Edukira joan

Mariupolgo setioa

Koordenatuak: 47°07′50″N 37°33′50″E / 47.1306°N 37.5639°E / 47.1306; 37.5639
Wikipedia, Entziklopedia askea
Mariupolgo setioa
Ukrainako inbasioa (2022)
Mariupolgo kale bat, suntsiturik, setioan zehar.
Data2022ko otsailak 24 – maiatzak 16
LekuaMariupol, Donetsk Oblasta (Ukraina)
Koordenatuak47°07′50″N 37°33′50″E / 47.1306°N 37.5639°E / 47.1306; 37.5639
EgoeraErrusiak irabazi
Gudulariak
 Donetskeko HE[oh 1]
 Errusia

 Ukraina

Buruzagiak
Errusia Aleksandr Dvornikov[7][8][oh 2]
Errusia Mikhail Mizintsev[9][oh 3]
Errusia Andrei Sukhovetski †[10][oh 4]
Errusia Adam Delimkhanov[11]
Errusia Oleg Mitiaev †[12][oh 5]
Errusia Andrei Pali †[13][oh 6]
Errusia Alexei Xarov †[14][oh 7]
Errusia Ruslan Geremejev[15]
Errusia Zamid Txalaev[16]
Denis Puxilin[17][18]
Timur Kurilkin[18]
Taras Gordienko †[19]
Aleksandr Khodakovski[20]		 Ukraina Volodymyr Baranyuk (GP)[21][22][23][24][oh 8]
Ukraina Denys Prokopenko[25][oh 9]
Ukraina Dimitri Korbyankov (GP)[22][oh 8]
Ukraina Serhi Volyna[26][oh 8]
Ukraina Svyatoslav Palamar[27][oh 9]
Ukraina Denis Stxlega[28][oh 10]
Indarra
Errusiako Indar Armatuak

DHEko Indar Armatuak

14,000[33]

Ukrainako Indar Armatuak

 Ukrainaren arabera: 3,500[33]

 Errusiaren arabera: 8,000[45][46]
Galerak
 Ukrainaren arabera:

 Ukrainaren arabera:

Meduzaren arabera:[50]

 Errusiaren arabera:[45]

 Ukrainaren arabera:

  • Soldadu hilen kopuru ezezagun bat[54]
  • >1,000 soldadu harrapatu[54]
  • c. 700 soldadu zauritu[55]
 Ukrainaren arabera:
6,000–>21,000 zibil hil[56][57]
20,000–30,000 zibil ukrainar Errusiara deserritu[58][59]

Mariupolgo setioa Errusiaren eta Ukrainaren arteko borroka militar bat izan zen, 2022ko otsailaren 24an hasi zena, Errusiak Ukraina inbaditu zuenean, Ekialdeko Ukrainako erasoaldiaren zati gisa. Mariupol hiria Donetsk Oblastean dago kokaturik, Ukrainan –Donetskeko Herri Errepublikak beretzat aldarrikatzen du, halere–. Errusiako Indarrek hiria erabat setiatu zuten martxoaren 2an, gradualki hiriaren kontrola bereganatu ostean.[1] Ekainaren 20an, ukrainar indarrak Azovstal Siderurgian zeudenak, konplexu industriala dena, beraien armak errusiaren esku utzi zituzten Ukraniako Jaurlaritzak hala aginduta.[60][61][62]

Gurutze Gorriak "apokaliptikotzat" jo du setio-egoera hau; Ukrainako agintariek, hirian krisi humanitario larria eragitea leporatu diote Errusiari,[63][64] hiriko alkateak, 2022ko apirilaren 12ra arte, 21,000 zibil baino gehiago hil zirela adierazi zuenean.[57] Ukrainako funtzionarioek ere hiria, gutxienez, %95 batetan suntsiturik dagoela adierazi zuten, maila handi batean, Errusiaren bonbardaketen ondorioz.[4]

Setioa maiatzaren 16an amaitu zen, Mendebaldeko hedabideek Azovstal Siderurgiako gainerako soldadu ukrainarren "ebakuazioa" deitu zutenaren ostean; Errusiako Defentsa Ministerioak, bestalde, ukrainarrak "errenditu" zirela adierazi zuen.[65][66][67]

Testuingurua

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mariupol hiria Errusiako indarren hiri estrategiko eta objektibo garrantzitsutzat jotzen da. Mariupol Ukrainak kontrolatzen duen Donetsk Oblasteko zatiko hiririk handiena da;[68][oh 12] hala, Mariupol industria-gune garrantzitsua da, bai eta Azov itsasoko hiririk handiena ere.[69]

Ukrainako ekonomiarentzat ezinbestekoa da Azov itsasoaren mendebaldeko ertzean duen hiriko portua kontrolatzea. Errusiarentzat, Krimearanzko lurretiko bidea errazten du, Errusiaren itsas-trafikoa igarotzea ahalbidetzeaz gain.[70] Hiria bereganatzeak, gainera, Azov Itsasoaren erabateko kontrola emango lioke Errusiari.[71]

2014ko maiatzean, Donbasseko Gerraren testuinguruan, Donetskeko Herri Errepublikako (DHE) indarrek eta Errusiaren-aldekoek hiria eraso eta Ukrainako indarrak erretiratzera behartu zituzten, Mariupolgo gudu modura ezagutzen den liskarrean.[72] Hala ere, hurrengo hilabetean, Ukrainako indarrek hiria birkonkistatu zuten kontraerasoaldi batean. Hilabete batzuk beranduago, 2014ko irailean, DHEk berriro ere saiatu zen hiria bereganatzen, bigarren porrot bat jasoz.[73] Urrian, garaian DHEko Lehen Ministro zen Aleksandr Zakhartxenko-k hiria berreskuratuko zuela zin egin zuen.[74] Orduan, 2015eko urtarrilean, misilek modu bereizigabean bonbardatu zuten Mariupol. Etorkizuneko Mariupolen hirugarren erasoaldi baten beldurrez, otsailean, ukrainar indarrek, ezusteko eraso bat egin zuten Mariupoletik 11 kilometrora, ekialdera, dagoen Shyrokyne hirian, indar separatistak hiri-mugetatik kanporatzeko eta DHEaren lurraldetik urrun dagoen buffer-gune bat sortzeko helburuarekin.[75][76] Azkenean, indar separatistek, lau hilabete geroago, Shyrokynetik alde egin zuten.[77] Hiriaren kontrolarengatiko gatazka izoztu egin zen 2015ean, Minsk II su-eten akordioa sinatu zenean.[78]

Mariupol konkistatzeko talderik erabakigarrienetako bat Azov Batailoia izan zen, Ukrainako boluntario neonazien milizia bat.[79] 2014ko irailean, Azov Batailoia Ukrainako Guardia Nazionalean sartu zen, eta Mariupolen ezarri zuen bere kuartel nagusia.[80] Vladimir Putinek gerrarako ezarritako helburuetako bat Ukrainaren "desnazifikazioa" denez, Mariupol Errusiako indarren helburu ideologiko garrantzitsua da.[81][82]

Setioaren aurretik, 100,000 bat egoiliarrek Mariupoletik alde egin zuten, hiriko alkateordearen arabera.[83] Egun, informazio ezberdinen arabera, Ukrainako Lurreko Indarrek, Ukrainako Itsas Infanteriak, Ukrainako Lurralde Defentsako Indarrek –bereziki azken honen parte den Azov Batailoia–[84] zein milizia zibil antolatugabeek defendatzen dute hiria.[41]

Mariupolera ailegatzea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hasiera-bonbardaketa eta Mariupolen aurrerapenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Otsailaren 24an, inbasioa hasi zen egunean, errusiar artilleriak hiria bonbardatu zuen, 26 zauritu eraginez.[85][86]

Otsailaren 25eko goizean, indar errusiarrek ekialdetik, DHEren lurraldetik, Mariupolera egin zuten aurrera. Ukrainako indarrekin topo egin zuten Pavlopil herritik gertu, non Ukrainako indarrek errusiarren aurrerapena garaitu zuten.[87] Vadym Boytxenko-k, Mariupolgo alkateak, 22 tanke errusiar suntsitu zituztela esan zuen.[88][89]

Errusiako Itsas Armadak, bere Itsaso Beltzeko Flotaren gaitasunak aprobetxatuz, eraso anfibio bat hasi zuen Azov Itsasoaren kostaldean, Mariupoletik 70 kilometrora, mendebaldera, otsailaren 25eko gauean.[90] Defentsa-funtzionario estatubatuar batek esan zuenez, errusiarrek milaka marine zabal zitzaketela hondartza-buru honetatik.[91][92][93]

Otsailaren 26an, indar errusiarrek Mariupol artilleriarekin bonbardatzen jarraitu zuten.[94] Geroago, Greziako Gobernuak iragarri zuen hamar zibil greziar hil zirela errusiarren erasoen ondorioz, Mariupolen, bai eta sei Sartana herrian eta beste lau Buhas-en.[95][96]

Otsailaren 27ko goizean, Boychenkok esan zuen tanke errusiarren zutabe batek aurrera egin zuela Mariupolerantz DHEtik; eraso hori ukrainar indarrek errefusatu zuten, sei soldadu errusiar preso hartuta.[97] Egun horretan bertan ere, 6 urteko neskato bat hil zen Mariupolen, errusiar bonbardaketa baten ondorioz.[98] Pavlo Kyrylenko-k, Donetsk Oblasteko Gobernadoreak, adierazi zuen Mariupoleko borrokek otsailaren 27ko gauean jarraitu zutela.[99]

Otsailaren 28an, hiria Ukrainaren kontrolpean egon zen, nahiz eta tropa errusiarrek hiria inguraturik eduki eta hau etengabe bonbardatu.[100][101] Arratsaldean zehar ere, hiriko elektrizitatea, gasa eta Interneteko konexioa gauez eten ziren.[102] Geroago, Radio Free Europe/Radio Libertyren arabera, Andrei Sukhovetski maior jeneral errusiarra frankotiratzaile ukrainar batek hil zuen Mariupoletik gertu, beste iturri batzuek Kieveko erasoaldian hil zela esan zuten arren.[103][104]

Mariupol inguraturik

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Martxoaren 1ean, Denis Puxilin-ek, DHEko buruak iragarri zuen DHEko indarrek ia erabat inguratu zutela Volnovakha hiria eta, laster, gauza bera egingo zutela Mariupolekin.[105] Errusiar artilleriak, ondoren, Mariupol bonbardatu zuen, 21 zauritu baino gehiago eraginez.[106]

Mariupolgo etxebizitza bat, martxoaren 2ko bonbardaketen ostean.

Hiria erabat inguratuta geratu zen martxoaren 2an,[1][107] zeinaren ostean, hiriaren setio-egoera areagotu egin zen.[108] Errusiarren bonbardaketek nerabe bat hil eta beste bi zauritu zituzten, kanpoan futbolean ari zirela.[109][110] Boytxenko-k iragarri zuenez, bonbardaketen ondorioz, hiriak ur-mozketa bat jasaten ari zela, bai eta baja ugari izan zituela. Era berean, indar errusiarrak zibil-irteera eragozten ari zirela esan zuen ere.[111][112] Geroago, martxoaren 2an oraindik, artilleria errusiarrak Mariupolgo auzo jendetsu bati eraso zion, ia 15 orduz bonbardatuz. Auzoa oso kaltetua izan zen, Serhi Orlov alkateordeak jakinarazi zuenez, "gutxienez ehunka pertsona hilez".[108][113]

Mariupolgo etxe baten irudia, martxoaren 3ko bondardaketa-ostean.
Martxoaren 3ko bonbardaketek eragindako ke-zutabeak, Mariupolen.
Martxoaren 3ko Mariupolgo bonbardaketek kalteturiko apartamentu-eraikina.

Martxoaren 3ko goizean, tropa errusiarrek hiria bonbardatu zuten berriro.[114] Eduard Basurin-ek, DHEko milizien bozeramaileak, formalki eskatu zien Mariupolen setiatutako indar ukrainarrei amore emateko edo, bestela, beren aurkako "eraso selektiboei" aurre egiteko prestatzeko.[115] Errusiako Defentsa Ministerioko bozeramaile den Igor Konaxenkov-ek jakinarazi zuen DHEko indarrek hiri-inguruko setioa indartu zutela, bai eta inguruko hiru herri harrapatu zituztela ere.[116]

Martxoaren 4an, Boytxenkok hiriaren hornidura agortzen ari zela adierazi zuen, eta ebakuazio humanitarioko korridore bat zein ukrainar errefortzu militarrak eskatu zituen.[117][118] BM-21 Grad misil-jaurtigailu errusiarrak hiriko ospitaleak bonbardatzen ari zirela ere adierazi zuen, eta Mariupolgo biztanleek jada ez zutela ez berogailurik, ez ur korronterik, ez elektrizitaterik.[119] Egun horretan bertan, aldi baterako su-etena proposatu zen Mariupolgo eskualdean, herritarren ebakuazioa ahalbidetzeko.[120]

Martxoaren 5ean, Ukrainako Gobernuak Mariupoletik 200,000 zibil ebakuatu nahi zituela iragarri zuen. Gurutze Gorriaren Nazioarteko Batzordeak (ICRC) iragarri zuen ebakuazio hori ahalbidetuko zuen beste su-eten baten bermatzaile gisa jardungo zuela.[121] Gurutze Gorriak "oso larritzat" jo zuen Mariupolgo egoera.[122] Hiru eguneko bonbardaketen ondoren, su-etena iragarri zen, goizeko 11:00etatik arratsaldeko 16 00etara egongo zena indarrean. Zibilak Mariupol ebakuatzen hasi ziren korridore humanitario batetik Zaporizhia hirirantz. Zibilak ebakuazio-korridorean sartu zirenean, indar errusiarrek hiria bonbardatzen jarraitu zuten, eta, ondorioz, ebakuatuek atzera egin behar izan zuten. Ukrainako agintariek jakinarazi zuten, ostean, Errusiako indarrek ez zutela su-etena errespetatu eta hiria bonbardatzen jarraitzen zutela.[123] Errusiako agintariek, bestalde, Ukrainako indarrei leporatu zieten zibilak Errusiara ebakuatzen ez uztea.[124] DHEk jakinarazi zuenez, 17 zibil bakarrik atera ziren Mariupoletik.[125]

