Maiatzaren 23

Maiatzaren 23a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta berrogeita hirugarren eguna da, 144garrena bisurteetan. 222 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Rafael Moreno Jaiotza: Bilbo, 1892 Heriotza: 1922ko martxoak 1 Andoni Goikoetxea Jaiotza: Alonsotegi, 1956 Guillermo Fernández Jaiotza: Bilbo, 1993 Miren Ibarguren Jaiotza: Donostia, 1980 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Lineo Jaiotza: Q927776, 1707 Heriotza: 1778ko urtarrilak 10 Li Po Jaiotza: Q413452, 0701 Heriotza: 762ko azaroak 30 John Bardeen Jaiotza: Madison, 1908 Heriotza: 1991ko urtarrilak 30 Par Lagerkvist Jaiotza: Växjö, 1891 Heriotza: 1974ko uztailak 11 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Maiatzaren 23ko jaiotzak Antonis Samaras • Emperor Qinzong of Song • Hugo Almeida • Theofanis Gekas • Drew Carey • Rubens Barrichello • Margaret Fuller • Ignaz Moscheles • Thomas Hood • Rosemary Clooney • Jewel • `Abdu'l-Bahá • Artie Shaw • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Julian Ajuriagerra Jaiotza: 1911ko urtarrilak 7 Heriotza: Milafranga, 1993 Iñaki Otxoa de Olza Jaiotza: 1967ko maiatzak 29 Heriotza: Annapurna, 2008 Joaquin Roa Jaiotza: 1895eko abuztuak 15 Heriotza: Iruñea, 1981 Francisco Hormaetxe Jaiotza: 1803ko abuztuak 12 Heriotza: Paris, 1862 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Henrik Ibsen Jaiotza: 1828ko martxoak 20 Heriotza: Oslo, 1906 Heinrich Himmler Jaiotza: 1900eko urriak 7 Heriotza: Lüneburg, 1945 Roger Moore Jaiotza: 1927ko urriak 14 Heriotza: Q688557, 2017 John Nash Jaiotza: 1928ko ekainak 13 Heriotza: Q6902293, 2015 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Maiatzaren 23ko heriotzak Leopold von Ranke • Alcuin • Ismail I • François Coppée • Henri de Régnier • Charles VIII of Sweden • Cyprian Norwid • Sterling Hayden • Jean Yanne • Franz Ernst Neumann • Kit Carson • Franz Xaver von Baader • Edward Livingston • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1568 - Herbehereak Espainiatik independizatu ziren. 1844 - Lehenengo Morse kodezko (irudian) mezua:What hath God wrought. 1980 - Gasteiz Euskal Autonomi Erkidegoko hiriburu aukeratu zuten. 1998 - Irlandako Errepublikako eta Ipar Irlandako hautesleek baiezkoa eman zioten Ostiral Santuko Akordioari. + Gertaera gehiago... Egutegia << Maiatza >> A Aa Az Og Os L I 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2018 Aurreko eta hurrengo urteetan 2015: Larunbata 2016: Astelehena 2017: Asteartea 2019: Osteguna 2020: Larunbata 2021: Igandea Izendegia Santutegia: Eufrosina Polotskekoa, Desiderio Langreskoa, Honorato Subiacokoa Seaska egutegia: Enetz eta Soiartze/Zohiartze.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1978 - ETAk Jose Martin Merquilanz Trincado taxi gidaria hil zuen Oiartzunen.
• 1980 - Gasteiz, Euskal Autonomi Erkidegoko hiriburu aukeratu zuten.

Mundua

• 1533 - Ingalaterrako Henrike VIII.a eta Aragoiko Katalinaren arteko ezkontza baliogabetzat eman zuten.
• 1568 - Herbehereak Espainiatik independizatu ziren.
• 1813 - Euskal jatorriko Hego Amerikaren independentziaren bultzatzaile Simon Bolibar Meridan sartu zen, eta Askatzailea titulua eman zioten.
• 1844 - Bab Persiar profetak bere errebelazioa iragarri zuen, Bahaismoa sortuz.
• 1915 - Italiak gerra deklaratu zion Austriari.
• 1967 - Egiptok Tirango itsasartea itxi eta Eilateko portua blokeatu zuen, Aqabako golkoa guztiz itxiz. Honek Israelekin egindako Sei Eguneko Gerraren hasiera markatu zuen.
• 1998 - Irlandako Errepublikako eta Ipar Irlandako hautesleek baiezkoa eman zioten Ostiral Santuko Akordioari.
• 2004 - Parisko Charles de Gaulle aireportuko 2E terminaleko sabaia behera etorri zen, sei hildako eraginez.
• 2008 -
  • Hego Amerika 12 estatuk UNASUR sortzeko ituna sinatu zuten Brasilian (Brasil). Argentina, Venezuela, Brasil, Kolonbia, Uruguai, Paraguai, Bolivia, Peru, Ekuador, Txile, Surinam eta Guyana izan dira sinatzaileak.
  • Iñaki Otxoa de Olza mendizale iruindarra hil zen Annapurnan.

