Ziortza-Bolibar

Ziortza-Bolibar
Bizkaia, Euskal Herria
Bolibarren ikuspegi orokorra.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Bizkaia
Eskualdea	Lea-Artibai
Izen ofiziala	Ziortza-Bolibar
Alkatea	Alberto Garro Uribe (EH Bildu)
Posta kodea	48278
INE kodea	48915
Herritarra	ziortzar, bolibartar
Kokapena
Koordenatuak	43°14′42″N 2°33′21″W
Azalera	18,94 km²
Garaiera	150 metro
Distantzia	45 km Bilbora
Demografia
Biztanleria	405 (2022) −6 (2021)
194 (%47,9)   (%54,1) 219
Dentsitatea	21,38 bizt/km²
Hazkundea (2003-2013)	-% 0
Zahartze tasa	% 33,24
Ugalkortasun tasa	‰ 100
Ekonomia
Jarduera tasa	% 74,07 (2011)
Genero desoreka	% 3,86 (2011)
Langabezia erregistratua	% 4,4 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 90,77 (2010)
Kaleko erabilera	%  (2016)
Etxeko erabilera	% 84.83 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera	XI. mendean 1969 eta 2003 artean Markina-Xemein. urtea
Webgunea	http://www.ziortza-bolibar.com

Ziortza-Bolibar Bizkaiko ekialdean eta barnealdean, Lea-Artibai eskualdean, dagoen udalerria da. 2004ko azaroaren 30ean Markinatik banandu eta udalerri bilakatu zen. 461 biztanle zituen 2016. urtean.

Izena

Bi izenek osatzen dute udalerriaren izena, Ziortzak eta Bolibarrek. Bertakoek eta ingurukoek, bizkaieraz, Gollibar esaten diote Bolibarri.

Etimologiaren aldetik, honela analizatu daitezke toponimoak: *Zinaurritza (ikus: zihaurri); cfr. Euskaltzaindia [1] eta Molinibar → *Bolinibar; cfr. Koldo Mitxelena (1976). Fonética histórica vasca. Donostia: Gipuzkoako Aldundia.

Bolibar izenak, Simon Bolivar zenaren bitartez, ondoriozko toponimia ugari utzi du Ameriketan, hala nola Bolivia estatu-izenean.

Geografia

Mugakideak

Iparraldean Aulesti, hegoaldean Mallabia, ekialdean Markina-Xemein eta mendebaldean Munitibar mugakide ditu.

BI 2224 errepideak Munitibarrekin lotzen du eta BI 633-ak Markinarekin eta Mallabiarekin.

Auzoak

• Bolibar
• Zeinka-Zearregi
• Ziortza-Goierria
• Arta

Demografia

2019. urtean 451 biztanle zituen, horietatik %24,83k 65 urte edo gehiago zituen, eta atzerrian jaiotako herritarrak %2,66 ziren.

Ekonomia

Herrian zerbitzuen sektoreak pisu handia dauka: 2017an ekonomiaren %83,2 zen. Lehen sektorea %7,9 eta bigarren sektorea %5,4. Eraikuntzak %3,5 suposatzen zuen urte hartan.

Politika

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Ziortza-Bolibarreko alkatea Euzko Alderdi Jeltzaleko Jose Salvador Azpiazu izan zen.

2015eko udal hauteskundeetan EH Bilduko hautagaitzak irabazi zuen, Alberto Garro Uribe hautatua izan zela.

2015eko udal hauteskundeak

Ziortza-Bolibarko udalbatza
Alderdia		2015eko maiatzaren 24		2011ko maiatzaren 22
		Zinegotziak	Boto kopurua	Zinegotziak	Boto kopurua
	EH Bildu*	4 / 7	156 (% 54,36)	3 / 7	128 (% 42,95)
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)	3 / 7	128 (% 44,6)	4 / 7	160 (% 53,69)
	Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))			0 / 7	3 (% 1,01)
* 2011n Bildu koalizioa aurkeztu zen.
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean

2019ko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: EH bilduk 164 boto eta EAJk 97. Alberto Garro Uribe aukeratu zuten berriro alkate.

