Joan Paulo II.a

Wikipedia, Entziklopedia askea
Joan Paulo II» orritik birbideratua)
Joan Paulo II.a

(1980)

264. Aita santu

1978ko urriaren 16a - 2005eko apirilaren 2a
Joan Paulo I.a - Benedikto XVI.a

San Cesareo in Palatio (en) Itzuli kardinal apaiz

1967ko ekainaren 28a - 2005eko apirilaren 2a
kardinal

1967ko ekainaren 26a -
Krakoviako artzapezpiku

1964ko urtarrilaren 13a - 1978ko urriaren 16a
Adam Stefan Sapieha - Franciszek Macharski (en) Itzuli
Elizbarrutia: Krakoviako artxidiozesia
apezpiku katoliko

1958ko irailaren 28a -
apezpiku tituludun

1958ko abuztuaren 31 - 1964ko urtarrilaren 13a
James Johnston Navagh (en) Itzuli - António de Castro Xavier Monteiro (en) Itzuli
Elizbarrutia: Ombi (en) Itzuli
apezpiku tituludun

1958ko uztailaren 4a - 1958ko abuztuaren 31
Elizbarrutia: Diocese of Antigonia (en) Itzuli
apezpiku laguntzaile

1958ko uztailaren 4a - 1964ko urtarrilaren 13a
Elizbarrutia: Krakoviako artxidiozesia
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakKarol Józef Wojtyła
JaiotzaWadowice (en) Itzuli1920ko maiatzaren 18a
Herrialdea Polonia
 Vatikano Hiria
Poloniako Bigarren Errepublika
Talde etnikoaPoloniarra
Lehen hizkuntzapoloniera
HeriotzaJauregi Apostolikoa eta Erroma2005eko apirilaren 2a (84 urte)
Hobiratze lekuaSan Petri basilika
Heriotza moduaberezko heriotza: senility (en) Itzuli
septizemia
Parkinsonen gaixotasuna
miokardio infartu akutua
Familia
AitaKarol Wojtyła
AmaEmilia Wojtyła
Anai-arrebak
Hezkuntza
HeziketaJohn Paul II Catholic University of Lublin (en) Itzuli
San Tomas Akinokoa Eliz-Unibertsitatea
(1946ko azaroaren 26a - 1947ko uztaila) Licentiate of Sacred Theology (en) Itzuli
Theology faculty of the Jagiellonian University (en) Itzuli
(1953 - 1954) Doctor of Sacred Theology (en) Itzuli
Hezkuntza-mailaDoctor of Divinity (en) Itzuli
TesiaThe Problems of Faith in the Works of St. John of the Cross (en) Itzuli
Tesi zuzendariaWładysław Wicher (en) Itzuli
Hizkuntzakpoloniera
esperantoa
italiera
gaztelania
frantsesa
alemana
latina
portugesa
ingelesa
ukrainera
lituaniera
errusiera
bielorrusiera
Jarduerak
Jarduerakapaiz katoliko latindarra, poeta, politikaria, idazlea, giza eskubideen aldeko ekintzailea, katedraduna, filosofoa, transitional deacon (en) Itzuli, latin catholic deacon (en) Itzuli, Aita santua, artzapezpikua eta apezpiku katolikoa
Lantokia(k)Zakrzówek (en) Itzuli
Borek Fałȩcki (en) Itzuli
Niegowić (en) Itzuli
Krakovia
Lublin
Erroma eta Vatikano Hiria
Enplegatzailea(k)Jagellondar Unibertsitatea
John Paul II Catholic University of Lublin (en) Itzuli
Jasotako sariak
KidetzaPontifical Academy of Mary (en) Itzuli
Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (en) Itzuli
Izengoitia(k)Andrzej Jawień, Stanisław Andrzej Gruda eta Piotr Jasień
Santutegia
Urriaren 22
Zerbitzu militarra
Adar militarraArmia Krajowa (en) Itzuli
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaErromatar Eliza Katolikoa
katolizismoa

vatican.va…
IMDB: nm0937552 Allocine: 36923
Musicbrainz: b3e2a4cb-3e2b-4d77-b744-89dc43e8362b Discogs: 710815 Find a Grave: 10717244 Edit the value on Wikidata