Arte eta kultura

Mundua

• 1929 - The Karnival Kid estreinatu zuten, Mickey Mouseren lehen marrazki bizidun hiztunak.
• 1973 - Pat Garrett and Billy the Kid ("Pat Garrett eta Billy Haurra") filma estreinatu zen, Sam Peckinpahek zuzendu eta James Coburn, Kris Kristofferson eta Bob Dylan aktoreek antzeztu zuten.
• 1974 - Thunderbolt and Lightfoot ("Thunderbolt eta Lightfoot") filma estreinatu zen, Michael Ciminok zuzendu eta Clint Eastwood, Jeff Bridges eta George Kennedy aktoreek antzeztu zuten.
• 1984 - Indiana Jones and the Temple of Doom ("Indiana Jones eta Templu Madarikatua") filma estreinatu zen, Steven Spielbergek zuzendu eta Harrison Ford aktoreak antzeztu zuelarik.
• 1986 - Cobra filma estreinatu zen, George P. Cosmatosek zuzendu eta Sylvester Stallone, Brigitte Nielsen, Reni Santoni, Andrew Robinson, Brian Thompson, Art LaFleur eta Lee Garlington aktoreek antzeztu zuten.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1844 - Lehenengo Morse kodezko mezua:What hath God wrought.
• 1958 - Explorer Ik emititzeari utzi zion.
• 1995 - Sun Microsystemsek Java hizkuntza garatu zuen.

Kirolak

Euskal Herria

• 2008 - Iñaki Otxoa de Olza mendizale nafarra Annapurna zortzimilakoan hil zen bost egun gaixorik eman eta gero.