Martxoaren 6an, Gurutze Gorriak iragarri zuen Mariupolgo zibilak ebakuatzeko bigarren saio batek porrot egin zuela, berriro ere. Anton Heraxtxenko funtzionario ukrainarrak esan zuenez, Mariupolen zibilentzako korridore humanitarioaren bigarren saiakera errusiar bonbardaketa batekin amaitu zen.[126] Gurutze Gorriak jakinarazi zuen ere "giza sufrimenduaren eszena suntsitzaileak" gertatzen ari zirela Mariupolen.[126][127] Geroago, goizean oraindik, Inna Sovsun diputatu ukrainarrak adierazi zuen Mariupol hornitzen duen erregai-oliobidea Errusiako indarrek kaltetu zutela, 700,000 pertsona baino gehiago berogailurik gabe utziz, eta jendea izoztuta hil zitekeela iradokiz, garai hartan tenperatura 0°C-tik behera erortzen baitzen, sarritan.[128] Bonbardaketak hiriko azken telefonia-dorreari ere eragin zion.[129]

Martxoaren 7an, ICRCaren Operazio-Zuzendariak adierazi zuen korridore humanitarioari buruzko akordioak hasiera batean bakarrik egin zirela, aplikatzeko beharrezko zehaztasunik gabe –hala nola, ibilbideak eta denborak zehaztu gabe eta korridorean zehar merkantziak sar zitezkeen erabaki gabe–. Halaber, ICRC taldeak jakin zuen proposatutako korridoreetako errepideetako bat minatuta zegoela.[130][131]

Martxoaren 8an zibilak ebakuatzeko beste saiakera bat egin zen, baina Ukrainako Gobernuak Errusiari leporatu zion su-etena berriro urratzea, Errusiak ebakuazio-korridorea bonbardatu zuenean.[132]

Martxoaren 9an, Associated Pressek jakinarazi zuen dozenaka zibil eta soldadu ukrainar lurperatzen ari zirela hiriko langileek hiriko hilerri bateko hobi komun batean. Errusiarren bonbardaketek hilerria jo zuten aurreko egunean, ehorzketak eten eta horma bat kaltetuz.[133][134] Geroago, beste su-eten saiakera batek porrot egin zuen ere, Orlov-ek jakinarazi ondoren soldadu errusiarrek eraikuntza- eta ebakuazio-guneetako langileen aurka tiro egin zutela. Orlovek hiriko hornidura eskasia deskribatu zuen, egoiliarrak "ura lortzeko elurra urtzen ari zirela" bezain larria.[135] Geroago, egun horretan bertan, Mariupolgo Udalak komunikatu bat kaleratu zuen, esanez errusiarren aire-eraso batek amatasun bat eta haur-ospitale bat jo eta suntsitu zituela.[136][137][138] Ukrainako agintariek hiru zibil hil eta, gutxienez, 17 zauritu zirela adierazi zuten.[139]

Egun horretan bertan, Space.com komunikabide zientifikoak jakinarazi zuen martxoaren 9ko goizean ateratako Mariupolgo satelite bidezko argazkiek "kalte handiak" erakusten zituztela altuera handiko apartamentuetan, egoitza-etxeetan, janari-dendetan eta bestelako azpiegitura zibil batzuetan, aurreko eta ondorengo argazkien konparazioan oinarrituta.[140]

Hiri-aurrerapenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Errusiar Indarrak, hiri barnean

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Errefuxiatu zibilak, Mariupolen, martxoaren 12an.

Ukrainako armadak martxoaren 12an adierazi zuen indar errusiarrek Mariupol ekialdeko kanpoaldea bereganatu zutela.[141] Geroago, greziar etniako 82 pertsona zeramatzan ibilgailu-konboi batek hiria utzi ahal izan zuen, korridore humanitario baten bidez.[142][143]

Martxoaren 13an, Boytxenkok adierazi zuen indar errusiarrek gutxienez 22 aldiz bonbardatu zutela hiria aurreko 24 orduetan, ehun bat bonbarekin; halaber, gaineratu zuen hiriko azken elikagai- eta ur-erreserbak agortzen ari zirela.[144][145] Ukrainako Barne Ministerioak esan zuen Ukrainako Guardia Nazionalak Errusiaren hainbat ibilgailu blindatu kaltetu zituela artilleria-erasoen bidez.[146] Suleiman Sultanaren Meskitako zuzendari den İsmail Hacıoğlu-ren arabera, Turkiako Gobernuak 86 turkiar ebakuatzeko zain zegoen.[147]

Ukrainar soldaduek Errusiaren tanke bat erasotzen dute, Mariupolen.

160 auto baino gehiago irten ahal izan ziren, hiritik, martxoaren 14ko eguerdiko 13:00etan, setioa hasi zenetiko baimendutako lehen ebakuazioan. Errusiako Defentsa Ministerioak adierazi zuenez, 450 tona laguntza humanitario eraman zituztela hirira, Errusiako indarrek kanpoaldea hartu ondoren.[148] Geroago esan zenez, militar ukrainarrek 150 soldadu errusiar hil eta 10 ibilgailu errusiar suntsitu zituzten.[149] Egun berean, Ramzan Kadirov, Txetxeniako buruzagiak, adierazi zuen soldadu txetxeniarrek setioan parte hartzen zutela eta Mariupolen sartu zirela, bertatik erretiratu aurretik. Kadirovek adierazi zuenez, Adam Delimkhanov, aliatu estua eta Estatu-Dumako kidea, Txetxeniako indarren komandantea zen, Mariupolen.[11] GRUko kapitaina zen Alexei Gluxtxa-ren hileta Tiumen hirian egin zen. Bertan, Mariupoletik gertu hil zela zabaldu zen, seguruenik, setioaren lehen faseetan.[150]

Martxoaren 15ean, 20,000 zibil inguruz beteriko 4,000 ibilgailuk hiria utzi ahal izan zuten.[151]

Anton Heraxtxenko-k, gobernu ukrainarreko funtzionarioak, esan zuen Oleg Mitiaev, Errusiako maior jenerala eta Fusil Motorizatuen 150. Dibisiokokomandantea, hil zela indar errusiarrak hiria erasotzen saiatzen ari ziren bitartean.[12][152] Martxoaren 16an, Donetskeko Eskualde Antzokia, ehunka zibil hartzen zituena, hegazkin errusiar batek jo eta suntsitu egin zuen.[153] Pavlo Kyrylenko-k, Donetsk Oblasteko Gobernadoreak, geroago adierazi zuen indar errusiarrek Neptuno igerilekuari ere eraso ziotela.[154]

Martxoaren 18an, DHEko indarrek esan zuten Ukrainako indarrek zuten Mariupolgo Aireportua bereganatu zutela.[155] Liskarrak, geroago, hiri-erdigunera iritsi zirela adierazi zuen hiriko alkateak.[156]

Martxoaren 19an, Errusiako eta Ukrainako indarrak borrokan hasi ziren Azovstalen planta siderurgiko batean.[157]

Tanke errusiar bat, suntsiturik, Mariupolen.

Hurrengo egunean, Mariupolgo Udalak baieztatu zuen indar errusiarrek "milaka" pertsona indarrez deportatu zituztela Errusiako urrutiko zelai eta hirietara azken astean zehar.[27][158][159] Egun horretan bertan, Errusiak ukatu egin zuen hau gertatzen ari zenik.[27] Martxoaren 20an ere, 400 pertsona inguru barnean zituen arte-eskola baten eraikina suntsitu zuen errusiar bonbardaketa batek, non ez zen berehalako biktimei buruzko informaziorik eman.[160] Martxoaren 20an oraindik, Errusiako Defentsa Ministerioak hiria errenditzeko, armak uzteko eta ebakuatzeko agindu bat aurkeztu zuen, eta idatziz erantzuteko eskatu zuen, hurrengo eguneko goizaldeko 02:00ak UTC baino lehen.[161] Ultimatuma ukrainar gobernuak zein Mariupolgo alkateak errefusatu zuten.[162]

Martxoaren 21ean, Ukrainaren batailoietako komandanteetako batek hiriaren gainean "10 minuturo bonbak erortzen [ari zirela]" adierazi zuen.[27] Martxoaren 23an, tokiko agintariek, alkatea barne, hiria utzi zuten, egoerak okerrera egin zuelako.[163] Hurrengo egunean, errusiar indarrak Mariupolen hirigunean sartu eta Jainkoaren Amaren Atsedenaldiaren Eliza hartu zuten.[163][164] Hiriko administrazioak argudiatu zuenez, errusiarrak egoiliarrak desmoralizatzen saiatzen ari ziren, errusiarren garaipenen baieztapenak publikoki oihukatuz; besteak beste, Odesa hiria harrapatu zutela esanez.[163]

Martxoaren 27an, Vadym Boytxenkok adierazi zuenez, Mariupolek ukrainarren kontrolpean jarraitzen zuen arren, indar errusiarrak sakonki sartu zirela hirian, eta hiriko biztanleriaren "ebakuazio osoa" behar zela.[58] Une hartan, soldadu ukrainarrak janaririk eta edateko urik gabe geratu ziren, eta analista baten ustez, indar ukrainarrek ezingo zutela borrokan jarraitu egun batzuk baino gehiago. Hala ere, ofizial ukrainarrek ez zuten hiria hustu nahi izan, ez baitzituzten soldaduak eta zibilak zauritu eta hil nahi.[165] Egun horretan bertan, "Club 8bit" informatika-museoa suntsitu zuten.[166]

Martxoaren 28an, Boytxenko alkateak "okupatzaileen esku" zeudela esan zuen telebistan egindako elkarrizketa batean,[167] eta Mariupolgo alkatetzaren bozeramaile batek iragarri zuen "ia 5,000 pertsona" hil zirela hirian, setioa hasi zenetik.[168] Ukrainako Gobernuaren arabera, Mariupoleko "20,000 eta 30,000 biztanle artean" Errusiaren kontrolpean zeuden, Errusiako eremuetara bidali baitzituzten indarrez.[58][59] Egunean zehar, indar errusiarrek iparraldeko Kalmiusky Barrutiko eraikin administratiboa[15] eta Azov Batailoiaren kuartel nagusia hartu zituzten.[169] Gainera, Igor Konaxenkov-ek –Errusiako bozeramaileak– iragarri zuen indar errusiarrek Mariupolera zihoan Mil Mi-8 ukrainar bat eraitsi zutela,[170] Azov Batailoiko buruzagiak ebakuatzera zihoanean.[51] Hurrengo egunean, errusiar indarrek Ukrainako tropak hirian bizpahiru fokutan zatitu zituztela jakin zen.[171]

Apirilaren 2an, indar errusiarrek Ukrainako SBUaren eraikina harrapatu zuten, Mariupol erdialdean.[172] Horren ostean, gunean ez zen beste borrokarik izan apirilaren 7ra arte, noiz DHEk iragarri zuen Mariupolgo erdigunea Ukrainako indarretatik askatu zutela. Apirilaren 4ean, Ukrainako Indarren batailoi bat errenditu zen,[173] Errusiako Indarrek, bi egun beranduago, Ukrainako Itsas Indarren 503. Batailoiko 267 marine ukrainar harrapatu zituztela esan baino lehen.[174] Errenditzearen ondorioz, Ukrainaren Itsas Armada Bereziaren 36. Brigada eta Azov Batailoiaren arteko lerroa fisikoki puskatu zen.[173] Bien bitartean, tropa errusiarrek apirilaren 1ean hasi zuten aurrerapena hiriaren hego-mendebaldetik; hala, apirilaren 7rako ukrainar armada portu-eremuaren kontrol partzialean utzi zuten.[175] Gainera, apirilaren 7an, indar errusiarrek Azovstal planta siderurgikorako zubi bat ere bereganatu zuten.[176] Hurrengo egunean, tropa errusiarrek Mariupolgo portuaren hegoaldea bereganaturik zuten.[177]

Apirilaren 10ean, indar errusiarrek hiriko arrantza-portua harrapatu zuten; ondorioz, Ukrainako tropak bi fokutan banatu zituzten Mariupol barnean: Azovstal siderurgia-lantegikoak eta hiri-portukoak.[178] Hurrengo egunean, DHEko indarrek Mariupolen %80a harrapatu zutela esan zuten. Ukrainako tokiko indarrek hiria laster erortzea espero zuten, muniziorik gabe geratzen ari zirelako; Gerraren Ikerketarako Institutuko analistek ere Mariupol astebetean eroriko zela uste zuten.[8][179]

Azken erresistentzia-fokuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Apirilaren 11n ere, Errusiako komunikabideek jakinarazi zuten Errusiak Ukrainako Itsas Infanteriako 36. Brigadako 160 militar ukrainar harrapatu zituztela, beren ekipoarekin batera.[180]

Apirilaren 11tik 12rako gauean,[181] Volodymyr Baranyuk koronelak Itsas Infanteriako 36. Brigada, Illich siderurgia-lantegira zuzendu zuen, honen iparraldera, errusiarren setioa hausteko ahaleginean. DHEko indar bereziek brigada hau aurkitu eta blokeatu ondoren,[181][182] Ukrainako indarrak talde txikiagoetan banatu ziren,[182] zeintzuetako batzuek Azov Batailoiko borrokalariekin elkartzea lortu zuten Azovstal plantan, hiriaren hego-ekialdean.[183][184] 30 marine inguru harrapatu zituzten ihesaldi-saiakeran;[183] halere, hildako eta harrapatutako marine-kopuru totala ezjakina eta, seguruenik, aipatutakoa baino handiagoa liteke.[173] Hasiera batean ez zen ezagutzen Baranyuk koronelaren zoria;[182] baina geroago, DHEak baieztatu zuen ihesaldian hil zela, haren gorpua eta objektu pertsonalak aurkitu ondoren.[181]