San Joan Paulo II.a[1] (latinez: Johannes Paulus PP. II), jaiotzez Karol Józef Wojtyła (polonieraz ˈkarɔl ˈjuzɛf vɔjˈtɨwa ahoskatua) (Wadowice, Polonia, 1920ko maiatzaren 18Vatikano Hiria, 2005eko apirilaren 2a) Eliza Katolikoko Aita Santua izan zen 1978ko urriaren 16tik bere heriotza egunera arte.

1522az geroztik, Italiako lurralderen batekoa ez zen lehen Aita Santua izan zen.

2014ko apirilaren 27an kanonizatu zuten eta San Joan Paulo II.a izena hartu.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Karol Wojtyła eta Emilia Kaczorowskaren seme bietatik gazteena, bederatzi urte zituela ama hil zitzaion. Bere anaia nagusia, Edmund, medikua, 1932an hil zen eta aita, Poloniako ejertzitoko ofiziala, 1941ean, naziek Polonia menperatuta zeukatela.

Krakoviako unibertsitatean hasi zen filosofia ikasten, baita antzerki eskola batean ere. 1939ko irailean alemaniarrek unibertsitate poloniarrak itxi zituzten, eta bizimodua aurrera ateratzeko meategietan eta kimika lantegi batean lan egin behar izan zuen. Garai hartan antzerki klandestinoa egiten ibili zen, nazien aurka eta abertzaletasun poloniarraren alde. Alemaniarren okupazioaren aurka jardun zuen, besteak beste juduen familiak salbatzeko talde batean parte hartu zuen.

1942an Adam Sapieha Krakoviako artzapezpikuak sortutako seminario klandestinoan hasi zen teologia ikasten. Gerra amaituta, 1946ko azaroaren 1ean apaiztu zen. Erromako Angelicum ikastetxean jarraitu zituen ikasketak eta teologiako doktore titulua lortu zuen. 1948an Poloniara itzuli zen eta ekintza pastorala eta unibertsitateko irakasletza bateratu zituen. Besteak beste, etikako irakasle izan zen Lublineko unibertsitatean.

1958an Pio XII.ak Krakoviako gotzain laguntzaile izendatu zuen. Vatikanoko II. Kontzilioan parte hartu zuen, ateismoa eta erlijio askatasuna bezalako gaietan batez ere. Paulo VI.ak kardinal izendatu zuen 1967an, 47 urte zituela.

Aita Santutza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1978ko irailaren 28an hil zen Joan Paulo I.a aita santua, 33 eguneko agintaldi laburraren ondoren. Konklabean bildutako kardinalek Wojtyla hautatu zuten Aita Santu konklabeko bigarren egunean, 58 urte zituela (XX. mendeko Aita Santurik gazteena). Joan Paulo I.aren erabakiari jarraituz, izen bera hartu zuen, Joan XXIII.a eta Paulo VI.a izan zirenen jarraipena egin nahi baitzuen. 1522an Adriano VI.a aukeratu zutenetik Italiatik kanpokoa zen lehenengo Aita Santua izan zen.

Joan Paulo II.ak bisitaturiko herrialdeak

Historiako Aita Santurik bidaiariena izan zen; Italia barnean 144 bidaia egin zituen, eta Italiatik kanpora beste 104. Lehenengo bidaia 1979ko urtarrilaren 25ean egin zuen Mexiko eta Dominikar Errepublikara, eta azkenengoa 2004ko abuztuaren 14an Frantziara, Lourdeseko Andre Mariaren santutegira. Bidaia horietako asko garrantzia handikoak izan ziren, bai Elizarentzat, baita nazioarteko harremanentzat ere. Besteak beste, bere aberrira (Poloniara) egindako bidaiek zeresan handia ekarri zuten, komunismoaren porrota areagotu omen zutelako. Kubara egindako bidaiak ere oihartzun handia izan zuen, Eliza Katolikoaren eta Fidel Castroren errejimenaren arteko harremanetan aro berri bat ireki zuelako. 2000ko Jubileoan, gainera, Lurralde Santura joateko aukera izan zuen; bertan, kristauek juduei historian zehar egindako mina zela eta barkamena eskatu zuen.

