Gizaburuaga
| Gizaburuaga | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bizkaia, Euskal Herria | |||||||||||
 Gizaburuagako eliza | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||||
| Lurraldea | Bizkaia | ||||||||||
| Eskualdea | Lea-Artibai | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Gizaburuaga | ||||||||||
| Alkatea | Jose Luis Azpiazu (indep.) | ||||||||||
| Posta kodea | 48289 | ||||||||||
| INE kodea | 48047 | ||||||||||
| Herritarra | gizaburuagar | ||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Koordenatuak | 43°19′51″N 2°32′16″W / 43.3309°N 2.5379°W | ||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 6,32 km² | ||||||||||
| Garaiera | 40 metro | ||||||||||
| Distantzia | 50 km Bilbora | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 197 (2023) 5 (2022) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 31,17 bizt/km² | ||||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[1] | % 53,57 | ||||||||||
| Zahartze tasa[1] | % 17,19 | ||||||||||
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 86,96 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera tasa[1] | % 80,77 (2011) | ||||||||||
| Genero desoreka[1] | % -4,76 (2011) | ||||||||||
| Langabezia erregistratua[1] | % 4,23 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[1] | % 91,76 (2010) | ||||||||||
| Kaleko erabilera [2] | % (2016) | ||||||||||
| Etxeko erabilera [3] | % 79.29 (2016) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Sorrera | 1519. urtea | ||||||||||
Gizaburuaga Bizkaiko ipar-ekialdeko udalerri bat da, Lea-Artibai eskualdekoa. 209 biztanle zituen 2016. urtean. Munitibar eta Lekeitio arteko bidean dago.
Etimologia
Herriaren izenaren esanahia argia da, "giza buruen tokia". Dena den, izen horren jatorria ez dago batere argi. Juan Ramon Iturrizak 1885ean idatzitako "Bizkaiko Historia Orokorra" liburuan, azalpen bat bilatzen saiatu zen. Haren ustetan, herriaren antzinako jatorrizko izena Ibaibaso zen. Baina X. mendean Bizkaiaren eta frantsesen arteko borroka bat izan zela eta, izena aldatu eta ahozko tradizioaren bitartez, gaur egunera Gizaburuaga izenaz heldu da, "bururik gabeko gizon(ar)en lekua" esanahiarekin.
Geografia
Auzoak
Gizaburuagak lau auzo dauzka:
- Eguren, elizaren inguruan, herriko auzoburua da.
- Lariz, Lekeitiorako bidean.
- Laxier, Gizaburuaga eta Amoroto arteko errepidean.
- Okamika, Eguren auzoaren parean, errepidearen bestaldean kokaturik. Industrialde bat dago bertan.
Ingurune nagurala
Lea ibaiak udalerriko lurrak gurutzatzen ditu.
Udalerri mugakideak
Historia
Gizaburuagako historiaren lehen aipamena XVI. mendekoa da, garai hartako Lekeitioko eta inguruko nekazaritza-herrixken arteko gatazka bati buruzko agiri batekoa, hain zuzen ere. Ispaster, Amoroto, Mendexa eta Gizaburuaga, Lekeitioko Andra Mari elizaren menpekoak ziren XVI. mendean. Egoera hori ez zen herrixketako biztanleen gogoko, eta askotan, Lekeitioko elizari ordainketarik ez egitea erabakitzen zuten.
Gatazka 1519an amaitu zen, Leon X aita santuak idatziriko agiri bat zela eta. Agiri horrek aipaturiko herriei eliza nagusiak eratzeko aukera eta sakramendu guztiak emateko ahalmena ematen zizkien. Esan liteke garai hartan bihurtu zela Gizaburuaga benetan udalerri .
Ekonomia
Gizaburuagako jarduera ekonomiko nagusia nekazaritza izan da betidanik. Dena den, 1980ko hamarkadaren amaieran, Lea ibarreko herriek, bertako biztanleen etorkizuna bermatzeko asmoarekin, industrialde bat eraikitzea proposatu zuten. Horretarako Gizaburuaga aukeratu zuten, ibarrean gune estrategikoa betetzen zuelako, inguruko udalerrien erdibidean. Okamikako Industrialdea 1987. urtean zabaldu zen eta gaur egun 30 lan-elkarte inguru daude bertan, 400 lanpostu sortu direla.
Kautxoaren inguruko lan-elkarte asko sortu dira Cikautxo enpresaren eskutik, besteak beste, Armearri Kautxoak, Eluark-Lan Indar, Hodikautxo, Kautxo Tiuna Inyección eta Kautxo Tiun.
2007. urtearen amaieran Gizaburuaga langabeziarik ez zuen Euskal Autonomi Erkidegoko herri bakarretakoa zen, Baliarrain, Garai, Lagran eta Villabuenarekin batera.
Demografia
XX. mende osoan zehar Gizaburuagak biztanleriaren erdia baino gehiago galdu zuen. Biztanleek Lekeitiora eta Bilbora jo zuten lan bila, industrializarioaren garaietan. 2000. urtetik aurrera, hogei bat etxebizitza berri eraiki dira herrian eta Lekeitioko etxeek duten salneurri garestia dela eta, bertatik hainbat gazte joan dira herrira bizitzera, eta ondorioz, herriaren biztanleria %40 igo da.
| Gizaburuagako biztanleria |
|---|
 |
Politika
Udal hauteskundeak
2007ko udal hauteskundeetan Maria Angeles Aldekogarai Alastra bihurtu zen Gizaburuagako alkate. Bozka guztiak Gizaburuagako Independenteen taldearentzat izan ziren; Alderdi Popularra hauteskundeetara aurkeztu bazen ere, ez zuen boto bat bera ere lortu.
2011ko hauteskundeetan berriro ere independenteen taldeak irabazi zituen hauteskundeak, Ibaibaso izenaren pean, 94 botorekin; Alderdi Popularrak 2 bot eskuratu zituen. Jose Luis Azpiazu da alkate ordutik.
Gizaburuagako udalbatza | |||||
Alderdia |
2011ko maiatzaren 22 | ||||
| Zinegotziak | Boto kopurua | ||||
| Ibaibaso | 5 / 5 |
||||
| Alderdi Popularra (PP) | 0 / 5 |
||||
| Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean | |||||
Kultura
Hizkuntza
Mendebaldeko euskalkiaren aldaera bat da herriko berezko hizkera. Euskaldunen ehuneko handia kontuan izanda, udalerria UEMAren kide da.
Jaiak eta ospakizunak
Gizaburuagak iraileko lehen astean ospatzen ditu bere jaiak, irailaren 8an Andra Mari eguna ospatzearekin batera.
Ondasun nabarmenak
- Errotabarri errota eta presa.
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Gizaburuaga  |
 |
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Herriko Wikiatlasa |
|
Lea-Artibaiko udalerri aurkibidea |
|
|---|---|---|
|
Amoroto • Aulesti • Berriatua • Etxebarria • Gizaburuaga • Ispaster • Lekeitio • Markina-Xemein • Mendexa • Munitibar • Ondarroa • Ziortza-Bolibar | ||
- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).