Biharamunean, ukrainar marineekin borrokan ari zen britainiar batek jakinarazi zuen bere unitatea errenditu egingo zela, muniziorik, elikagairik eta bestelako hornidurarik gabe geratu baitziren.[185] Ondoren, gauean,[186] Errusiak adierazi zuen Itsas Infanteriako 36. Brigadako 1,026 marinek amore eman zutela Illich planta siderurgikoan, 162 ofizial barne.[183][187][188] Errusiaren arabera, presoen artean 400 zauritu zeuden.[186] Geroago, Errusiak esan zuen beste 134 militar ukrainar harrapatu zituela, eta, beraz, guztira, 1,160 preso ukrainar zituela.[189] Ukrainar baieztatu zuen ia 1,000 marine ukrainar harrapatu zituela Errusiak,[190] soldadu zauritu eta oraindik Illich plantan zeudenak kontutan hartuta.[191] Egun berean, Errusiako indarrek Illich planta bereganatu zuten, erresistentzia-fokuak bira murriztuz.[183] Azov Batailoiko komandanteak errenditutako itsas-infanteak kritikatu zituen, lehen hauekin batzen lortu zutenak goraipatu zituzten bezala.[192] Aldi berean, apirilaren 13an oraindik, Errusiak iragarri zuen Mariupolgo merkataritza-portuaren erabateko kontrola lortu zuela,[193] hiru egun geroago independeteki baieztatu zen bezala.[194] Prokopenkok, baita Illia Samoilenko Ukrainako Inteligentzia Zerbitzuko ofizialak ere, Baranyuk koronelari egotzi zizkion ukrainar indarrek pairatutako galera handiak, bere ekintzak koordinatu gabe zeudela adieraziz. Prokopenko teniente koronelaren arabera, Baranyuken ihes-saiakera beste unitateei abisatu gabe egin zen eta, gainera, erasoaren nondik norakoak ez ziren aurretik adostu;[173] Samoilenkok, berriz, "koldartzat" jo zuen Baranyk, hiritik ihes egiten saiatu zela adieraziz, "berarekin jendea, tankeak eta munizioa hartuz".[195]

Bien bitartean, Ukrainako egunkari batek Oleg Zhdanov ukrainar aditu militarra aipatuz, esan zuen puntu honetarako, Krimea-jatorriko Feodosia hiritik bidalitako Errusiaren Guardiako Itsas Infanteriako 810. Brigadak galera oso handiak izan zituela setioan zehar, "[brigada osoa] bi aldiz suntsitua" izaterainokoa.[196]

Ukrainar erresistentzia Azovstal Siderurgian

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sakontzeko, irakurri: «Azovstal Siderurgia»

Azovstal Siderurgiarako atzera-egitea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Azovstal Siderurgia, 2014ko irudi batetan.

Apirilaren 15ean, Ukrainako komandante militar batek errefortzu militarrak eskatu zituen Mariupolen "setioa haustera" etortzeko. Komandanteak esan zuenez, "[Mariupolgo] egoera kritikoa [zen] eta borrokak gogorrak [ziren]", baina errefortzuak bidaltzea eta setioa haustea "ahalik eta azkarren egin [zitekeen] eta egin behar [zen]".[197] Egun horretan bertan, Oleksandr Motuziany-k, Ukrainako Defentsa Ministerioko bozeramaileak, jakinarazi zuen Errusia Tu-22M3 helmen-luzeko bonbaketariak erabiltzen hasi zela Mariupolgo azken helburuak erasotzeko.[198] Azovstaleko planta siderurgikoa, erresistentzia-guneetako baten bihotza, ondo defendatuta eta "hiri baten barruko gotorleku" gisa deskribatuta zen; izan ere, planta siderurgikoa konplexu handia da, Ukrainako Indarren kokapena zailtzen duena eta airetik suntsitzen zailak diren tailerrak dituena. Gainera, konplexuak lurpeko tunel-sistema bat du, konplexu osoaren soldadu-garbiketa hipotetiko bat zailtzen duena.[199] Egunean zehar, indar errusiarrek Ukrainako Guardia Nazionalaren 12. Operazio Brigadaren basea hartu zuten, Mariupol mendebaldean kokaturikoa.[200]

Apirilaren 16an, DHEko tropek polizia-etxe bat ere hartu zuten, Mariupolgo hondartzatik gertu;[200] era berean, Errusiako Indarrek portuko Ontzien Trafiko Kontrolerako Zentroa bereganatu zutela baieztatu zuten ere.[201] Portua harrapatu eta egun batzuetara, apirilaren 20an, Ukrainako Itsas Indarren ofizial batek esan zuen Azovstal siderurgiako marine eta Azov Batailoiko kideek portutik Ukrainako Mugako Guardiako eta Polizia Nazionaleko 500 kide inguru ebakuatzeko operazioa egin zutela, munizio agortzen ari zitzaienean. Ofizialaren arabera, Azovstaleko erresistentzia-fokuko ukrainar indarrek aurrerapauso bat egin zuten portura eta, estaltze-sua emanez, setiatutako 500 soldaduek Azovstal lantegira erretiratzea lortu zuten.[202] Ondoren, Errusiak iragarri zuen hiriko hirigune guztia "aske" zegoela, eta Ukrainako indarrak Azovstal plantan baino ez zeudela.[45] Hala ere, borrokek Flotskaya kaletik gertu jarraitzen zutela jakinarazi zuten, Primorskyko mendebaldeko barrutian.[194]

Apirilaren 18rako, uste zen hiriaren %95a suntsitu zela borroketan zehar.[4] Soldadu ukrainarrek amore emateko ultimatum errusiarrari muzin egin eta azkeneraino borrokatzea erabaki zuten, Errusiak borrokan jarraitzen zutenak "suntsitzeko" mehatxua egin zuen arren.[203] Aditu militar batek kalkulatu zuen hiri barnerko ukrainar presentzia 500–800koa baino ez zela;[204] Errusiako funtzionarioek, bestalde, kalkulatu zuten 2,500 soldadu ukrainar eta beste 400 boluntario atzerritarrek Azovstal plantaren barruan eusten zutela.[203]

Azovstal Siderurgiaren setioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Apirilaren 20an, Errusiako eta DHEko Indarrek aurrerapen txikiak egin zituzten Azovstal Siderurgiaren kanpoaldean.[205] Apirilaren 21ean, Vladimir Putin-ek, Errusiako Presidenteak, agindu zuen Errusiako tropek Azovstal ez erasotzeko, baizik eta hura blokeatzeko, hango Ukrainako Indarrek hornidurarik gabe geratu arte. Gainera, jakinarazi zuen "Mariupol 'askatzeko' borroka-lana (...) arrakastatsua [izan] zela"; bestalde, Ukrainako funtzionario batek Putinen iruzkinak ezeztatu zituen, Errusiak burdingintza erasotzea baino horren blokeoa ezartzearen atzean Errusiaren Mariupol fisikoki harrapatzeko ezintasuna adierazten zuela defendatuz.[206][207] Sir Richard Barrons jeneralak, Erresuma Batuko Indar Bateratuen Komandoko komandante-ohiak, hiriaren eta bere errepideen kontrolari zegokionez, siderurgiaren aurkako borroka jada ez zela "benetan garrantzitsua" adierazi zuen, Errusia eta Krimea jada konektaturik zeuden eta. Haren ustez, Ukrainako Indarrak plantan garaitzea "benetan zaila" izango zen Errusiako tropentzat, "bi aldeentzat izugarrizko [giza] galerarik izan gabe".[208] Putinek blokeoa agindu izan arren, Errusiako Indarrek 20 metro inguruko posizio-aurrerapenak eduki zituzten hainbat ukrainar posizioetan.[209]

Apirilaren 22an, Errusiako Indarrek mendebaldeko Primorsky Barrutia ukrainar soldaduz garbitu zutela uste zuten, barrutia borrokaren berririk gabe utziz, gainerako ukrainar indar guztiak Azovstal Siderurgian inguratuta zeudelarik.[60] Apirilaren 23an, Ukrainaren arabera, aire-erasoak eta, itxuraz, lurreko erasoak hasi ziren berriro Azovstal Siderurgiaren aurka. Ukrainako Presidentearen aholkulari batek esan zuenez, "etsaia Mariupolen defendatzaileen azken erresistentzia itotzen saiatzen ari da, Azovstal eremuan";[210] hala ere, informazio hori ezin izan da zen modu independentean baieztatu.[211] Oleksi Danilov, Ukrainako segurtasun-buruak, esan zuen, gauez, helikoptero batek Azovstal birhornitu zuela.[212] Egun berean, Errusia Mariupoletik Ekialdeko Ukrainako beste fronteetara indarrak birplekatzen ari zela jakinarazi zen, Errusiak Mariupol-jatorriko 12 unitate Ukraina ekialdean zabalduz.[213] Biharamunean, Errusiako Indarrek Ukrainako posizioak bonbardatzen jarraitu zuten Azovstal Siderurgian; halaber, Errusiako Indarrek, ustez, instalazioaren aurkako eraso berri bat planifikatzen ari zirela jakinarazi zen ere.[214] Apirilaren 27tik 28ra arteko gauean, Ukrainaren arabera, momentu horretara arteko aire-erasorik gogorrenak egin omen zituzten Azovstalen aurka, Tu-22M3, Su-25 eta Su-24 hegazkinekin eginiko 50 misil-jaurtiketa baino gehiagorekin instalazioak joz. Ukrainak esan zuenez, landa-ospitale militar bat jo zuten, eta, gainera, zauritu-kopurua 170tik 600 baino gehiago izatera pasatu zen, bonbardaketaren ondorioz.[215][216]

Erresistentzia eta zibilen ebakuazioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Apirilaren 30ean, Nazio Batuen Erakundea zein Gurutze Gorriaren Nazioarteko Batzordea korridore humanitario batetik ebakuazio-korridoreak osatzen hasi ziren.[217][218] Korridore hau António Guterres-ek, Nazio Batuen Erakundeko Idazkari Nagusiak, aurreko astean Moskura egin zuen bidaia baten ondoren osatu zen, non pertsonalki korridore humanitarioak osatzeko akordiora ailegatu zen.[218] Apirilaren 30ean bertan, 20 zibil atera ziren Azovstal Siderurgiatik, Errusiako hedabideek 25eko kopurua aldarrikatu zuten bitartean. Era berean, gainerako 1,000 zibilak askatzen saiatzeko elkarrizketak martxan ziharduten ere.[219][220] Azov Batailoiko kideen emazteetako bik, gutxienez, ebakuazio zibilekin batera plantan zeuden 2,000 soldadu ingururen aldi bereko ebakuazioa eskatu zuten, errusiarrek ukrainar soldaduak GP gisa tratatuko zituztenaren kezka eta sendagai- eta janari-hornidura falta nabarmenduz.[221]

Maiatzaren 2an, 100 zibil inguru ebakuatu zirela jakinarazi zen.[222] Errusiako hegazkinek, AEBetako Defentsa Sailaren arabera, gidatu gabeko bonba erabiltzen ari ziren Mariupolen.[223] Era berean, Errusiako Lurreko Indarrak hiritik ateratzen ari zirela ere jakinarazi zuten, ziurrenik, Errusiaren Donbasseko posizioak indartzeko, non Errusia eskala handiko ofentsiba egiten ari zen. AEBetako Defentsa Saileko funtzionario baten arabera, "Errusiarrentzat Mariupol inguruko ahaleginak, hein handi batean, aire-erasoen eremuan [zeuden]".[224] Maiatzaren 3an, Mariupolen, Errusiako Indarrek Azovstalen aurkako erasoak berriro hasi zituzten,[225] burdingintza-plantaren kontrako "borroka odoltsu [eta] zaila" deitu izan den erasoa hasiz.[226] Hurrengo egunean, errusiarrek plantara sartzen hastea lortu zutela jakinarazi zen.[227] Davyd Arakhamia-k, Ukrainako politikariak, adierazi zuenez, "planta erasotzeko saiakerek bigarren egune[z] jarraitzen [zuten]. Errusiar tropak Azovstal [barruan zeuden] dagoeneko."[228]

Maiatzaren 5ean, 300 zibil inguru irten ziren, Errusiak irekitako korridore humanitario baten zehar, goizeko 8:00etatik arratsaldeko 18:00etara irekitakoak.[229] Ukrainako Indarrek Errusiar Indarrek azkeneko egunetan eginiko aurrerapenak lurpeko tunel-sareari buruzko informazioa eman zien elektrizista bati leporatu zioten: "atzo [maiatzak 4], errusiarrak tunel hauek erasotzen hasi ziren, traizionatzailearengandik jasotako informazioa erabiliz".[230] Maiatzaren 5ean ere, The Telegraphek jakinarazi zuen Errusiak Siderurgiako bunkerren aurkako bonbardaketak areagotu zituela, bonba termobarikoak erabiliz; testuinguru horretan, soldadu ukrainarrek Kieveko Gobernuarekin komunikazio guztiak galdu zituzten, lehen horiek bigarrenen aurka zabaldutako su-potentziak eraginiko hondamendiaren ondorioz. Bere azken komunikazioetan, Zelensky Presidenteak setiatutako siderurgiako komandanteari baimena eman zion, beharrezkoa balitz, errusiar erasoek sorturiko presioaren aurrean errenditzeko.[231]

Maiatzaren 6an, beste 500 bat zibil ebakuatu zituzten Azovstaletik, Nazio Batuen Erakundearen arabera. Azov Batailoiak, halaber, borrokalari bat hil eta beste sei zauritu zirela jakinarazi zuen ere, zibilak ebakuatzen laguntzen ari zirela.[232]

Maiatzaren 7an, Ukrainako Gobernuak jakinarazi zuen Azovstal Siderurgiaren barruan zeuden gainerako emakume, ume eta adineko pertsona guztiak jada ebakuatuaturik zeudela.[233][234][235]