Ondasun nabarmenak

• 

  Artako San Pedro baseliza
  Ziortzako monasterioa edo lehenagoko izenez, Ziortzako Kolejiata. Herrigunetik 2 kilometrora dago mendixka baten gainean. Historia handiko eraikina da; Erdi Aroan eta Aro Modernoan inguruko bizitzan garrantzia eduki zuen, nahiz eta geroago beherakada handia izan. 1980ko hamarkadatik aurrera, La Olivatik etorritako monje zistertarrak bizi dira bertan eta horrek bizitasuna itzuli dio eraikinari. XVI. mendeko abade-etxea dago bertan.
• Santo Tomas eliza, X. mendekoa, baina XVII-XVIII. mendeetan berreraikia, nabe bakarrekoa da eta erretaula neoklasikoa du. Coromotoko Andra Mariren kapera.
• Venezuelako gobernuak, Simón Bolívar askatzailearen omenez, arbasoen jaioterrian oroitarria eraiki zuen 1927. urtean. Idazkunean honako hau ipintzen du: Antziñako sendi euzkotaŕ onek Bolibaŕ'taŕ Simon argiratuaz bere bizimen indaŕa erakutsi eban (Antzinako sendi euskotar honek Bolibartar Simon argiratuaz bere bizimen-indarra erakutsi eban)

• Longa Jeneralaren Monumentua
• Madalena Baseliza, XV. mendekoa (Zeinka-Zearregi auzunea)
• Zeinkako bolatokia (XX. mendea)
• San Pedro Baseliza, XV. mendekoa (Arta auzunea)
• San Lorenzo Baseliza (Arta auzunea)
• Emeterio eta Zeledonio Santuen Baseliza (Arta auzunea)
• Ormaetxe (XVII. mendea), Lezartza (XVIII. mendea), Altzaga (XIX. mendea), Ziortzabeitia (XVI. mendea) eta Arizpe (XVII. mendea) baserriak
• Bolibarreko probalekua (XX. mendea)

Euskara

Ziortza-Bolibarko Klaudio Jaio hiztunaren pasartea, mezan Espainiako bandera izatearen ingurukoa. Euskal Herriko Ahotsak proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Ziortza-Bolibar herri euskalduna da oso, izan ere, 2010. eta 2011ko datuen arabera, euskaldun kopurua %90.77 zen, eta euskararen erabilera %77.67. Euskalkiari dagokionez, mendebaldeko euskararen aldaera da bertakoa, sortaldeko azpieuskalkiaren barnean kokatzen den Lea-Artibaiko euskara, alegia.

Bolibartar ospetsuak

• Pedro Zubiaur (1540 - 1605), militar eta itsaslaria.
• Simón Bolívar, Askatzailea (1783 - 1830). Bera bolibartarra ez bazen ere, haren familiak bertan zuen jatorria.
• José Antonio Illoro, Txikito Bolibarkoa, (1952), zesta jokalari ohia.
• Miren Urkiola (1988), harri-jasotzailea.

Argazki galeria

• 

  Simon Bolibar plaza

• 

  Udaletxea

• 

  Simón Bolívar askatzailearen omenez egindako monolitoan dagoen idazkuna.

• 

  Santo Tomas eliza

• 

  Bolibartarren jauregia

• 

  Ziortzako monasterioaren klaustroa

• 

  Artako San Pedro Baseliza

• 

  San Lorentzo baseliza

• 

  Ziortzako kolegiata

• 

  Frontoia

• 

  Longa jeneralaren monumentua

Ikus, gainera

• Lea Artibai

Kanpo estekak

• (Gaztelaniaz)Ziortza-Bolibarko udal webgunea
• Ziortza-Bolibar Leako webgunean
• Simón Bolívar Museoa

• Datuak: Q1247479
• Multimedia: Ziortza-Bolibar
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Ziortza-Bolibar

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa