Abuztuaren 15

Abuztuaren 15a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta hogeita zazpigarren eguna da, 228.a bisurteetan. 138 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian José María Zarraga Jaiotza: Getxo, 1930 Heriotza: Madril, 2012ko apirilaren 3a Jesús Rubio Jaiotza: Iruñea, 1908 Heriotza: Madril, 1976ko uztailaren 13a Henri de Castries Jaiotza: Baiona, 1954 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Napoleon Bonaparte Jaiotza: Ajaccio, 1769 eta 1769 Heriotza: Longwood House (en) , 1821eko maiatzaren 5a Walter Scott Jaiotza: Edinburgo, 1771 Heriotza: Abbotsford House (en) , 1832ko irailaren 21a Jennifer Lawrence Jaiotza: Indian Hills, 1990 Louis de Broglie Jaiotza: Dieppe, 1892 Heriotza: Louveciennes, 1987ko martxoaren 19a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Abuztuaren 15ko jaiotzak Joseph Justus Scaliger • Nikolaus Lenau • Leonard Baskin • Elias Magnus Fries • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Agustin González Azilu Jaiotza: Altsasu, 1929ko otsailaren 18a Heriotza: Madril, 2023 Maravillas Lamberto Jaiotza: Larraga, 1922ko ekainaren 28a Heriotza: Larraga, 1936 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan René Magritte Jaiotza: Lessines, 1898ko azaroaren 21a Heriotza: Schaerbeek, 1967 Ella Fitzgerald Jaiotza: Newport News (en) , 1917ko apirilaren 25a Heriotza: Beverly Hills, 1996 Grazia Deledda Jaiotza: Nuoro, 1871ko irailaren 27a Heriotza: Erroma, 1936 William Herschel Jaiotza: Hannover, 1738ko azaroaren 15a Heriotza: Slough, 1822 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Abuztuaren 15ko heriotzak Harry Harrison • Will Rogers • Pierre Bouguer • Johan Gadolin • Anatoli Papanov • Stanislaus Hosius • Big Bill Broonzy • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Andre Mariaren Jasokundea (Donostiako Aste Nagusia) eta Ferragosto (Italia) Errolanen heriotza. 778 - Orreagako gudua gertatu zen (irudian) eta bertan euskaldunek Errolan hil omen zuten. 1806 - Liechtensteinek independentzia politikoa lortu zuen. 1914 - Panamako kanala ireki zen eta Ancon lurrunontzia izan zen igaro zen lehena. 1917 - Virginian (AEB) hegazkin baten eta jarraipen estazioaren arteko irratizko eta haririk gabeko komunikazioa lortu zen lehen aldiz, baita bi hegazkinen artekoa ere. 1945 - Hirohito enperadorea errenditu egin zen, Bigarren Mundu Gerra amaituz. + Gertaera gehiago... Egutegia << Abuztua >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Igandea 2022: Astelehena 2023: Asteartea 2025: Ostirala 2026: Larunbata 2027: Igandea Izendegia Santutegia: Andre Mariaren Jasokundea, Estanislao Kostka, Dabid Roldán Lara, Altfrid Hildesheimgoa Seaska egutegia: Maria (Andre Mariaren eguna handia eta Mari, Maddi eta Mayi guztien festa) eta Axun.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 778 - Orreagako guduan baskoiek Karlomagno garaitu eta Errolan hil zuten Orreagan.
• 1284 - Joana I.a Nafarroakoa Filipe IV.a Frantziakoarekin ezkondu zen, urtebete geroago Frantziako erregina bihurtu zelarik.
• 1466 - Henrike IV.a Gaztelakoak sorginkeria kasuak epaitzeko ahalmena eman zien Gipuzkoako alkateei.
• 1936 - Gerra Zibila Euskal Herrian: 27 corellar atera zituzten kartzelatik. Horietako bati, eskuak moztu zizkioten, kartzelatik irten nahi ez eta hormari etsi-etsian eusten saiatu zelako.