Setiaturiko soldadu ukrainarrak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Maiatzaren 8an, Serhi Volinski-k, Ukrainaren Itsas Infanteriako 36. Brigadako komandanteak, "goi-potentzia batek gure erreskatea asmatzeko modua aurki [z]ezala" eskatu zuen. Egungo baldintzei zegokienez, “ematen [zuen] infernuko reality show batean lehorreratu [nintzela], non soldaduok gure bizitzaren alde borrokatzen [genuen], mundu osoak atal interesgarri hau ikusten [zuen bitartean]. Mina, sufrimendua, gosea, miseria, malkoak, beldurrak, heriotza; guztia benetakoa [zen]”. Zelensky Presidenteak, bestalde, hitzeman zuen "militarrak ebakuatzeko lanean ari" zirela.[236]

Maiatzaren 9an, Donetskeko Herri Errepublikak Garaipenaren Eguneko desfilea egin zuen Mariupolen. Denis Puxilin-ek, Errepublikako buruzagiak, parte hartu zuen ekitaldian.[237]

Maiatzaren 10ean, Ukrainako agintariek jakinarazi zuten 1,000 ukrainar soldadu jarraitzen zutela Azovstal Siderurgiaren barruan, harrapatuta.[238]

Gerraren Azterketarako Institutuak, maiatzaren 12rako Errusiaren lur-erasoaldirik ez zegoela adierazi zuen;[239] era berean, adierazi zuen Errusiako Indarrek, ziurrenik, M14 autobidea segurtatzen ari ziren, hurrengo egunerako lortu bezala.[240]

Ukrainaren errenditzea eta azken ebakuazioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Maiatzaren 16an, Ukrainako Estatu Nagusiak jakinarazi zuen Mariupolen zeuden soldaduek "bere borroka-misioa bete" zuela eta, beraz, Azovstal altzairu-fabrikatik ebakuazioak hasi zirela. Militarrek esan zutenez, 264 zerbitzukide –horietatik guztietatik 53, "larriki zaurituta"– autobusez eraman zituzten Errusiako Indarrek kontrolatutako guneetara.[241] Azov Batailoiko komandante den Denis Prokopenkok sare sozialetako argitalpen bat argitaratu zuenez: "bizitzak salbatzeko, Mariupolgo soldadu guztiak Komando Militar Gorenaren erabakia betetzen ari da"; adierazpen hau, Errusiak zauritutako ukrainar soldaduak Azovstaleko lantegitik ebakuatzeko eta DHEk kontrolatutako Novoazovsk herrira eramateko erabakiaren ondoren argitaratu zen.[242] Hanna Malyar-rek, Ukrainako Defentsa Ministroordeak, esan zuen: "Mariupolgo defendatzaileei esker, Ukrainak denbora garrantzitsua irabazi zuen erreserba militarrak osatzeko, indarrak biltzeko eta aliatuen laguntza jasotzeko. [Soldaduek] beren eginkizun guztiak bete zituzten, baina ezinezkoa da Azovstal bide militarraren bidez desblokeatzea."[243]

Gizalde-egoera eta gerra-krimenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mariupolen suntsituriko etxebizitza-eraikina, 2022ko martxoaren 23an.

Martxoaren 6an, Petro Andryuxtxenko-k, Mariupolgo alkatearen aholkulariak, jakinarazi zuen jendea "kaleko putzuetatik edaten" ari zela, hirian ur korrontearen hornidura eten zelako, etenik gabeko errusiar bonbardaketen egunek eraginda. Berogailurik, elektrizitaterik eta telefono-zerbitzurik ez zegoela ere adierazi zuen.[244] Gainera, zibilek ezin izan zuten hiria ebakuatu, su-etenaren urraketak, adostutako ebakuazio-korridoreen aurkako erasoak eta ebakuatzen saiatzen ari ziren zibilen aurkako eraso zuzenak zirela eta.[245]

Martxoaren 7an, Michael Carpenter-rek, Ameriketako Estatu Batuek Europako Segurtasun eta Lankidetzarako Erakundean duten enbaxadoreak gerra-krimentzat jo zituen martxoaren 5ean eta 6an Mariupolen izandako bi gertakari. Baieztatu zuen, halaber, Errusiako indarrek adostutako ebakuazio-korridoreak bonbardatu zituztela, zibilak hauek erabiltzen saiatzen ziren bitartean.[245]

Bonbardaketa baten osteko irudia.

Martxoaren 14an, ICRCko beste bozeramaile batek iragarri zuen hirian "ehunka mila" pertsonak "premia handiko produktuen muturreko edo erabateko urritasunari aurre egin behar ziotela; besteak beste, elikagaiak, ura eta sendagaiak".[246]

Martxoaren 15ean, Iryna Verextxuk-ek, Ukrainako Lehen Ministrordeak, Errusiako indarrei leporatu zien 400 zibil inguru bahitu zituztela hiriko ospitale bat harrapatu ondoren.[247]

Martxoaren 16an, Ukrainako funtzionarioek errusiar indarrei leporatu zieten ebakuazio-konboi baten aurka tiro egitea eta, hala, bost zibil zauritzea.[248]

Martxoaren 18an, Ukrainako agintariek adierazi zuten 350,000 pertsona baino gehiago errefuxiatuta zeudela Mariupolen, setiopean, oraindik elikagairik edo urik gabe.[249]

Martxoaren 21ean, CNNk jakinarazi zuen, Mariupolgo funtzionario batek esan zuenez, jendea beldur zela, bonbardaketa eta eraso etengabeen ondorioz, lurrazpiko babeslekuetatik irteteko, baita elikagaiak eta ura lortzeko ere; beraz, gutxiago edaten eta gutxiago jaten saiatzen zirela.[27]

Martxoaren 22an, CNNk jakinarazi zuen Errusiako Armadak 11 autobus konfiskatu zituela, hirira zihoazela herritarrak ebakuatzeko.[250] Fox Newsek geroago jakinarazi zuen autobusetako batzuk, gutxienez, hornidura humanitarioz beteta zeudela. Halaber, jakinarazi zuten autobusetan zihoazen 15 langile humanitario atxilotu zituztela Mariupolen elikagaiak sartzen saiatzen ari zirela.[251] Era berean, CNNk jakinarazi zuen ere ordura arte zibilak ebakuatzeko Mariupolen autobus hutsak sartzeko ahalegin guztiek porrot egin zutela.[250]

Martxoaren 23an, Zelensky-k, Ukrainako Presidenteak, iragarri zuen 100,000 zibil ezin zirela Mariupoletik atera, eta "egoera ankerrean" harrapatuta zeudela, elikagairik, ur-korronterik eta sendagairik gabe.[250][252]

Martxoaren 25ean, Ukrainako agintariek Mikhail Mizintsev jeneral errusiarrari leporatu zioten Mariupolgo Haur eta Amatasun Ospitalearen eta hiri-antzokiaren bonbardaketak agintzea, non 1,200 zibil babesten ziren.[253]

Ebakuazio-saiakeren blokeoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Apirilaren 1ean, tropa errusiarrek NBEren erreskate-ahalegin bat bertan behera utzi zuten, zeinaren helburua bizirik zeuden ehunka zibil Mariupoletik kanpora eramatea zen, 50 autobusetan, Istanbulgo bake-elkarrizketekin jarraitzen zuten bitartean.[254]

Amatasun- eta haur-ospitaleko bonbardaketa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Artikulu nagusia: «Mariupolgo ospitaleko aire-erasoa»
 Volodymyr Zelenskyy
- Володимир Зеленський		 Twitter
@ZelenskyyUa

Mariupol. Direct strike of Russian troops at the maternity hospital. People, children are under the wreckage. Atrocity! How much longer will the world be an accomplice ignoring terror? Close the sky right now! Stop the killings! You have power but you seem to be losing humanity.

Mariupol. Errusiako tropen kolpe zuzena amatasun ospitalean. Jendea [eta] haurrak hondakinen azpian daude. Ankerkeria! Zenbat denbora gehiago izango da mundua [honen] konplize, izuari muzin eginez? Itxi zerua oraintxe bertan! Gelditu sarraskiak! Boterea duzue, baina gizatasuna galtzen ari zaretela dirudi.

2022 mar. 9[255]

Mariupolgo ospitalearen aurkako bonbardaketaren ondorioak, martxoaren 9an.

Martxoaren 9an, aire-eraso batek amatasun bat eta haur-ospitale bat kaltetu ondoren, Volodymyr Zelensky-k, egungo Ukrainako Presidenteak, txiokatu zuen erasoa "ankerkeria" bat zela, eraikin-hondakinen bideo batekin batera.[256] Ospitalea suntsituta geratu zen,[257] atentatuan hiru pertsona hilez, tartean neskato bat, eta gutxienez 16 zibil zaurituz. Agintariek adierazi zutenez, ospitaleko paziente eta langile asko leherketaren hondakinen azpian lurperatuta geratu ziren.[258] Sergei Lavrov-ek, Errusiako Kanpo Arazoetako ministroak, esan zuen eraikina Errusiak bonbardatu egin zuela, garai hartan, Azov Batailoiak okupatzen zuelako, jatorriz ospitale bat izan arren.[259][260] Egun horretan bertan, Maria Zakharova-k, Errusiako Kanpo Arazoetako Ministerioko bozeramaileak uko egin zion ospitalearen bonbardaketari, hura "terrorismo informatiboa" zelakoan; Igor Konaxenkov-ek, Errusiako Defentsa Ministerioko bozeramaileak, berriz, muntaketatzat jo zuen bonbardaketa.[261]

Ondoren, martxoaren 10eko arratsaldean, Errusiak Erresuma Batuan duen enbaxadak txio batean adierazi zuen erasoaren ondoren ebakuatu zituzten bi emakume haurdunak "makillaje errealista" zeramaten aktoreek interpretatzen zituztela; izan ere, txioaren arabera, amatasun-ospitalean Azov Batailoia zegoen, ez ez emakumerik ez haurrik, instalazioa "ez baitzegoen martxan".[262] Txioa Twitterrek ezabatu zuen, komunitate-arauak hautsi zituelako.[262][263] Dmitri Peskov-ek, Errusiako Presidentearen Prentsa-Idazkariak, bonbardaketa gertatu eta gutxira, Errusiako Gobernuak gertakaria ikertuko zuela adierazi zuen.[262] Errusiaren aurkako akusazioak trending topic bilakatu ziren, orduan, sare sozialean.[263]

Ohatila batean zaurituta ateratzen ari zela grabatu zuten emakume haurduna, Errusiak aktorea izatea salatu ziona, beste ospitale batera eraman zuten, non martxoaren 13an hil zen, semea hilik jaio ondoren. Hainbat zauri jasan zituen bonbardaketan; besteak beste, pelbis-zapalketa bat eta aldakako luizi bat, bere semea hilda jaiotzen lagundu zutenak.[264] Haurra galdu zuela ikusita, medikuek esan zuten oihu egin ziela: "hil nazazue orain". Hogeita hamar minutu geroago, hil egin zen.[265]

Ikerketa-kazetariek gezurtatu egin zuten bideoak faltsuak zirela eta bonbardatutako ospitalea postu militar gisa erabiltzen zela zioten errusiar adierazpenak.[266] Martxoaren 22an, Aleksandr Nevzorov kazetari errusiarrari "informazio faltsua" egotzi zioten Errusiako legediaaren arabera, Mariupolgo amatasun-ospitale baten errusiar bonbardaketari buruzko informazioa argitaratu ondoren.[267] Martxoaren 4an onartutako lege berri baten arabera, 15 urte arteko espetxe-zigorra ezar diezaiokete.[268]

Eskualde-antzokiko bonbardaketa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Artikulu nagusia: «Mariupolgo antzokiko aire-erasoa»
Donetskeko Eskualdeko Antzokia martxoaren 16an izan zen bonbardatua.

Martxoaren 16an, hiriko Donetskeko Eskualdeko Antzokia aire-eraso batek jo eta suntsitu zuen, hein handi batean.[248] Mariupolgo Udalak Errusiari leporatu zion drama-antzokia erasotzea, non, gutxienez, ehunka zibil babesten ziren[269] –esaterako, Human Rights Watchek adierazi zuen antzokiak gutxienez 500 zibil hartzen zituela barne–.[270] Serhi Taruta-k, bestalde, Donetsk Oblasteko Gobernadore-ohiak, adierazi zuen 1,300 errefuxiatu zeudela barruan.[271]

Martxoaren 14an Maxar Technologiesek hartutako satelite bidezko irudi batek erakutsi zuen errusierazko "haurrak" hitza letra zuri handiz idatzita zegoela zoladuran, antzerkiaren aurrealdean zein atzealdean, eta horrek argi uzten zuela zibil errefuxiatuak zeudela, barruan.[272] Dmytro Kuleba-k, Ukrainako Kanpo Arazoetako Ministroak, adierazi zuen Errusiak ezin zuela "ez jakin aterpe zibila" zela. Rada Gorenaren arabera, ezinezkoa zen antzokia erreskatatzen hastea, bonbardaketaren ondorioz.[273] Era berean, Udalak adierazi zuen antzokiko aterperako sarbidea hondakinek blokeatzen zutela.[274] Bestalde, Errusiako Defentsa Ministerioak ukatu egin zuen eraikinari eraso egin izana, eta Azov Batailoiari leporatu zion hura lehertu izana.[275]

Hala ere, Tarutaren arabera, soto-babeslekuak, non jendea babestu zen, erasoari eutsi ahal izan zion. Bizirik atera zirenak martxoaren 17an hasi ziren antzokiaren hondakinetatik ateratzen.[271] Martxoaren 18ra arte 130 zibil baino gehiago erreskatatu zituzten sototik, Ukrainako agintarien arabera, denak bizirik. Udalak adierazi zuenez, lehen informazioen arabera, ez zen inor hil, pertsona bat larri zaurituta zegoen arren.[276]

Bizitegi-guneetako bonbardaketa masiboak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Martxoaren 2an, Serhi Orlov alkateordeak jakinarazi zuen artilleria errusiarrak Mariupolgo auzo jendetsu bat eraso zuela, ia 15 orduz bonbardatuz; hala, hiriaren ezkerraldeko bizitegi-auzo bat "ia erabat suntsituta" geratu zela adierazi zuen.[108]

Mariupolgo setioaren ondorioak, 2022ko martxoaren 12rako.
Mariupol hiriko kale bat, martxoaren 12ko bonbardaketa-ostean.

