Urriaren 12
Urriaren 12a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta laurogeita bostgarren eguna da, 286.a bisurteetan. 80 egun falta dira urtea amaitzeko.
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
Euskal Herria
- 1975 – German Aguirre Irazuegui taxilaria erail zuten Araban. Familiak Guardia Zibilari egotzi zion atentatua, baina Guardia Zibilak ETAri[1].
- 2006 – Istiluak Iruñean eskuin-mutur espainiarreko manifestaldi falangista baten eta biztanleen artean.
- 2007 – Kale-istilu larriak eta bi atxilotu izan ziren Donostian, Espainiako Falangeak burutu beharreko manifestazioaren aurkako protesten ondorioz.
- 2010 – Kirol-hegazkin frantses batek Baztanen istripua izan zuen eta bere 3 bidaiariak hil ziren.
Mundua
- 1898 – Virdengo gudua, Virdengo sarraskia bezala ere deitua, Virdenen, Illinoisen (AEB) eragin zuten. Guduak 7 meatzari eta 4 seguritate guardia hilda eta 30 pertsona baino gehiago zaurituta utzi zituen. Gatazkan tentsio sindikalaz gain, arrazakeria ere nabarmendu zen.
- 1968 – Ekuatore Gineak (Ginea Espainiarra izandakoak) Espainiarekiko independentzia eskuratu zuen.
- 1999 – Munduko biztanleria 6.000 miloi pertsonetara iritsi zen.
- 2000 – Al-Qaedako zelula batek, Yemengo Adengo portuan ainguratuta zegoela, USS Coleren aurkako atentatua burutu zuen.
- 2002 – Atentatua Balin, 202 hildako eta 300 zauritu Indonesiako Al-Qaedak eginiko erasoan.
Arte eta kultura
Euskal Herria
- 1986 – Tafallan Nafarroa Oinez jaialdia ospatu zen.
Mundua
- 1992 – Hero ("Heroi") filma estreinatu zen, Stephen Frearsek zuzendu eta Dustin Hoffman, Geena Davis eta Andy García aktoreek antzeztu zuten.
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
- Klima Aldaketaren Gobernuarteko Taldeak eta Al Gore estatubatuarrak 2007ko Bakearen Nobel Saria irabazi zuten.
Kirolak
Euskal Herria
Mundua
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1656 – Juan Goienetxe Gaston, nafar administrari, idazkari eta negozio-gizona (h. 1735).
- 1850 – Serafín Basterra, bizkaitar eskultorea (h. 1927).
- 1898 – Felix Sesumaga, euskal herritar futbolaria (h. 1925).
- 1905 – Henri Haget, euskal errugbilaria (h. 1967).
- 1915 – Jesus Galindez, amurriar irakasle eta politikaria (h. 1956).
- 1918 – Francisco Javier Saenz de Oiza, nafar arkitektoa (h. 2000).
- 1920 – Lorenzo Albizua, bizkaitar futbolaria (h. 1981).
- 1931 – Bixente Etxeandia, gipuzkoar futbolaria, Deportivo Alavésen historian gol gehien sartu dituen hirugarren jokalaria izandakoa (h. 2019).
- 1934 – Miguel Berakoetxea, nafar aizkolari ohia.
- 1955 – Roge Blasco, bizkaitar kazetari, irrati esatari eta telebista aurkezlea.
- 1961 – Diego Garcia, euskal atleta, maratoietan espezializatua (h. 2001).
- 1963 – Mauro Urriza, nafar musikaria eta musikagilea (h. 2014).
- 1968 – David Azurza, gipuzkoar abeslaria eta musikagilea.
- 1969 – Joseba Arruti, bizkaitar kazetaria.
- 1973 – Unai Iparragirre, gipuzkoar komunikazio langilea, 2021etik ETBko zuzendaria.
- 1974 –
- Amagoia Lauzirika, gipuzkoar aktorea eta komunikazio-prestatzailea.
- David Ruiz Gómez, gipuzkoar futbolaria ohia.
- 1975 – Iker Lauroba, gipuzkoar abeslaria, Lauroba musika taldearen sortzailea.
- 1977 – Urtzi Urrutikoetxea, bizkaitar idazlea.
- 1986 – Oskitz Estefania, gipuzkoar futbolaria.
- 1995 – Mikel Pradera Belar, bizkaitar futbolaria.
- 2000 – Alexandre Léauté, bretainiar-lapurtar txirrindulari paralinpikoa.
- 2001 –
- Haizea Arana, gipuzkoar bertsolaria.
- Oihana Arana, gipuzkoar bertsolaria eta idazlea.
- Malcom Ares, bizkaitar futbolaria.
Mundua
- 1350 – Dimitri I.a Moskukoa, Moskuko Printze Handia (h. 1389).
- 1490 – Bernardo Pisano, italiar musikagilea (h. 1548).
- 1537 – Eduardo VI.a Ingalaterrakoa, Ingalaterra eta Irlandako erregea (h. 1553).
- 1798 – Petri I.a Brasilgoa, Askatzailea, Brasilgo lehen enperadorea (h. 1834).
- 1808 – Victor Considerant, frantziar ekintzaile eta idazle sozialista (h. 1893).
