Bulgariako lehen ministroa (j. 1911).
• 2000 - Alec Guinness, ingeles aktorea (j. 1914).
• 2003 - Manuel Mur, galiziar zinema-zuzendaria eta idazlea (j. 1908).
• 2005 - Polina Astakhova, sobietar gimnasta (j. 1936).
• 2010 - Godfrey Binaisa, Ugandako presidentea (j. 1920).
• 2012 - Chavela Vargas, kostarikar-mexikar abeslaria, rantxera musikaren interprete nabarmenenetakoa (j. 1919).
• 2014 -
  • Angéla Németh, xabalina jaurtiketan espezializatutako hungariar atleta (j. 1946).
  • María Telo, espainiar legelari eta feminista (j. 1915).
• 2019 -
  • Josef Kadraba, txekiar futbolaria (j. 1933).
  • Toni Morrison, estatubatuar idazlea, afro-amerikar literaturaren sustatzaile nagusietakoa eta 1993ko Literaturako Nobel Saria (j. 1931).
• 2020 - Dick Tooth, australiar errugbilaria (j. 1929).
• 2021 -
  • Terry Davies, galestar errugbilaria (j. 1933).
  • Jevhen Martxuk, Ukrainako lehen ministroa (j. 1941).
• 2022 -
  • Ana Luísa Amaral, portugaldar poeta, itzultzaile eta irakaslea (j. 1956).
  • Issey Miyake, japoniar moda diseinatzailea (j. 1938).

Jaiak eta urteurrenak

• Andre Maria Zuriaren eguna.
• Sehaska egutegiko izendegia: Edur/Edurne, Zuria/Zurine/Zuriñe eta Gasteiz/Gasteiza.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2783
• Multimedia: 5 August

Abuztuaren 4 | Urteko egutegi | Abuztuaren 6