Maxar Technologiesek martxoaren 9ko goizean ateratako Mariupolgo satelite-argazkiek "kalte handiak" erakutsi zituzten altuera handiko apartamentuetan, egoitza-etxeetan, janari-dendetan eta beste azpiegitura zibil batzuetan, eraso-aurreko eta -ondorengo argazkiak alderatuz zehaztu zena.[140] Mariupolgo Udalak, egun hartan, adierazi zuen hiriko kalteak "izugarriak" zirela, hiriko etxebizitzen %80k, gutxi gorabehera, kalte nabarmenak jasan zituztela kalkulatuz, zeinetatik guztietatik ia %30 bat ezin ziren konpondu.[277] Mariupoletik, Pavel Klimov-ek, Reuterseko kazetariak, esan zuen "edonon [zirela] alde belztuak" pisu-blokeetako etxebizitzetan.[278]

Martxoaren 16an, BBC Newsek jakinarazi zuen errusiarren eraso ia etengabeek bizitegi-auzoak "mortu" bihurtu zituztela. Egun horretan bertan, droneen irudiak lortu zituela jakinarazi zuen. Irudi horietan, "kalte ugari izan zire[la]" ikus zitekeen, bai eta "kea eta sua atera[tzen] ze[la] apartamentu eta kale belztuen blokeetatik".[279] Hiriko bizilagun batek BBCri esan zionez, "[hiriaren] ezkerreko ertzean ez dago bizitegi-eraikinik osorik, dena dago erreta".[108] Hiriaren erdigunea "ezagutezina" zegoela ere esan zuen.[279] Egun horretan bertan, Gerraren Azterketarako Institutuak (ISW) jakinarazi zuen indar errusiarrek gerra-krimenak egiten jarraitzen zutela Mariupolen, besteak beste, "azpiegitura zibilak erasotze[agatik]".[280]

Martxoaren 18an, Jim Hockenhull teniente jeneralak, Erresuma Batuko Defentsa-Inteligentziako buruak, "Mariupolgo biztanleria zibilaren aurkako etengabeko erasoak" deskribatu zituen.[281] Ukrainako agintariek adierazi zutenez, Mariupolgo eraikinen %90a hondatuta edo suntsituta zegoen egunerako. Egun berean, Erresuma Batuko Sky Newsek "bonbardaketek ezagutezin utzitako eremu zibilak" erakusten zituzten bideoak deskribatu zituen. Sky Newsek Gurutze Gorria ere aipatu zuen "Mariupolgo suntsipen apokaliptikoa" deskribatzeko.

Hurrengo egunean, 2022ko martxoaren 19an, Mariupolgo polizia ukrainar batek bideo bat grabatu zuen, esanez: "[hirian] haurrak hiltzen ari dira, zaharrak [ere]. Hiria suntsituta dago[,] (...) ezabatua izan da ". Associated Pressek, ostean, errealtzat egiaztatu zuen bideoa.[282]

Mariupolgo Udal-Gobernuak martxoaren 28an adierazi zuen Mariupolgo eraikin guztien %90a bonbardaketen ondorioz kaltetuak izan zirela, eta hiri barruko egitura guztien %40a suntsiturik zeudela.[283] Argitaratutako estatistiken arabera, Mariupolgo ospitaleen %90a kaltetuak zeuden, bai eta 23 eskola eta 28 haurtzaindegi suntsiturik zeuden, errusiarren bonbardaketen ondorioz.[284]

Apirilaren 18rako, funtzionario ukrainarrek uste zuten, gutxienez, Mariupolen %95a suntsitua zegoela borroken ondorioz; hein handi batean, Errusiaren bonbardaketa-kanpainen ondorioz.[4]

Zibil-heriotzak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sakontzeko, irakurri: «2002ko Ukrainako inbasioko heriotzak»

Serhi Orlov-ek, Mariupolgo alkateordeak, martxoaren 9an adierazi zuen, gutxienez, 1,170 zibil hil zirela hirian Errusiaren inbasioa hasi zenetik, eta hildakoak hobi komunetan lurperatzen ari zirela.[285] Martxoaren 11n, Udalak adierazi zuen, gutxienez, 1,582 zibil hil zirela setioan zehar;[286] kopuru hori martxoaren 13an handitu zen, 2,187 hildakora iritsi arte.[287] Martxoaren 14an, Volodymyr Zelensky-ren –Ukrainako Presidentearen– aholkulari den Oleksi Arestovytx-ek adierazi zuen 2,500 zibil baino gehiago hil zirela Mariupolgo setioan.[288] Ostera, Udalak argitu zuen, zehazki, kopurua 2,357koa zela.[289]

Hala ere, Pyotr Andryuxtxenko-k, udal-gobernuaren aholkulariak, adierazi zuen udaletxeko zenbaketa ez zela zuzena, eta, uste zuenez, hildako zibilak 20,000 izan zitezkeela, guztira. New York Times egunkariak jakinarazi zuen hiriko funtzionarioek zailtasunak zituztela setioan zenbat zibil hil edo desagertu ziren zenbatzeko. Telegram-en argitaratutako bideoek erakusten zuten Cheryomuxki auzoko bizilagunek gorpuak patio batean lurperatu behar zituztela, eta beste batzuek, berriz, posta-eraikin bat gorputegi inprobisatu bihurtu behar zutela, gorpuekin pilatuz.[290]

Martxoaren 16an, Associated Pressek jakinarazi zuen dokumentatu zuela hildakoetako asko "haurrak eta amak" zirela, Errusiako Gobernuak zibilak erasorik jasan ez zutela esan izanaren aurka. Mariupolgo medikuek "zauritutako soldadu ukrainar bakoitzeko 10 zibil" tratatzen ari zirela esan zutela ere jakinarazi zuen.[291]

Apirilaren 11n, Mariupolgo alkateak, Vadym Boytxenkok, adierazi zuen errusiar indarrek 10,000 zibil baino gehiago hil zituztela, hirian. Hurrengo egunean, apirilaren 12an, hiriko agintariek zibilen heriotz-kopuru erreala 20,000koa zela jakinarazi zuten.[292] Egun horretan bertan, hiriko alkateak heriotz-kopurua 21,000 zibil ingurutan zehaztu zuen.[57]

Ustezko arma kimikoen erabilera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2022ko apirilaren 11n, Luhanskeko Herri Errepublikaren bozeramaile-funtzioa duen Eduard Basurin-ek, Errusiari "indar kimikoa" Mariupolera eramateko deia egin zion, "satorrak ezabatzeko" helburuarekin, Azovstalen zeuden ukrainar soldaduei ereferentzia eginez.[293] Beranduago, Azov Batailoiak "jatorri ezezaguneko substantzia pozoitsua" erabiltzea leporatu zien indar errusiarrei, Mariupolen. Ameriketako Estatu Batuek adierazi zuten sare sozialetan arma kimikoak erabiltzeari buruzko akusazioen berri bazuela, baina ezin zituela baieztatu.[294][295][296] Ondoren, Ukrainak adierazi zuen akusazioak ikertzen ari zela, baina lehen hipotesiek iradokitzen zutela erabilitako arma fosforozko munizioa zela. Edozein kasutan, hiru soldadu ukrainar zauritu ziren erasoan.[293]

Adituen arabera, goizegi da zehazki zer gertatu den esateko,[297] funtzionario britainiarrek eta ukrainarrek fosforo zuriaren erabileraren susmoa zutela adierazi zuten arren; munizio mota hau, bederen, nazioarteko zuzenbidean ez da arma kimikotzat hartzen.[295]

Antza denez, gainera, FSBk, Errusiako zerbitzu sekretuak, Basurin atxilotu zuen; ustez, arma kimikoak erabiltzeko planen berri emateagatik.[298]

Erreakzioak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ukrainako zein AEBetako funtzionarioek Bigarren Mundu Gerrako Leningradeko Setioarekin alderatu dute Mariupolgo setio hau.[299][300][301]

Prentsa-estaldura

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Associated Pressen (AP) kide den Mstyslav Txernov eta Evgeni Maloletka freelance-langileak otsailaren amaieratik martxoaren 11ra arte egon ziren Mariupolen. Hiriko kazetari bakanetakoak izan ziren, eta, APk dioenez, garai hartan Mariupolen izan ziren nazioarteko kazetari bakarrak; hala, Mendebaldeko komunikabideek haien argazkiak asko erabili zituzten hiriko setio-egoera estaltzeko.[302] Txernoven arabera, martxoaren 11n ospitale batean zeuden argazkiak ateratzen, soldadu ukrainarren laguntzarekin hiritik atera zituztenean. Mariupoletik onik ateratzea lortu zuten, eta une hartan, bere ustez, ez zen kazetaririk geratzen hirian.[303]

Azovstaleko siderurgia-plantaren testigantzak Starlink satelite bidezko konexio-sistemaren bidez zabaldu ziren.[304]

Errusiak kontrolatutako komunikabideen propagandak Mariupolgo gudu eta setioa "askapen-misio" gisa aurkeztu zuen; halaber, Ukrainako tropei Mariupolen helburu zibilak erasotzea leporatu zien ere.[305][306]