Mundua

• 1805 - Simon Bolivar askatzaile hegoamerikarrak bere aberriaren eta Amerikaren askatasuna zin egin zuen Erroman.
• 1806 - Liechtensteinek independentzia politikoa lortu zuen.
• 1908 - Prusian emakumeek unibertsitateetan ikastea baimendu zen.
• 1914 - Panamako kanalean zeharko trafikoa hasi zen, itsasontzi komertzial baten igarotzearekin.
• 1916 - Lehen Mundu Gerra: alemaniarrek Dover, Londres eta Folkestone bonbardatu zituzten.
• 1934 - Franz von Papen kantziler ohiak Hitlerri eman zion Paul von Hindenburgen agintea, aurreko abuztuaren 2an hila.
• 1936 - Badajozko sarraskia: Badajoz hirian frankistek 2.000-4.000 errepublikar erail zituzten.
• 1945 - Bigarren Mundu Gerra: Hirohito enperadore japoniarrak errenditu egiten zirela adierazi zuen, gerrari amaiera emanez.
• 1947 - Erresuma Batuak Commonwealthari Lotutako Estatu Independenteen estatutua eman zien Indiari eta Pakistani.
• 1960 - Kongoko Errepublika Demokratikoak independentzia politikoa lortu zuen.
• 1996 - San Diego, Estatu Batuak: San Diegoko Unibertsitateko ikasle batek hiru irakasle hil zituen.
• 2007 - Peruko Pisco hirian, Richter eskalan 8 graduko lurrikara batek 540 hildako eta 1.100 zauritu utzi zituen.
• 2009 - Erresuma Batuko gobernuak Turks eta Caicos uharteen autogobernua bertan behera utzi zuen ustelkeria eta gaitasun ezagatik.

Arte eta kultura

Mundua

• 1965 - Dune zientzia-fikziozko eleberria argitaratu zen, Frank Herbert idazleak idatzia.
• 1976 - Novecento ("1900") filma estreinatu zen, Bernardo Bertoluccik zuzendu eta Paolo Pavesi, Robert De Niro, Roberto Maccanti, Gérard Depardieu, Dominique Sanda, Donald Sutherland, Laura Betti eta Burt Lancaster aktoreek antzeztu zuten.
• 1984 - The Woman in Red ("Gorrizko Emakumea") filma estreinatu zen, Gene Wilderek zuzendu eta berak, Kelly LeBrock eta Gilda Radner aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1986 - The Fly ("Eulia") filma estreinatu zen, David Cronenbergek zuzendu eta Jeff Goldblum, Geena Davis eta John Getz aktoreek antzeztu zuten.
• 1997 - Cop Land ("Polizia Lurraldea") filma estreinatu zen, James Mangoldek zuzendu eta Sylvester Stallone, Harvey Keitel, Ray Liotta, Robert De Niro, Peter Berg, Janeane Garofalo, Robert Patrick, Michael Rapaport eta Annabella Sciorra aktoreek antzeztu zuten.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1917 - Virginian (AEB) hegazkin baten eta jarraipen estazioaren arteko irratizko eta haririk gabeko komunikazioa lortu zen lehen aldiz, baita bi hegazkinen artekoa ere.
• 1932 - New York-eko CBS telebista katea funtzionatzen hasi zen.