Joan Paulo II.ak ezin izan zituen bi bidaia garrantzitsu egin, unean uneko gatazka politikoak zirela eta: Moskuko patriarkarekin Vatikanoak zituen gatazken ondorioz ez zuen Errusia bisitatzeko aukerarik izan. Bestetik, Txinako gobernuak Elizarekiko duen jarrerak eta azken honek Taiwan onartu izanak zaildu egin zituen bien arteko harremanak eta balizko bidaia guztiz oztopatu zuten.

Gainerako erlijioengana gerturatzeko pauso garrantzitsuak egin zituen, besteak beste Asisko topaketak antolatzean. Komunitate musulmaneko kideekin publikoki elkartu zen lehen Aita Santua izan zen gainera.

1981eko maiatzaren 13an, Mehmet Ali Ağcak Vatikanoan egindako atentatu-saiakeraren ondoren, Aita Santuaren osasuna gainbeheran hasi zen. Urdail eta eskuko zauriez gain, hesteetako minbizia izan zuen, baita femurra eta sorbalda hautsi zituen eta 1990etik aurrera geroz eta Parkinson gaixotasun larriagoa zuen.

Joan Paulo II.ak errekorrak hautsi zituen hainbat arlotan: hitzaldi gehien egin zituen Aita Santua izan zen, baita santu eta dohatsu gehien altarera jaso zituena ere. Teknologia berriak, bereziki Internet, lehen aldiz erabili zituen Aita Santua izan zen.

Heriotza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2005eko apirilaren 2an hil zen, nekaldi luze baten ondoren. Aurreko egunetan septizemia batek eman zion, eta bere parkinson gaitz indartsuarekin golpe bikoitza izan zuen. Hilzorian zela, bere idazkariari gutun bat idatzarazi zion. Bertan eskerrak ematen zituen munduan zehar haibeste jendek berarengana agertutako maitasunagatik, eta konfiantza guztiz bere bizia eta Elizaren etorkizuna Jainkoarengan eta Andre Mariarengan jarri zituen.

Vatikanoko San Petri plazan bere aldeko arrosarioa esaten ari zirela hil zen Joan Paulo II.a. Ia mundu guztiko telebista, irrati eta egunkariak gertakari horren testigu izan ziren. Aita Santuaren medikuaren arabera, Joan Paulo II.ak bizitzako azken 50 minutuak konorte gabe igaro zituen, eta hitzik esan gabe hil zen.

Joan Paulo Handia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Vatikanoko kriptetan Joan Paulo II.aren hilobia

Joan Paulo II.aren heriotzaren ondoren, zenbaitek (tartean bere ondorengo Benedikto XVI.ak) Joan Paulo Handia izenez deitu dute. Bere beatifikazio prozesua 2006an abiatu zen, hil eta urtebete eskasera. Izan ere, Benedikto XVI.ak beatifikazio prozesua hasteko igaro beharreko 5 urteko epea kendu zuen bere aurrekoarentzako. Neurri hau gutxitan erabili izan da. Azken aldia, Joan Paulo II.ak Ama Teresa hil zenean abiarazi zuen beatifikazioa izan zen.

Bere aurreko Paulo VI.ari jarraiki eskatu zuen bezala ez zitzaion Vatikanoko basilikan mausoleorik eraiki. Horren ordez hilobi apal bat dauka, egunero milaka pertsonak ikusi nahi izaten dutena.

Nazioarteko erlazioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Joan Paulo II.aren pontifikatuaren hasieran, Egoitza Santuak 84 estaturekin zituen harreman diplomatikoak. Aita Santua hil zenean, berriz, 173 estaturekin zituen. Era berean, nazioarteko eta eskualdeko hainbat erakundetan, osoko kide edo behatzaile gisa parte hartu zuen.