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oharrak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ Donetskeko Herri Errepublika 2014ko maiatzean independentzia aldarrikatu zuen estatu bat da, Errusia (2022tik aurrera) eta Hego Osetia onartu gabeko ia-estatuaren onarpena jasoz.[6]
  2. ↑ Ukrainako Errusiako Indarren komandante bezala.
  3. ↑ Defentsa Nazionalaren Kudeaketa Zentroaren buru bezala.
  4. ↑ Arma Konbinatuen 41. Armadaren parte.
  5. ↑ Ukrainaren arabera.
  6. ↑ Itsaso Beltzeko Flotaren parte.
  7. ↑ Itsas Infanteriako 810. Brigadaren parte.
  8. ↑ a b c Itsas Infanteriako 36. Brigadaren parte.
  9. ↑ a b Azov Batailoiaren parte.
  10. ↑ 12. Operazio Brigadaren parte.
  11. ↑ Mariupolgo setioa bukatu baino lehen, Mariupoletik joan zen, Kieveko guduan parte hartzeko.[42][43]
  12. ↑ De iure, Donetsk Oblasteko hiririk handiena Donetsk da, de facto DHEren eskutan egon dena 2014tik.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c (Ingelesez) «Ukraine: Mariupol Residents Trapped by Russian Assault [EN/UK - Ukraine»] ReliefWeb (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  2. ↑ https://www.reuters.com/world/europe/russia-says-separatists-tightening-noose-around-mariupol-ria-2022-03-18/
  3. ↑ https://www.theguardian.com/world/2022/mar/18/russia-missile-lviv-mariupol-ukraine-war
  4. ↑ a b c d «Russia-Ukraine war updates for April 17, 2022» web.archive.org 2022-04-18 (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  5. ↑ https://www.nytimes.com/2022/05/16/world/europe/azovstal-mariupol.html
  6. ↑ https://tass.com/world/738110
  7. ↑ https://www.washingtonpost.com/world/2022/04/10/russia-general-alexander-dvornikov-ukraine-commander/
  8. ↑ a b (Ingelesez) «RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 11» Institute for the Study of War (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  9. ↑ https://nypost.com/2022/03/24/butcher-of-mariupol-blamed-for-worst-russia-ukraine-atrocities/
  10. ↑ https://web.archive.org/web/20220303213959/https://www.independent.co.uk/news/world/europe/ukraine-russia-kill-andrei-sukhovetsky-b2027858.html
  11. ↑ a b (Ingelesez) Marsi, Mersiha Gadzo,Jillian Kestler-D'Amours,Zaheena Rasheed,Federica. «Russia-Ukraine latest updates: Thousands evacuated from Sumy» www.aljazeera.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  12. ↑ a b c https://www.washingtontimes.com/news/2022/mar/15/oleg-mityaev-russian-general-killed-ukrainian-troo/
  13. ↑ a b https://www.bbc.com/news/live/world-europe-60802572?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=623754da980bea49f4b7d7aa%26Russia%20confirms%20senior%20naval%20officer%20killed%20in%20Mariupol%262022-03-20T17%3A12%3A34.995Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:cf3aecdb-2f00-44c4-ad14-9126d4fe86e2&pinned_post_asset_id=623754da980bea49f4b7d7aa&pinned_post_type=share
  14. ↑ https://www.newsweek.com/alexei-sharov-russia-ukraine-kyiv-mariupol-general-putin-death-1690834
  15. ↑ a b c d (Ingelesez) «Devastated Mariupol teeters on the brink, but Ukrainian troops refuse to abandon the fallen» uk.news.yahoo.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  16. ↑ https://warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=31114
  17. ↑ a b https://sports.yahoo.com/soldier-neo-nazi-symbols-arm-061652919.html
  18. ↑ a b https://web.archive.org/web/20220410192718/http://oddr.info/denis-pushilin-vruchil-zolotuju-zvezdu-geroja-dnr-komandiru-batalona-somali-timuru-kurilkinu/
  19. ↑ https://tsn.ua/ato/pid-mariupolem-likvidovano-odnogo-z-eksvatazhkiv-boyovikiv-na-prizvisko-kluni-2009500.html
  20. ↑ a b https://www.kp.ru/daily/27377/4558736/
  21. ↑ https://web.archive.org/web/20220324150938/https://minifeednews.com/latest-news/two-defenders-of-mariupol-became-heroes-of-ukraine/4136/
  22. ↑ a b https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/05/8/7344802/
  23. ↑ http://sana.sy/es/?p=232527
  24. ↑ https://www.azerbaycan24.com/en/foreign-fighters-seeking-adventure-in-ukraine-captured-kiev-colonel/
  25. ↑ https://www.youtube.com/watch?v=ajKa2X_-Q74
  26. ↑ https://abcnews.go.com/International/live-updates/russia-ukraine/?id=83931446
  27. ↑ a b c d e https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-03-21-22/h_aa76393e1b16e6be6d04b0acb9fb96d4
  28. ↑ https://edition.cnn.com/europe/live-news/russia-ukraine-war-news-05-01-22/h_e9372b73b7ce74d517be85c518116496
  29. ↑ a b c https://warsawinstitute.org/russian-invasion-ukraine-battle-mariupol-ukrainian-stalingrad/
  30. ↑ https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-16
  31. ↑ https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-18
  32. ↑ a b https://www.thetimes.co.uk/article/a-dozen-elite-russian-soldiers-have-been-killed-by-ukrainians-in-fight-for-mariupol-2mw3rnnxj
  33. ↑ a b https://www.economist.com/europe/2022/03/21/hundreds-of-thousands-face-catastrophe-in-mariupol
  34. ↑ https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3414859-russian-invasion-update-ukraine-repels-tank-attack-captures-six-russians-in-mariupol.html
  35. ↑ https://observers.france24.com/en/europe/20220330-mariupol-war-images-propaganda-azov-chechen-soldiers
  36. ↑ https://www.theglobeandmail.com/world/article-russia-ukraine-war-mariupol/
  37. ↑ a b c d https://www.president.gov.ua/en/news/zmistovni-peregovori-pro-mir-i-bezpeku-dlya-ukrayini-yedinij-73661
  38. ↑ a b https://www.dw.com/en/the-azov-battalion-extremists-defending-mariupol/a-61151151
  39. ↑ a b https://www.bbc.com/news/world-europe-61089043
  40. ↑ https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/04/20/7340941/
  41. ↑ a b https://www.latimes.com/world-nation/story/2022-01-28/ukraine-civilian-defense-force-russia
  42. ↑ a b https://nv.ua/ukr/ukraine/politics/batalyon-sheyha-mansura-voyuye-proti-rosiji-interv-yu-nv-iz-komandirom-novini-ukrajini-50231689.html
  43. ↑ a b https://www.mk.ru/politics/2022/04/26/kadyrov-obyavil-nagradu-1-mln-dollarov-za-informaciyu-o-chechenskikh-boevikakh-v-mariupole.html
  44. ↑ https://www.bbc.com/news/live/world-europe-60774819?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=62338568980bea49f4b7cfd7%26Who%20are%20the%20Azov%20battalion%20defending%20Mariupol%3F%262022-03-17T22%3A09%3A42.576Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:8f6d2c5f-03f1-481e-b4d8-2cb0e3b2b8c9&pinned_post_asset_id=62338568980bea49f4b7cfd7&pinned_post_type=share
  45. ↑ a b c (Ingelesez) «Russia Says All Urban Areas of Mariupol Cleared of Ukrainian Forces» VOA (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  46. ↑ https://www.cbsnews.com/news/mariupol-ukraine-war-russia-siege-dmytro-kuleba-face-the-nation/
  47. ↑ https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3470722-azov-regiment-destroyed-at-least-1157-russian-troops-in-mariupol.html
  48. ↑ https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/05/8/7344876/
  49. ↑ https://www.theguardian.com/world/live/2022/apr/19/russia-ukraine-war-zelenskiy-says-battle-for-donbas-has-begun-dialogue-between-macron-and-putin-stalls-live?page=with:block-625e39558f08790595e28ef7#block-625e39558f08790595e28ef7
  50. ↑ https://zona.media/article/2022/04/25/bodycount
  51. ↑ a b «Russia says helicopter downed near Mariupol was headed to evacuate Azov unit leaders» tass.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  52. ↑ https://web.archive.org/web/20220331173431/https://www.thedrive.com/the-war-zone/45007/ukraine-situation-report-nato-says-russia-is-repositioning-not-withdrawing
  53. ↑ https://www.barrons.com/news/russia-says-prevented-ukraine-officers-fleeing-mariupol-by-air-01649187007
  54. ↑ a b https://www.yahoo.com/news/azov-regiment-believes-russian-troops-185949791.html
  55. ↑ https://www.bbc.com/news/live/world-europe-61353374?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=6279ef9ac6835775caca7b8b%26Russian%20forces%20%27storming%27%20Mariupol%20steel%20plant%3A%20Ukraine%27s%20defence%20ministry%262022-05-10T04%3A58%3A27%2B00%3A00&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:02395fc5-3d66-493e-8690-914775e1e6d9&pinned_post_asset_id=6279ef9ac6835775caca7b8b&pinned_post_type=share
  56. ↑ https://news.yahoo.com/russians-already-committed-many-war-004656631.html
  57. ↑ a b c (Ingelesez) «Russia-Ukraine war: 21,000 civilians killed, mayor of Mariupol estimates» The Jerusalem Post | JPost.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  58. ↑ a b c (Ingelesez) «Mariupol Mayor Cites 'Thousands' Dead, Says 'Complete Evacuation' Needed» RadioFreeEurope/RadioLiberty (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  59. ↑ a b CNN, Khrystyna Bondarenko, Ivan Watson, AnneClaire Stapleton, Tom Booth and Alaa Elassar. «Mariupol residents are being forced to go to Russia, city council says» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  60. ↑ a b (Ingelesez) «RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 22» Institute for the Study of War (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  61. ↑ (Ingelesez) «Marines and “Azov” rescue 500 fighters from the port of Mariupol - media» Ukrayinska Pravda (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  62. ↑ (Ingelesez) «Russia Says All Urban Areas of Mariupol Cleared of Ukrainian Forces» VOA (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  63. ↑ (Ingelesez) «Russian bombing of maternity hospital ‘genocide’, says Zelenskiy» the Guardian 2022-03-09 (Noiz kontsultatua: 2022-03-22).
  64. ↑ (Ingelesez) «Photos: Mariupol residents suffer as Russian forces lay siege» www.aljazeera.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-22).
  65. ↑ (Ingelesez) Hopkins, Valerie; Nechepurenko, Ivan; Santora, Marc. (2022-05-16). «The Ukrainian authorities declare an end to the combat mission in Mariupol after weeks of Russian siege.» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2022-05-17).
  66. ↑ (Ingelesez) «Hundreds of Ukrainian troops evacuated from Mariupol steelworks after 82-day assault» the Guardian 2022-05-17 (Noiz kontsultatua: 2022-05-17).
  67. ↑ (Errusieraz) «Минобороны показало кадры сдачи в плен украинских военных с «Азовстали»» РБК (Noiz kontsultatua: 2022-05-17).
  68. ↑ «Wayback Machine» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2022-03-22).
  69. ↑ (Ingelesez) Lourie, Richard. (2018-10-26). «Putin’s bridge over troubled waters» The Globe and Mail (Noiz kontsultatua: 2022-03-22).
  70. ↑ (Ingelesez) «Russian dominance in the Black Sea: The Sea of Azov» Middle East Institute (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  71. ↑ (Ingelesez) «The Azov Sea, symbolic prize of Russia-Ukraine war» France 24 2022-03-01 (Noiz kontsultatua: 2022-03-22).
  72. ↑ «Ukraine: Security forces abandon Mariupol ahead of referendum» www.telegraph.co.uk (Noiz kontsultatua: 2022-03-22).
  73. ↑ (Ingelesez) «Ukraine rebels end ceasefire before polls» www.aljazeera.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  74. ↑ (Ingelesez) «Ukraine rebels end ceasefire before polls» www.aljazeera.com.
  75. ↑ (Ingelesez) «Ukrainian forces launch offensive near Mariupol, east Ukraine: Kiev» Reuters 2015-02-10.
  76. ↑ «Ukraine's Azov regiment claims to have launched offensive on Novoazovsk - Feb. 10, 2015» KyivPost 2015-02-10.
  77. ↑ (Ingelesez) «Ukraine Rebels Leave Front Towns» RadioFreeEurope/RadioLiberty.
  78. ↑ (Ingelesez) «Ukraine crisis: Kiev forces win back Mariupol» BBC News 2014-06-13 (Noiz kontsultatua: 2022-03-22).
  79. ↑ (Ingelesez) Pancevski, Bojan. Kiev lets loose Men in Black. ISSN 0140-0460. (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  80. ↑ «Ultra-nationalist Ukrainian battalion gears up for more fighting | Reuters» web.archive.org 2016-01-24 (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  81. ↑ (Ingelesez) «The Azov Battalion: How Putin built a false premise for a war against "Nazis" in Ukraine» www.cbsnews.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  82. ↑ (Ingelesez) «Azov Regiment takes centre stage in Ukraine propaganda war» France 24 2022-03-25 (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  83. ↑ (Ingelesez) «'Why? Why? Why?' Ukraine's Mariupol descends into despair» AP NEWS 2022-03-16 (Noiz kontsultatua: 2022-03-22).
  84. ↑ (Ingelesez) Welle (www.dw.com), Deutsche. «The Azov Battalion: Extremists defending Mariupol | DW | 16.03.2022» DW.COM (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  85. ↑ (Ingelesez) Vasovic, Aleksandar. (2022-02-24). «Port city of Mariupol comes under fire after Russia invades Ukraine» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  86. ↑ (Ingelesez) «Ukraine Crisis: Protecting civilians ‘Priority Number One’; Guterres releases $20M for humanitarian support» UN News 2022-02-24 (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  87. ↑ (Ingelesez) «Battle ongoing near Mariupol – mayor» www.ukrinform.net (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  88. ↑ (Ingelesez) «Fierce battles raging in all directions near Mariupol - mayor» Interfax-Ukraine (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  89. ↑ (Hungarieraz) Richárd, Jabronka. (2022-02-25). «Így áll most a háború Ukrajnában: több nagyvárosban harcok dúlnak, megtámadtak egy orosz repülőteret» Ellenszél (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  90. ↑ (Ingelesez) «Russian Navy Carries Out Amphibious Assault Near Mariupol» The Maritime Executive (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  91. ↑ (Ingelesez) CNN. (2022-02-25). «"Amphibious assault" underway west of Mariupol on the Sea of Azov, senior US defense official says» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  92. ↑ (Ingelesez) CNN. (2022-02-27). «Russian forces are about 31 miles outside southeastern Ukrainian city of Mariupol, US defense official says» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  93. ↑ (Ingelesez) «Russian advance slowed by Ukrainian resistance and logistical setbacks, U.S. defense official says» www.cbsnews.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  94. ↑ (Ingelesez) «Russia orders troops to hasten their advance as Mariupol remains under heavy shelling» ABC News 2022-02-26 (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  95. ↑ (Ingelesez) «At Least 10 Greeks Killed in Russian Attacks at Mariupol, Ukraine» GreekReporter.com 2022-02-26 (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  96. ↑ (Ingelesez) Georgiopoulos, George. (2022-02-26). «Greece says 10 expats killed in Ukraine, summons Russian ambassador» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  97. ↑ (Ingelesez) «Russian invasion update: Ukraine repels tank attack, captures six Russians in Mariupol» www.ukrinform.net (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  98. ↑ (Ingelesez) «A shelling, a young girl, and hopeless moments in a hospital» AP NEWS 2022-02-27 (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  99. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-02-28). «Fighting around Ukraine's Mariupol throughout the night - regional governor» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  100. ↑ (Ingelesez) «Russian invasion update: Mariupol remains Ukrainian controlled, Russian invaders shell urban quarters and villages» www.ukrinform.net (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  101. ↑ (Ingelesez) Trevithick, Joseph. «Strategic Ukrainian Port Of Mariupol Now Surrounded By Russian Forces» The Drive (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  102. ↑ (Ukraineraz) «Маріуполь частково залишився без електрики, газу та інтернету» Радіо Свобода (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  103. ↑ (Errusieraz) «"Звоните в ФСБ". В Россию пошли первые "похоронки"» Радио Свобода (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  104. ↑ (Polonieraz) «Rosyjski generał zabity przez snajpera na Ukrainie. Kim był Andriej Suchowiecki?» www.rmf24.pl (Noiz kontsultatua: 2022-03-25).