Kirolak

Mundua

• 2009 - Realak 0-2 galdu zuen Real Madrilen aurka taldearen mendeurrenaren festa handian.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1397 - Karlos Nafarroakoa, Nafarroako infantea (h. 1402).
• 1814 - Pedro María Unanue, bizkaitar kantari tenorra (h. 1846).
• 1879 - Ricardo Bastida, bilbotar arkitektoa (h. 1953).
• 1891 - Justo Somonte, bizkaitar botikari eta politikaria, Bilboko alkatea (h. 1954).
• 1895 - Joaquín Roa, euskal aktorea (h. 1981).
• 1898 - Ander Arzelus, Luzear, euskal idazlea eta kazetaria (h. 1949).
• 1905 - Marie Politzer, lapurtar militante komunista eta nazien kontrako erresistentziako kidea (h. 1943).
• 1906 - Ignacio María Barriola, gipuzkoar sendagilea (h. 1998).
• 1912 - Silbestre Elezkano, Txilibrin , bizkaitar dantzari, koplari, panderetari eta alboka-egilea, XX. mendeko albokari garrantzitsuenetariko bat (h. 2003).
• 1922 -
  • Regina Araluze, bizkaitar irrintzilaria (h. 2012).
  • Sabino Barinaga Alberdi, bizkaitar futbolari eta entrenatzailea (h. 1988).
• 1930 - José María Zarraga, bizkaitar futbolari eta entrenatzailea (h. 2012).
• 1940 - José Antonio Momeñe, euskal txirrindularia (h. 2010).
• 1947 -
  • Juan Carlos Egillor, euskal ilustratzaile, marrazkilari eta margolaria (h. 2011).
  • Andrés Nagel, gipuzkoar eskultore, margolari eta grabatzailea.
• 1954 - Henri de Castries, Castriesko kondea, euskal enpresaburua.

Mundua

• 1171 - Alfontso IX.a Leongoa, Galizia eta Leongo erregea (h. 1230).
• 1195 - Antonio Paduakoa, Portugalgo apaiz frantziskotarra (h. 1231).
• 1432 - Luigi Pulci, italiar poeta (h. 1484).
• 1488 - Fernando Kolon, espainiar bibliografoa (h. 1539).
• 1702 - Francesco Zuccarelli, italiar margolaria (h. 1788).
• 1769 - Napoleon Bonaparte, Frantziako enperadorea (h. 1821).
• 1771 - Walter Scott, ingelesez aritu zen ezkoziar eleberrigile historiko eta olerkaria (h. 1832).
• 1772 - Johann N. Mäzel, metronomoaren asmatzailea.
• 1782 - Faustin-Élie Soulouque, Haitiko presidentea (h. 1867).
• 1785 - Thomas De Quincey, ingeles idazlea (h. 1859).
• 1863 - Peider Lansel, suitzar poeta eta politikaria (h. 1943).
• 1871 - Grafton Elliot Smith, ingeles anatomista, arkeologo eta etnologoa (h. 1937).
• 1872 - Aurobindo Ghose, indiar filosofoa (h. 1950).
• 1886 - Karl Korsch, alemaniar politikari eta filosofo marxista (h. 1961).
• 1887 - Paul W. Merrill, estatubatuar astronomoa (h. 1961).
• 1890 - Jacques Ibert, frantziar musikagilea (h. 1962)
• 1892 - Louis-Victor de Broglie, frantziar fisikaria, 1929ko Fisikako Nobel Saria (h. 1987).
• 1896 - Lev Theremin, errusiar asmatzailea, lehen musika instrumentu elektronikoaren asmatzailea (h. 1993).
• 1904 - Louis Gardet, frantziar teologo, filosofo eta mistikoa (h. 1986).
• 1911 - Francisco Peralta, espainiar apezpikua, Gasteizko gotzaina izandakoa (h. 2006).
• 1917 -
  • Jack Lynch, Irlandako Errepublikako laugarren Taoiseacha (h. 1999).
  • Óscar Romero, Monseñor Romero, salvadortar apaiza, giza eskubideen alde predikatzeagatik ospetsua (h. 1980).
  • Yukio Tsuda, japoniar futbolaria (h. 1979).
• 1922 - Lukas Foss, alemaniar-estatubatuar orkestra-zuzendari, piano-jotzaile eta musikagilea (h. 2009).
• 1923 - Rose Marie, estatubatuar aktorea.
• 1925 - Oscar Peterson, quebecar piano-jotzailea (h. 2007).
• 1934 - Kenneth L. Hale, estatubatuar hizkuntzalaria (h. 2001).
• 1944 - Gianfranco Ferre, italiar modista (h. 2007).
• 1954 - Stieg Larsson, suediar idazle eta kazetaria, Millennium trilogiagatik ezaguna (h. 2004).
• 1964 - Melinda French Gates, Bill Gatesen emaztea.
• 1972 - Ben Affleck, estatubatuar aktore, zinema zuzendari, gidoigile eta ekoizlea.
• 1974 - Natasha Henstridge, kanadar modelo eta aktorea.
• 1976 - Boudewijn Zenden, herbeheretar futbolaria.
• 1981 - Sung Ji Hyo, hego korear aktorea.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1532 - Ana Nafarroakoa, Nafarroako Erresumako infantea (j. 1492).
• 1936 - Maravillas Lamberto, Espainiako Gerra Zibilan asasinatutako gazte larragatarra (j. 1922).
• 1983 - Imanol Agirre, bizkaitar idazlea (j. 1913).