Mundua

• 2001 - Bayern Munich futbol taldeak Txapeldunen Liga irabazi zuen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1892 - Rafael Moreno, Pichichi, Bilboko Athletic Klubeko jokalaria (h. 1922).
• 1917 - Jose Maria Zirarda, euskal artzapezpikua, Iruñeko artzapezpiku eta Tuterako apezpikua izandakoa (h. 2008).
• 1930 -
  • Dionisio Amundarain, gipuzkoar itzultzailea, testuen zuzentzailea, euskararen sustatzailea, euskara irakaslea, apaiza eta beneditarra.
  • Ramon Latasa, nafar aizkolaria, historiako aizkolari hoberenetakoa (h. 1991).
• 1934 - Ander Manterola Aldekoa, bizkaitar etnografoa, antropologoa eta ohorezko euskaltzaina.
• 1936 - Daniela Albizu, lapurtar irakaslea eta euskal idazlea (h. 2015).
• 1940 - Mari Jose Urruzola, gipuzkoar pedagogoa, feminista eta gaztelaniazko idazlea (h. 2006).
• 1941 - Teresa Ahedo, bizkaitar margolaria.
• 1949 - Isabel Celaá, PSE-EEko bizkaitar politikaria, Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailburu ohia.
• 1952 - Dominique Burukoa, lapurtar zuzendari artistiko eta musikagilea.
• 1957 - Gibus de Soultrait, lapurtar kazetaria, Surf Session aldizkariaren sortzailea.
• 1965 - Antton Morcillo, gipuzkoar politikaria, HASI eta Herri Batasunako kidea.
• 1970 - Mikel Unzurrunzaga, Dj Makala, gipuzkoar DJ, musikagile eta Gaztea irratiko esataria.
• 1973 - Asier Iriondo, gipuzkoar bertsolaria.
• 1977 - Dorleta Urretabizkaia, gipuzkoar aktore eta eleberrigilea.
• 1980 - Miren Ibarguren, gipuzkoar aktorea.
• 1983 - Yannick Vergara, bizkaitar aktorea.
• 1988 - Xabier Benito, bizkaitar aktibista eta politikaria.
• 1993 - Guillermo Fernández, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• 1052 - Filipe I.a Frantziakoa, Kapeto leinuko Frantziako laugarren erregea (h. 1108).
• 1624 - Nicodemus Tessin Gaztea, suediar arkitektoa (h. 1728).
• 1707 - Lineo, suediar zientzialari eta naturalista.
• 1729 - Giuseppe Parini, italiar poeta (h. 1799).
• 1734 - Franz Anton Mesmer, alemaniar sendagilea (h. 1815).
• 1790 -
  • James Pradier, frantziar eskultorea (h. 1852).
  • Jules Dumont d'Urville, frantziar itsasgizona (h. 1842).
• 1811 - José Salamanca, espainiar negozio gizon, politikari eta noblea (h. 1893).
• 1842 - Maria Konopnicka, poloniar poeta, eleberrigile, haur literaturako idazle, kazetari eta ekintzailea (h. 1910).
• 1844 - Alfred Espinas, frantziar soziologoa (h. 1922).
• 1848 - Otto Lilienthal, alemaniar ingeniaria (h. 1896).
• 1851 - Luis Ricardo Falero, andaluziar margolaria (h. 1896).
• 1883 - Douglas Fairbanks, estatubatuar aktorea (h. 1939).
• 1884 - Corrado Gini, italiar estatitikari, ekonomialari eta demografoa (h. 1965).
• 1891 - Par Lagerkvist, suediar idazlea, 1951ko Literaturako Nobel Saria (h. 1974).
• 1893 - Ulysses S. Grant IV, amerikar geologo eta paleontologoa.
• 1900 - Hans Frank, militar eta abokatu nazia (h. 1946).
• 1901 - Edmund Rubbra, ingeles musikagilea (h. 1986).
• 1905 - Ramiro Ledesma Ramos, espainiar eleberrigile, periodista eta ideologoa, nazionalsindikalismo mugimenduaren fundatzailea (h. 1936).
• 1908 - John Bardeen, estatubatuar fisikaria, 1956ko eta 1972ko Fisikako Nobel Saria (h. 1991).
• 1923 - Alicia de Larrocha, espainiar pianista, XX. mendeko piano-jotzaile hoberenetariko bat (h. 2009).
• 1925 - Joshua Lederberg, estatubatuar mikrobiologo eta genetista, 1958ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2008).
• 1926 -
  • Gerardo Rueda, espainiar eskultorea (h. 1996).
  • Joe Slovo, hegoafrikar politikaria, Apartheidaren aurkako borrokalaria (h. 1995).
• 1930 -
  • Richard Anuszkiewicz, estatubatuar margolari eta grabatzailea.
  • Jordi Solé Tura, kataluniar politikari eta legelaria (h. 2009).
• 1931 - José Luis Coll, espainiar aktore, umorista eta idazlea, Tip y Coll umorista bikotea osatzeagatik ezaguna (h. 2007).
• 1933 - Joan Collins, ingeles aktore eta idazlea.
• 1934 - Robert Moog, estatubatuar asmatzailea, sintetizadorearen asmatzailea (h. 2005).
• 1947 - Michael Porter, estatubatuar kudeaketa-aditua.
• 1949 -
  • Martin Cahill, Dublin hiriko irlandar kriminal nabarmena (h. 1994).
  • Alan García Pérez, Peruko presidente ohia.
• 1950 - Martin McGuinness, IRAkoko liderra eta Sinn Feineko politikaria (h. 2017).
• 1951 - Anatoly Karpov, errusiar xake jokalaria.
• 1952 - Federico Trillo, espainiar militar eta politikaria.
• 1954 - Marvin Hagler, estatubatuar boxeolari ohia.
• 1955 - Mary Black, irlandar abeslaria.
• 1961 - Daniele Massaro, italiar futbolari ohia.
• 1965 - Tom Tykwer, alemaniar zinema zuzendaria, ekoizlea, gidoilaria eta musikagilea.
• 1966 - H. Jon Benjamin, estatubatuar ahots-aktorea eta gidoigilea.
• 1972 - Alexandre-Ferdinand Nguendet, Afrika Erdiko Errepublikako bitarteko lehendakari ohia.
• 1977 - Sergio Mur, espainiar aktorea.
• 1981 - Gwenno Saunders, galestar abeslaria.
• 1991 - Héctor Hernández, Litri, espainiar futbolaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1862 - Francisco Hormaetxe, bizkaitar politikaria, Parisen (j. 1803).
• 1957 - Zakarias Salterain, bizkaitar karmeldar misiolaria, Keralan (j. 1887).
• 1979 - Gillermo Amutxastegi, ondarroar puntista, Texasen (j. 1910).
• 1981 - Joaquín Roa, euskal aktorea (j. 1895).
• 1994 - Jon Bilbao Azkarreta, euskal gaien ikertzaile eta bibliografoa (j. 1914).
• 1995 - Jacques de Menditte, zuberoar politikaria, Mendikotako alkatea (j. 1906).
• 2008 - Iñaki Otxoa de Olza, 12 zortzimilako igo zituen iruindar mendizale eta alpinista (j. 1967).
• 2014 - Santi Auzmendi, lazkaotar moda diseinatzailea eta jostuna (j. 1940).