  105. ↑ (Ingelesez) CNN. (2022-03-01). «Russian-backed separatist leader expects his forces to surround Mariupol on Tuesday» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  106. ↑ (Ukraineraz) «Маріуполь – під шквалом російської реактивної артилерії, обстріли без упину. ВІДЕО» novynarnia.com 2022-03-01 (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  107. ↑ (Ingelesez) Hunder, Max. (2022-03-30). «Timeline: Russia's siege of the Ukrainian city of Mariupol» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  108. ↑ a b c d (Ingelesez) «Ukrainian city of Mariupol 'near to humanitarian catastrophe' after bombardment» BBC News (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  109. ↑ (Ingelesez) «Russians seize nuclear power plant in Ukraine after fire put out - 3/2/2022» www.cbsnews.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  110. ↑ (Ingelesez) «Refugee count tops 1 million; Russians besiege Ukraine ports» AP NEWS 2022-03-02 (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  111. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-03-02). «Mariupol mayor reports mass casualties from nonstop Russian attack» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  112. ↑ «WATCH: Hundreds of casualties reported after fighting in Mariupol, Ukraine - Euro Weekly News» web.archive.org 2022-03-02 (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  113. ↑ (Ingelesez) Archive, View Author; feed, Get author RSS. (2022-03-02). «Hundreds feared dead from 15-hour Russian attack on Mariupol, Ukraine» New York Post (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  114. ↑ (Ingelesez) «Mariupol under siege: 'We are being completely cut off'» BBC News 2022-03-03 (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  115. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-03-03). «Pro-Russian separatists threaten Ukraine's Mariupol with strikes» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  116. ↑ CNN, Tim Lister, Olga Voitovych and Laura Smith-Spark. «Russia squeezes southern Ukraine amid warning 'worst is yet to come'» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  117. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-03-04). «Besieged Ukrainian city of Mariupol appeals for help» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  118. ↑ (Ingelesez) «UN Security Council meets after Russia seizes second Ukrainian nuclear plant» ABC News 2022-03-04 (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  119. ↑ «Results in talks on humanitarian corridors for Mariupol not yet achieved – adviser to interior minister» web.archive.org 2022-03-04 (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  120. ↑ (Ingelesez) «Putin says Ukraine's future in doubt as cease-fires collapse» AP NEWS 2022-03-05 (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  121. ↑ (Ingelesez) «Red Cross acting as ceasefire guarantor to allow evacuation of Mariupol, Volnovakha – report» www.timesofisrael.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  122. ↑ (Ingelesez) Marsi, Nadim Asrar,Federica. «Latest Ukraine updates: Russian strikes destroy Vinnytsia airport» www.aljazeera.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  123. ↑ «Siege of Mariupol: Fresh Russian attacks throw evacuation into chaos - BBC News» web.archive.org 2022-03-06 (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  124. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-03-05). «UK accuses Russia of using Mariupol ceasefire plan to reset forces» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  125. ↑ (Ingelesez) «Kyiv, Moscow trade blame over failed evacuation as Russian assault grinds on» thestarphoenix (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  126. ↑ a b (Ingelesez) Welle (www.dw.com), Deutsche. «Ukraine: Second attempt to evacuate civilians from Mariupol fails — as it happened | DW | 06.03.2022» DW.COM (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  127. ↑ (Ingelesez) «Mariupol: Fires, no water, and bodies in the street» BBC News 2022-03-06 (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  128. ↑ (Ingelesez) CNN. (2022-03-06). «Ukrainian MP: Russia has damaged Donetsk-Mariupol pipeline, leaving over 700,000 people without heat» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  129. ↑ (Ingelesez) Marsi, Federica. «Anguished Ukrainians await news of relatives in besieged Mariupol» www.aljazeera.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  130. ↑ (Ingelesez) «Today - 07/03/2022 - BBC Sounds» www.bbc.co.uk: 1h:41m:00s–1h:43m:41s. (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  131. ↑ (Ingelesez) Rahman, Khaleda. (2022-03-07). «Evacuation route offered to fleeing Ukrainians was mined—Red Cross» Newsweek (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  132. ↑ (Ingelesez) Zaks, Dmitry; Clark, Dave. «Ukraine accuses Russia of attacking humanitarian corridors as civilians flee cities» www.timesofisrael.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  133. ↑ (Ingelesez) Chernov, Mstyslav. (2022-03-09). «Besieged Ukraine city of Mariupol buries dead in mass grave» CTVNews (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  134. ↑ (Ingelesez) «As it happened: Ukraine latest news: Zelensky says children's hospital attack a 'war crime'» BBC News (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  135. ↑ (Ingelesez) «War in Ukraine: Russian strike devastates a maternity hospital in Mariupol, Zelenskyy says» NPR (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  136. ↑ (Ingelesez) «Mariupol says children's hospital destroyed by Russian bombing» National Post 2022-03-09 (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  137. ↑ (Ingelesez) «Airstrike hits Ukraine maternity hospital, 17 reported hurt» AP NEWS 2022-03-09 (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  138. ↑ (Ingelesez) «‘Pure genocide’: civilian targets in Mariupol ‘annihilated’ by Russian attacks» the Guardian 2022-03-09 (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  139. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war: Three dead as maternity hospital hit by Russian air strike» BBC News 2022-03-10 (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  140. ↑ a b (Ingelesez) published, Mike Wall. (2022-03-10). «Satellite photos of Mariupol, Ukraine show damage from Russian attacks» Space.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).
  141. ↑ (Ingelesez) «Russian airstrike hits base in western Ukraine, kills 35» AP NEWS 2022-03-12 (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  142. ↑ (Ingelesez) Nedos, Vassilis. «Greek convoy makes it out of Mariupol | eKathimerini.com» www.ekathimerini.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  143. ↑ (Ingelesez) Newsroom. «Humanitarian corridor for Greek expatriates in Mariupol | eKathimerini.com» www.ekathimerini.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  144. ↑ (Ingelesez) «Ukraine’s Mariupol city says 2,187 residents killed since start of war | Law-Order» Devdiscourse (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  145. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-03-13). «Ukraine's Mariupol says city's last reserves of food and water are running out» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  146. ↑ (Errusieraz) «Оборона Мариуполя: уничтожена бронетехника и живая сила врага» Украинская правда (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  147. ↑ (Ingelesez) «Turkey to evacuate citizens in Mariupol mosque: FM - Turkey News» Hürriyet Daily News (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  148. ↑ (Ingelesez) «First convoy of civilians escapes besieged Mariupol» www.aljazeera.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  149. ↑ (Ukraineraz) «Зведення Генштабу: ЗСУ відбили атаки на Маріуполь, знищили 150 загарбників» Українська правда (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  150. ↑ (Ingelesez) Stewart, Will. (2022-03-14). «Russia loses its first GRU military intelligence spy in Ukraine war» www.standard.co.uk (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  151. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war: 20,000 flee Mariupol in biggest evacuation yet from besieged port city» Sky News (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  152. ↑ (Ingelesez) «Fourth Russian general killed in Ukraine, claims president Zelensky» MSN (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  153. ↑ (Ingelesez) «Ukraine rescuers search Mariupol theater rubble as Russian attacks continue» PBS NewsHour 2022-03-18 (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  154. ↑ (Ingelesez) «Russia attacks Ukraine: Mariupol theater used as shelter bombed» KIRO 7 News Seattle 2022-03-17 (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  155. ↑ (Errusieraz) Новости, Р. И. А.. (20220318T1540). «Мариупольский аэропорт полностью перешел под контроль ДНР» РИА Новости (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  156. ↑ (Ingelesez) «Fighting Reaches Center Of Mariupol As Putin Puts Up Defiant Appearance» RadioFreeEurope/RadioLiberty (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  157. ↑ (Ingelesez) «Russia demands Mariupol lay down arms but Ukraine says no» The Toronto Star 2022-03-20 ISSN 0319-0781. (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  158. ↑ CNN. «Mariupol residents are being forced to go to Russia, city council says» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  159. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-03-20). «Mariupol says Russia forcefully deported thousands of people» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  160. ↑ (Ingelesez) CNN. (2022-03-20). «Russian forces bomb school sheltering 400 people in Mariupol, city council says» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  161. ↑ (Ingelesez) «Ukraine rejects Putin's order to surrender besieged Mariupol as fighting engulfs city» LBC (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  162. ↑ (Ingelesez) Johnson, Sabrina. (2022-03-21). «Ukraine rejects Russian demand to surrender Mariupol and lay down arms» Metro (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  163. ↑ a b c (Ingelesez) «RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, MARCH 24» Institute for the Study of War (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  164. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war in maps: Tracking the Russian invasion» BBC News 2022-03-30 (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  165. ↑ (Ingelesez) Gall, Carlotta. (2022-03-27). «As the war in Ukraine moves into its second month, fears grow of Mariupol’s fall to Russia.» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  166. ↑ (Ingelesez) «Russia's invasion of Ukraine has destroyed a historic computer museum» Engadget (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  167. ↑ (Ingelesez) «Mariupol is 'in the hands' of Russia, mayor says» The Week (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  168. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-03-28). «Nearly 5,000 people killed in siege of Ukraine's Mariupol - mayor's office» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  169. ↑ (Hungarieraz) «Elfoglalták az oroszok a rettegett Azov-zászlóalj egyik bázisát» Portfolio.hu (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  170. ↑ GUERRA UCRANIA: 15 soldados ucranianos MUEREN al derribar RUSIA su helicóptero en MARIÚPOL | RTVE. (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  171. ↑ (Ingelesez) «RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, MARCH 29» Institute for the Study of War (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  172. ↑ (Ingelesez) «RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 2» Institute for the Study of War (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  173. ↑ a b c d (Ingelesez) «Azov Regiment believes Russian troops should have been stopped on Crimeas border» news.yahoo.com (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  174. ↑ (Ingelesez) «Russia Says Ukrainian Marines Surrendered En-Masse In Mariupol; Western Experts Call It Putin's Propaganda» Latest Asian, Middle-East, EurAsian, Indian News 2022-04-06 (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  175. ↑ (Ingelesez) «RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 7» Institute for the Study of War (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  176. ↑ (Ingelesez) «RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 8» Institute for the Study of War (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  177. ↑ (Ingelesez) «RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 9» Institute for the Study of War (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  178. ↑ (Ingelesez) «RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 10» Institute for the Study of War (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  179. ↑ (Ingelesez) AFP, Emmanuel Peuchot for. (2022-04-13). «Biden Accuses Putin of Ukraine Genocide as Humanitarian Corridors Paused» The Moscow Times (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  180. ↑ (Ingelesez) «It became known about the Marines handed over to the Ukrainian Armed Forces in Mariupol - 24 Happenings» https://24happenings.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  181. ↑ a b c «Басурин сообщил об убийстве в Мариуполе командира 36-й бригады морской пехоты ВС Украины» tass.ru (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  182. ↑ a b c (Ingelesez) «Russia Claims 1,000 Members of the 36th Marine Brigade Surrendered in Mariupol» SOFREP 2022-04-14 (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  183. ↑ a b c d (Ingelesez) «RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 13» Institute for the Study of War (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  184. ↑ (Ingelesez) «Marines from 36th brigade break through to Azov fighters, defenders of Mariupol strengthen defense area» Interfax-Ukraine (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  185. ↑ (Ingelesez) Parker, George Grylls, Charlie. Briton Aiden Aslin ‘surrenders’ in Mariupol as he runs out of food. ISSN 0140-0460. (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  186. ↑ a b (Ingelesez) Ernilin, Petr. (2022-04-12). «More than 1,000 Ukrainian Marines voluntarily surrendered in Mariupol» PravdaReport (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  187. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-04-13). «Russia says over 1,000 Ukrainian marines surrender in Mariupol» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  188. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-04-13). «Chechen chief Kadyrov says over 1,000 Ukrainian marines surrender in Mariupol» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  189. ↑ «134 more Ukrainian servicemen surrendered in Mariupol: Russia» www.aa.com.tr (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  190. ↑ Azov Regiment believes Russian troops should have been stopped on Crimeas border
  191. ↑ (Ukraineraz) «Морпіхи 36-ї бригади в Маріуполі: частина з’єдналася з “Азовом”, частина – ішла на прорив, багато потрапили в полон» novynarnia.com 2022-04-12 (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  192. ↑ (Ingelesez) CNN. (2022-04-13). «Ukrainian commanders defending Mariupol say their units were able to link up despite relentless attacks» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  193. ↑ «Mariupol commercial sea port fully liberated from Azov regiment’s Nazi fighters» tass.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  194. ↑ a b (Ingelesez) «RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 17» Institute for the Study of War (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  195. ↑ Mariupol defenders tell how the commander of marines fled the city
  196. ↑ Марк Ворошилов. (2022-04-12). "Потери просто сумасшедшие", – ВСУ уничтожили полный состав 810-й бригады морской пехоты из Феодосии ["The losses are just crazy" - the Armed Forces of Ukraine destroyed the entire composition of the 810th Brigade of Naval Infantry from Feodosia". ] Диалог.UA [dialog.ua].
  197. ↑ (Ingelesez) News, A. B. C.. «Russia-Ukraine live updates: Russian commanders in Mariupol 'will be concerned'» ABC News (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  198. ↑ (Ingelesez) «Russian Tu-22M3 bombers strike Mariupol» www.ukrinform.net (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  199. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-04-15). «‘Fortress in a city’: steel plant becomes Ukrainian hold-out in Mariupol» the Guardian (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  200. ↑ a b (Ingelesez) «RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 16» Institute for the Study of War (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  201. ↑ Mason Clarke; George Barros. (17 April 2022). Russian Offensive Campaign Assessment, April 17. Institute for the Study of War.
  202. ↑ Roman Petrenko. (20 April 2022). «Marines and "Azov" rescue 500 fighters from the port of Mariupol - media» Pravda.
  203. ↑ a b (Ingelesez) «Ukrainian defenders in Mariupol defy surrender-or-die demand» AP NEWS 2022-04-17 (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  204. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war: Mariupol defenders will fight to the end says PM» BBC News 2022-04-18 (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  205. ↑ Clarke, Mason; Barros, George; Hird, Karolina. (20 April 2022). «Russian Offensive Campaign Assessment, April 20» Institute for the Study of War.
  206. ↑ (Ingelesez) Schreck, Adam. (21 April 2022). Putin claims Mariupol win but won't storm Ukrainian holdout. .