Joan Paulo II.aren nazioarteko 104 bisitak, batez ere, estatu buru eta Eliza Katolikoaren buru gisa egin zituen. Hortik, herrialde hartzaileko estatuburuaren keinua (kultura kristaukoa baldin bazen), lehenik eskua emanez agurtuz (bi estatuburu biltzearen kasuan) eta, azkenean, errespetuz eta begirune klasikoaren erreberentziaz eskuak musukatuz. Joan Paulo II.ak Santo Domingora egin zuen lehen bidaia, Dominikar Errepublikara; handik Mexikora joan zen, «Mexiko beti fidela» deitzen zuena eta hilezkor bihurtu den esaldia. Gehien bisitatu zituen Latinoamerikako herrialdeak hauek izan ziren: Mexiko bost alditan, Brasil lautan, Dominikar Errepublika eta Guatemala hirutan (inguruko beste herrialde batzuk bisitatzeko egoitza gisa ere balio izan zioten) eta Nikaragua bitan, baita Peru, El Salvador eta Venezuela ere.

Joan Paulo II.ak diplomazialari trebea zela ere frogatu zuen. Pontifikatua bere gain hartu berria, aurre egin behar izan zion (1978ko abenduan Erresuma Batuko Isabel II.a erreginak Beagle kanalaren gatazkari buruzko arbitrajean emandako laudoaren aplikazioaren ondorioz) Argentina eta Txileren[2] arteko gerra aurreko krisiari. Bi nazioek, tropak mugan zehar zabalduta zituzten garaian —operazio militarrak hasi zirela adieraziko luketen frogak ere badaude—, Joan Paulo II.ak (militarrek Elizarekin zituzten loturak aprobetxatuz) eragin erabakigarria izan zuen hasiera eragozteko Antonio Samoré kardinala bere ordezkari gisa bidaliz eta indarrak banantzea lortuz eta, 1984ko azaroaren 29an, bi herrialdeen arteko Bake eta Adiskidetasun Ituna[3] sinatutakoarekin amaituko zen bitartekaritza prozesu baten hasiera lortuz.

Poliglota paregabea zen. Poloniera, esperantoa, greko klasikoa, latina, italiera, frantsesa, gaztelania, portugesa, ingelesa eta alemana ez ezik txekiera, lituaniera, errusiera eta hungariera ere nahikoa menderatzen zuen; gainera, japoniera, tagaloa eta Afrikako hainbat hizkuntza ezagutzen zituen. Kirolari amorratua eta eskiatzaile aditua ere izan zen bere gaztaroan.

Bere mezua helarazteko, komunikabideen eta, batez ere, Interneten erabilera intentsiboa egin zuen lehen aita santua izan zen, baita erlijio-buruekin harremanak izan zituenak ere, hala nola judu, musulman, ortodoxo eta tibetar erlijioekin (Dalai Lamaren bitartez), besteak beste.

Beatifikazioa eta Kanonizazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Benedikto XVIak beatifikatu zuen 2011ko maiatzaren 1ean eta Frantziskoak santifikatu zuen 2014ko apirilaren 27an. Bere jaieguna urriaren 22an ezarri zuen.

Beatifikazioaren ondoren, Joan Paulo II.aren odola erlikia gisa banatu du Elizak hainbat elizbarrutitan.[4]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Joan Paulo II.a Aldatu lotura Wikidatan
  1. Euskaltzaindia. 129. araua: Aita santuen izenak. .
  2. Armagedón, la Web de la Historia, Grupo Editorial Bitácora: La crisis militar entre Chile y Argentina de 1978, enlace revisado el 16 de octubre de 2006
  3. González, Marco Antonio, Fundación Jaime Guzmán E., Tratado de Paz y Amistad: Ejemplo de esfuerzo, vocación y talento, enlace revisado el 16 de octubre de 2006
  4. (Gaztelaniaz) «La reliquia del Papa santo» Alfa y Omega 2018-06-14 (Noiz kontsultatua: 2023-04-18).