Mundua

• 230 - Urbano I.a, Aita santua.
• 1125 - Henrike V.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (j. 1086).
• 1423 - Benedikto XIII.a (antipapa) (j. 1328).
• 1498 - Girolamo Savonarola, italiar domingotar fraidea (j. 1452).
• 1523 - Ashikaga Yoshitane, Ashikaga shogunerriko hamargarren shoguna (j. 1466).
• 1524 - Ismail I, Pertsiako Sha.
• 1627 - Luis de Góngora, espainiar olerkaria eta antzerkigilea (j. 1561).
• 1670 - Fernando II.a Medici, Toskanako Duke Handia (j. 1610).
• 1701 - William Kidd, Kidd kapitaina, pirata (j. c. 1645).
• 1842 - José de Espronceda, espainiar idazlea (j. 1808).
• 1857 - Augustin-Louis Cauchy, frantziar matematikaria eta permutazioen teoriaren sortzailea (j. 1789).
• 1871 - Jarosław Dąbrowski, poloniar militarra (j. 1838).
• 1895 - Franz Ernst Neumann, amerikar mineralogo eta fisikaria.
• 1905 - Mary Livermore, emakumeen eskubideen defendatzailea, abolizionista eta kazetari estatubatuarra (j. 1820).
• 1906 - Henrik Ibsen, norvegiar antzerkigile eta idazlea (j. 1828).
• 1917 - Ranavalona III.a, Madagaskarko erregina (j. 1861).
• 1918 - Maxime Maufra, frantziar margolari, grabatzaile eta litografoa (j. 1861).
• 1934 -
  • Bonnie Elizabeth Parker (Bonnie eta Clyde), estatubatuar gaizkile eta lapurra (j. 1910).
  • Clyde Chestnut Barrow (Bonnie eta Clyde), estatubatuar gaizkile eta lapurra (j. 1909).
• 1937 - John Davidson Rockefeller, estatubatuar industria-enpresaburua, Standard Oil-en fundatzailea (j. 1839).
• 1940 - Paul Nizan, frantziar filosofo eta saiakeragilea (j. 1905).
• 1943 - Piotr Nilus, errusiar idazle eta margolari inpresionista (j. 1869).
• 1945 - Heinrich Himmler, alemaniar buruzagi nazia, Schutzstaffeletako (SS) komandantea (j. 1900).
• 1947 - Charles Ferdinand Ramuz, frantsesezko poeta, eleberrigile eta saiakera-egile suitzarra (j. 1878).
• 1989 - Ansa Ikonen, finlandiar film eta antzerki aktorea (j. 1913).
• 1991 - Wilhelm Kempff, alemaniar piano-jotzailea (j. 1895).
• 1992 -
  • Giovanni Falcone, italiar magistratua, mafiaren aurka aritutakoa (j. 1939).
  • Atahualpa Yupanqui, argentinar kantautore, gitarrajole, antropologo eta idazlea (j. 1908).
• 2004 - Ramón Margalef, kataluniar ekologoa (j. 1919).
• 2009 -
  • Roh Moo-hyun, Hego Koreako presidentea eta Giza eskubideen aldeko aktibista (j. 1946).
  • José-Miguel Ullán, espainiar poeta eta prosalaria (j. 1944).
• 2011 -
  • Elisabeth Eidenbenz, suitzar irakasle eta erizaina, Elneko amaberrien etxea sortzeagatik ezaguna (j. 1913).
  • Xavier Tondo, kataluniar txirrindularia (j. 1978).
• 2013 - Georges Moustaki, greziar-egiptoar-frantziar kantautorea, XX. mendeko kantagintzaren erreferente nagusietakoa (j. 1934).
• 2015 - John Forbes Nash, Jr., estatubatuar matematikaria, 1994ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1928).
• 2017 - Roger Moore, britainiar aktorea (j. 1927).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Enetz eta Soiartze/Zohiartze.

Maiatzaren 22 | Urteko egutegi | Maiatzaren 24