  207. ↑ (Ingelesez) «Putin calls off plan to storm Mariupol plant, opts for blockade instead» Reuters 21 April 2022.
  208. ↑ Yvette Tan. (21 April 2022). «Steelworks battle was militarily irrelevant to Russia - former armed forces chief» BBC News.
  209. ↑ Michael Schwirtz. (22 April 2022). «Inside Azovstal Plant, Ukrainian Sergeant Prays for Rescue» Yahoo! News.
  210. ↑ David Keyton; Yesica Fisch. (23 April 2022). Ukraine battered again; Zelenskyy says US officials to visit. .
  211. ↑ Frederick W. Kagan; Kateryna Stepanenko; Karolina Hird. (23 April 2022). «Russian Offensive Campaign Assessment, April 23» Institute for the Study of War.
  212. ↑ (Ingelesez) Connor Sephton. (23 April 2022). «Ukraine war: A dozen crack Russian military units redeployed from Mariupol as Kyiv claims to have rearmed blockaded district with daring night-time helicopter drop» Sky News.
  213. ↑ Connor Sephton. (23 April 2022). «Ukraine war: A dozen crack Russian military units redeployed from Mariupol as Kyiv claims to have rearmed blockaded district with daring night-time helicopter drop» Sky News.
  214. ↑ Mason Clarke; Kateryna Stepanenko. (24 April 2022). «Russian Offensive Campaign Assessment, April 23» Institute for the Study of War.
  215. ↑ Tim Lister; Olga Voitoivych. (28 April 2022). «Mariupol steel plant suffers "heaviest airstrikes so far," Ukrainian official says» Cable News Network.
  216. ↑ Tim Lister. (29 April 2022). «600 injured in recent bombing of Azovstal steel plant, Mariupol mayor says» Cable News Network.
  217. ↑ (Ingelesez) «Ukraine: UN-Red Cross operation underway to evacuate civilians from stricken Mariupol plant» UN News 1 May 2022.
  218. ↑ a b (Ingelesez) «Go inside the civilian evacuation of Mariupol's besieged Azovstal steel plant» ABC News 1 May 2022.
  219. ↑ (Ingelesez) Tiffany Wertheimer. (1 May 2022). «Ukraine latest news: Safe passage for civilians to leave Mariupol under way - UN» BBC News.
  220. ↑ (Ingelesez) «Mariupol civilians leave besieged Azovstal steelworks» BBC News 30 April 2022.
  221. ↑ (Ingelesez) Thomas, Trisha. (30 April 2022). «Wives of Mariupol defenders appeal for soldiers' evacuation» ABC News.
  222. ↑ (Ingelesez) «At least 100 civilians evacuated from Azovstal plant in Mariupol, Zelenskyy says» ABC News 1 May 2022.
  223. ↑ David Vergun. (2 May 2022). «Russians Make Minimal Progress in the Donbas, DOD Official Says» U.S. Department of Defense.
  224. ↑ Matt Seyler. (2 May 2022). «Russians leaving Mariupol, progress in Donbas 'minimal at best': US» ABC News.
  225. ↑ (Ingelesez) «Russian troops begin to storm Azovstal plant» www.ukrinform.net.
  226. ↑ «Ukraine war: Zelensky plea as Russians seek Mariupol endgame» BBC 4 May 2022.
  227. ↑ (Ingelesez) «Russians break into the Azovstal plant in Mariupol - sources» Ukrayinska Pravda.
  228. ↑ «Russian troops enter Azovstal plant, top Ukrainian lawmaker says» Reuters 5 May 2022.
  229. ↑ «Ukraine war: 300 civilians evacuated from Mariupol after Russia opens humanitarian corridors» Sky News 5 May 2022.
  230. ↑ ‘Seemed like goodbye’: Mariupol defenders make their stand. 5 May 2022.
  231. ↑ «Ukraine loses contact with Azovstal defenders as Russian troops storm steelworks» The Telegraph 5 May 2022.
  232. ↑ «Fresh Rescue Efforts Under Way at Ukraine’s Azovstal Steel Plant» Wall Street Journal 6 May 2022.
  233. ↑ (Ingelesez) «Ukraine says all women, children and elderly out of besieged Azovstal plant» DW (Deutsche Welle) (Deutsche Welle) 7 May 2022.
  234. ↑ (Ingelesez) Toman, Siobhan. (7 May 2022). «Women, children, elderly out of besieged plant - Ukraine» BBC News (BBC World Services).
  235. ↑ Lister, Tim; Presniakova, Julia; Voitovych, Olga. (7 May 2022). «"All women, children and elderly" have been evacuated from Azovstal, Ukrainian government says» CNN World News (CNN (Cable News Network)).
  236. ↑ (Ingelesez) «‘Hellish reality show’: Trapped Mariupol fighter pleads for help» aljazeera.
  237. ↑ (Ingelesez) «Donetsk People’s Republic Leader Holds Victory Day Parade in Mariupol» NT News.
  238. ↑ «Live: Nearly two-thirds of Kyiv's 3.5 million residents have now returned to the city» Euronews 10 May 2022.
  239. ↑ Stepanenko, Kateryna; Hird, Karolina; Kagan, Frederick W.. (12 May 2022). Russian Offensive Campaign Assessment, May 12. Institute for the Study of War.
  240. ↑ Stepanenko, Kateryna; Kagan, Frederick W.. (13 May 2022). Russian Offensive Campaign Assessment, May 13. Institute for the Study of War.
  241. ↑ (Ingelesez) Hopkins, Valerie; Nechepurenko, Ivan; Santora, Marc. (16 May 2022). «Ukrainian authorities declare an end to the combat mission in Mariupol after weeks of Russian siege.» The New York Times ISSN 0362-4331..
  242. ↑ (Ingelesez) «Azovstal defenders appear to signal end of siege» The Jerusalem Post 16 May 2022.
  243. ↑ (Ingelesez) «Longest battle of war ends as Ukrainian troops evacuated from Azovstal steel mill in Mariupol» Sydney Morning Hearld 17 May 2022.
  244. ↑ (Ingelesez) Vega, María R. Sahuquillo, Luis de. (2022-03-06). «Russian forces exert stranglehold on Mariupol after failure of ceasefire» EL PAÍS English Edition (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  245. ↑ a b (Ingelesez) Mangan, Dan. (2022-03-07). «U.S. is collecting evidence of possible Russian war crimes in Ukraine» CNBC (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  246. ↑ (Ingelesez) «Live updates: Zelenskyy vows to keep negotiating with Russia» AP NEWS 2022-03-13 (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  247. ↑ «Russians holding 400 hostage at captured Mariupol hospital: Ukraine deputy premier» www.aa.com.tr (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  248. ↑ a b (Ingelesez) «Mariupol: Russia accused of bombing theatre and swimming pool sheltering civilians» the Guardian 2022-03-17 (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  249. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war: Videos show apocalyptic destruction in Mariupol as Russia says it is 'tightening its encirclement'» Sky News (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  250. ↑ a b c (Ingelesez) CNN. (2022-03-22). «Russian forces stole buses driving to rescue people from Mariupol, Ukraine says» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  251. ↑ (Ingelesez) «Ukraine: Russia seized rescue workers trying to deliver food to Mariupol» The Hill 2022-03-23 (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  252. ↑ (Ingelesez) «Zelensky says 100,000 still trapped in Mariupol, facing ‘inhumane conditions’» France 24 2022-03-22 (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  253. ↑ (Ingelesez) «‘Butcher of Mariupol’ accused of ordering maternity hospital bombing six years after destroying Aleppo» MSN (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  254. ↑ (Ingelesez) «Ukraine: No ‘plan B’ for evacuation of shattered Mariupol, say humanitarians, as Friday attempt fails» UN News 2022-04-01 (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  255. ↑ https://twitter.com/ZelenskyyUa/status/1501579520633102349
  256. ↑ (Ingelesez) Balevic, Katie. «Zelenskyy accuses Russian troops of 'direct strike' that wrecked a Mariupol maternity hospital, pleads to 'close the sky right now'» Business Insider (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  257. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war: Aftermath of Mariupol hospital shelling» Sky News (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  258. ↑ (Ingelesez) AFP. «EU condemns Russian bombing of Mariupol maternity hospital as a ‘war crime’» www.timesofisrael.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  259. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war: Russia says claim it bombed children's hospital is 'fake news'» Sky News (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  260. ↑ (Errusieraz) «Война Российское вторжение в Украину. Пятнадцатый день. Онлайн «Медузы»» Meduza (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  261. ↑ (Ingelesez) Trevelyan, Mark. (2022-03-10). «Russia shifts stance on hospital bombing that sparked world outrage» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  262. ↑ a b c (Ingelesez) «Beauty blogger accused by Russia of faking hospital strike injuries gives birth» LBC (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  263. ↑ a b (Ingelesez) Macaluso, Nora. (2022-03-16). «Social Media Posts Misrepresent Victims of Hospital Bombed in Mariupol» FactCheck.org (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  264. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war: Pregnant woman and baby die after hospital shelled» BBC News 2022-03-14 (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  265. ↑ (Ingelesez) Mariupol, Associated Press in. (2022-03-14). «Pregnant woman and baby die after attack on hospital in Mariupol» the Guardian (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  266. ↑ (Nederlanderaz) «Oekraïense militairen zouden oorlogsmisdaden plegen tegen Russische krijgsgevangenen. Welke bewijzen zijn daarvoor?» Volkskrant Kijk Verder (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  267. ↑ (Ingelesez) «Russia: Authorities launch witch-hunt to catch anyone sharing anti-war views» Amnesty International 2022-03-30 (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  268. ↑ (Ingelesez) «Top Russian Journalist Defiant in Face of Fake News Investigation» VOA (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  269. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war: People buried under rubble after Mariupol theatre sheltering hundreds is hit by Russian bomb, officials say» Sky News (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  270. ↑ (Ingelesez) Mackenzie, James; Zinets, Natalia; Kozhukhar, Oleksandr. (2022-03-17). «Russia getting bogged down in Ukraine, Western nations say» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  271. ↑ a b CNN, Victoria Butenko, Olga Voitovych, Andrew Carey, James Frater and Jeevan Ravindran. «Survivors emerge from rubble of Mariupol theater bombed by Russia» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  272. ↑ «Russia-Ukraine war: Survivors emerge from bombed Mariupol theatre | Russia-Ukraine war News | Al Jazeera» web.archive.org 2022-03-23 (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  273. ↑ (Ingelesez) Welle (www.dw.com), Deutsche. «Ukraine: Mariupol city council claims Russia destroys crowded theater — as it happened | DW | 16.03.2022» DW.COM (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  274. ↑ (Errusieraz) «В Мариуполе ракета разрушила здание драмтеатра. Власти заявляют, что сотни людей использовали его как убежище» Meduza (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  275. ↑ (Ingelesez) «Survivors emerge from bombed Mariupol theatre» www.aljazeera.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  276. ↑ (Ingelesez) «Ukraine Opens Humanitarian Corridor for Evacuation Saturday» VOA (Noiz kontsultatua: 2022-03-31).
  277. ↑ (Ingelesez) Aloisi, Silvia. (2022-03-18). «Fleeing Mariupol teenagers tell of destruction and shattered dreams» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  278. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-03-19). «Dead buildings tower over uncollected corpses in Mariupol» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  279. ↑ a b (Ingelesez) «Ukraine war: Infection and hunger as hundreds hide in Mariupol cellar» BBC News 2022-03-15 (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  280. ↑ (Ingelesez) «RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, MARCH 16» Institute for the Study of War (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  281. ↑ (Ingelesez) «Fighting reaches central Mariupol as shelling hinders rescue attempts» the Guardian 2022-03-18 (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  282. ↑ (Ingelesez) «Russians push deeper into port city of Mariupol as locals plead for help: "Children, elderly people are dying"» www.cbsnews.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  283. ↑ (Ingelesez) «Ukraine retakes control of two Russian-occupied towns» The Jerusalem Post | JPost.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  284. ↑ Lviv, Nathan Hodge, CNN and Julia Presniakova in. «Mariupol evacuation corridors 'in the hands of the occupiers' as mayor tells everyone to leave» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  285. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-03-09). «Ukraine says 1,170 civilians have been killed in Mariupol since Russian invasion» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  286. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-03-11). «Ukraine's Mariupol says 1,582 civilians killed by Russian shelling and blockade» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  287. ↑ (Ingelesez) Marsi, Nadim Asrar,Umut Uras,Federica. «Ukraine latest updates: 2,187 residents killed in Mariupol» www.aljazeera.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  288. ↑ (Ingelesez) Polityuk, Pavel. (2022-03-14). «Convoy of civilians leaves Ukraine's Mariupol after days of failed attempts» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  289. ↑ (Ingelesez) DelhiMarch 15, India Today Web Desk New; March 15, 2022UPDATED:; Ist, 2022 12:43. «Russian forces shoot at civilians in Hostomel» India Today (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  290. ↑ (Ingelesez) Santora, Marc; Hopkins, Valerie. (2022-03-15). «Officials in Mariupol struggle to account for the dead.» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  291. ↑ (Ingelesez) News, A. B. C.. «'Why? Why? Why?' Ukraine's Mariupol descends into despair» ABC News (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  292. ↑ (Ingelesez) «Mariupol mayor says siege has killed more than 10K civilians» AP NEWS 2022-04-11 (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  293. ↑ a b (Ingelesez) «Ukraine War: US 'deeply concerned' at report of Mariupol chemical attack» BBC News 2022-04-12 (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  294. ↑ (Ingelesez) Wilkie, Christina. (2022-04-11). «Pentagon monitoring reports of possible Russian chemical weapons attack in Mariupol» CNBC (Noiz kontsultatua: 2022-04-18).
  295. ↑ a b (Ingelesez) Boyle, Danny. (2022-04-12). «Tuesday morning news briefing: Vladimir Putin 'uses chemical weapons'» The Telegraph ISSN 0307-1235. (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  296. ↑ (Ingelesez) Oliphant, Roland. (2022-04-11). «‘We are holding back the horde’: Mariupol fighters battle on weeks after experts said city would fall» The Telegraph ISSN 0307-1235. (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  297. ↑ (Ingelesez) «Did Russia really use chemical weapons in Ukraine? Experts are sceptical» the Guardian 2022-04-12 (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  298. ↑ «Оккупанты задержали одного из главарей боевиков "ДНР" Басурина. Он раскрыл планы РФ применить химическое оружие в Мариуполе – разведка» gordonua.com (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  299. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-03-03). «'We are being destroyed,' says Ukraine's Mariupol under Russian siege» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-03-22).
  300. ↑ (Ingelesez) «Siege of Ukraine's Mariupol city draws comparisons with Nazi blockade of Leningrad» Firstpost 2022-03-05 (Noiz kontsultatua: 2022-03-22).
  301. ↑ Blinken, Anthony. «"Every Russian has learned about the Siege of Leningrad during World War II. Sadly, history has repeated itself—but now it's the Russian government cruelly starving Ukrainian cities. t.co/wjG3IgwAzH"» Twitter (Noiz kontsultatua: 2022-03-22).
  302. ↑ (Ingelesez) Nast, Condé. (2022-03-17). «“This Is Personal for Them”: Two Ukrainian AP Journalists Capture the Most Devastating Moments of War» Vanity Fair (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  303. ↑ (Ingelesez) «20 days in Mariupol: The team that documented city’s agony» AP NEWS 2022-03-21 (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).
  304. ↑ (Ingelesez) Troianovski, Anton; Nechepurenko, Ivan; Pérez-Peña, Richard. (2022-04-21). «What Happened on Day 57 of the War in Ukraine» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  305. ↑ (Ingelesez) «'Military Brainwashing': Russian State TV Pulls Out The Stops To Sell Kremlin's Narrative On The War In Ukraine» RadioFreeEurope/RadioLiberty (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).
  306. ↑ (Ingelesez) «Propaganda War Over Mariupol’s Destruction Is Only Just Starting» Bloomberg.com 2022-04-22 (Noiz kontsultatua: 2022-05-13).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]


"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Mariupolgo_setioa&oldid=9884270"(e)tik eskuratuta