Mundua

• 423 - Honorio, erromatar enperadorea (j. 384).
• 465 - Libio Severo, mendebaldeko erromatar enperadorea.
• 1038 - Eztebe I.a Hungariakoa, Hungariako lehen erregea.
• 1064 - Ibn Hazm, andalustar filosofo, teologo, legelari, historialari, idazle eta poeta (j. 994).
• 1118 - Alexios I.a Komneno, Bizantzioko enperadorea (j. 1081).
• 1496 - Elisabet Portugalgoa, Gaztelako erregina (j. 1428).
• 1666 - Johann Adam Schall von Bell, alemaniar misiolari katoliko eta astronomoa (j. 1592).
• 1798 - Edward Waring, ingeles matematikaria (j. c. 1736).
• 1799 - Giuseppe Parini, italierazko poeta (j. 1729).
• 1836 - Vicente Quesada, Moncayoko markesa, espainiar militarra (j. 1782).
• 1907 - John Kerr, eskoziar fisikaria (j. 1824).
• 1927 - Bertram Boltwood, estatubatuar fisikari eta kimikaria (j. 1870).
• 1935 - Paul Signac, frantziar margolaria (j. 1863).
• 1936 - Grazia Deledda, italiar idazlea, 1926ko Literaturako Nobel Saria (j. 1871).
• 1951 - Artur Schnabel, austriar pianista eta musikagilea (j. 1882).
• 1953 - Ludwig Prandtl, alemaniar fisikaria (j. 1875).
• 1963 - Vsievolod Ivanov, errusiar antzerkigilea (j. 1895).
• 1967 - René Magritte, belgikar margolaria (j. 1898).
• 1971 - Paul Lukas, hungariar aktorea (j. 1894).
• 1982 - Hugo Theorell, suediar zientzialaria, 1955eko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1903).
• 2004 - Sune Bergström, suediar biokimikaria, 1982ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1916).
• 2013 - Sławomir Mrożek, poloniar antzerkigilea (j. 1930).
• 2015 - Rafael Chirbes, gaztelaniazko valentziar idazle eta literatur kritikaria (j. 1949).
• 2016 - Dalian Atkinson, Txipiroia, Real Sociedaden aritutako ingeles futbolaria (j. 1968).

Jaiak eta urteurrenak

• Kristauentzat Andre Mariaren Zeruratzearen jaia.
• Sehaska egutegiko izendegia: Maria (Andre Mariaren eguna handia eta Mari, Maddi eta Mayi guztien festa) eta Axun.
• Jaiegunak: Adunan, Areson, Baliarrainen, Gaztelun, Gernika-Lumon, Ondarroan, Orendainen eta Zarautzen.
• Bilbon, Aste Nagusiaren barruan, Begoñako Andre Mariaren eguna.
• Ferragosto jaieguna: Italia.

Abuztuaren 14 | Urteko egutegi | Abuztuaren 16