- 1810 – Nísia Floresta, brasildar hezitzailea, idazlea eta poeta, Brasilen feminismoaren aitzindaritzat joa (h. 1885).
- 1811 – Thomas C. Jerdon, britainiar mediku, zoologo eta botanikaria (h. 1872).
- 1840 – Helena Modrzejewska, poloniar aktorea (h. 1909).
- 1855 – Arthur Nikisch, hungariar orkestra-zuzendaria (h. 1922).
- 1858 – Cipriano Castro, Venezuelako presidentea (h. 1924).
- 1860 – Émile Pouget, frantziar anarkokomunista (h. 1931).
- 1864 – Kamini Roy, bengaliar poeta, maistra, idazlea eta feminista, Britainia Handiko lehen emakume graduatua (h. 1933).
- 1865 – Arthur Harden, ingeles kimikaria, 1929ko Kimikako Nobel Saria (h. 1940).
- 1866 – Ramsay MacDonald, Erresuma Batuko lehen ministroa (h. 1937).
- 1872 – Ralph Vaughan Williams, ingeles musikagilea, zuzendaria eta organo-jotzailea (h. 1958).
- 1875 – Aleister Crowley, britainiar poeta entsegulari eta nobela idazlea (h. 1947).
- 1878 – Karl Buresch, Austriako kantzilerra (h. 1936).
- 1884 – Louis Alibèrt, frantziar hizkuntzalari eta gramatikalaria, okzitanieraren normalkuntzan garrantzi handia izan zuena (h. 1959).
- 1889 –
- Alma Karlin, esloveniar idazlea, poeta, bidaiaria, etnologoa eta poliglota (h. 1950).
- Joseph Laniel, Frantziako lehen ministroa (h. 1975).
- Mercedes Pinto, espainiar-mexikar idazlea (h. 1976).
- 1890 – Luís de Freitas Branco, portugaldar musikagilea eta musikologoa (h. 1955).
- 1891 –
- Fumimaro Konoe, Japoniako Lehen Ministroa (h. 1945).
- Edith Stein, Gurutzeko Teresa Benedikta, judu-alemaniar filosofoa eta santua (h. 1942).
- 1894 – Elisabet Errumaniakoa, Greziako erregina ezkontidea (h. 1956).
- 1896 – Eugenio Montale, italilar poeta, 1975eko Literaturako Nobel Saria (h. 1981).
- 1900 – Luis Alberto Sánchez, peruar poligrafoa, politikaria eta hezitzailea (h. 1994).
- 1901 – Cristina Valls, mallorcar aktorea, XX. mendearen lehen erdiko Mallorcako antzerkiaren bultzatzaileetako bat (h. 1982).
- 1904 –
- Laudelina de Campos Melo, brasildar sindikalista, etxeko langileen eskubideen aldeko ekintzailea (h. 1991).
- Ding Ling, txinatar idazlea (h. 1986).
- 1912 –
- Dionisio Ridruejo, espainiar politikari frankista eta idazlea (h. 1975).
- Helena Kolody, brasildar poeta eta irakaslea (h. 2004).
- 1919 – Gilles Beaudoin, Quebeceko politikaria (h. 2007).
- 1921 – Kenneth Griffith, galestar aktorea (h. 2006).
- 1925 – Denis Lazure, Quebeceko politikaria.
- 1926 – César Pelli, argentinar arkitektoa (h. 2019).
- 1933 – Titus Buberník, eslovakiar futbolaria (h. 2022).
- 1934 –
- Richard Meier, estatubatuar arkitektoa.
- Albert Shiryaev, errusiar matematikaria.
- 1935 – Luciano Pavarotti, italiar tenorra, XX. mendearen bigarren erdialdeko operako abeslarien artean ospetsuena (h. 2007).
- 1937 – Robert Mangold, estatubatuar margolari minimalista.
- 1938 – Nina Andreieva, sobietar eta errusiar kimikaria, irakaslea, idazlea eta ekintzaile politikoa (h. 2020).
- 1940 – Teresa Icaza, panamar artista plastikoa (h. 2010).
- 1941 – José María González-Sinde, espainiar zinema-ekoizle eta zinema-zuzendaria (h. 1992).
- 1944 – Kuniya Daini, japoniar futbolari ohia.
- 1945 –
- Aurore Clément, frantziar aktorea.
- Lluis el Sifoner, valentziar musikari, filologo, idazle eta musika kritikaria.
- 1947 – Manuel Asur, asturiar poeta.
- 1948 – Rick Parfitt, ingeles gitarrajolea eta Status Quo taldeko kidea (h. 2016).
- 1949 – Ilich Ramírez, Carlos Txakala, venezuelar terrorista.
- 1950 –
- Susan Anton, estatubatuar aktorea.
- José Carlos Serrão, brasildar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- Kaga Takeshi, estatubatuar aktorea.
- 1951 – Pilar Pedraza, espainiar idazlea eta unibertsitateko irakaslea.
- 1952 – Danielle Proulx, Quebeceko aktorea.
- 1954 –
- Xuacu Amieva, asturiar gaitaria.
- Agbéyomé Kodjo, Togoko lehen ministroa (h. 2024).
- 1956 –
- Trần Đại Quang, Vietnamgo presidentea (h. 2018).
- Dave Vanian, ingeles musikaria, The Damned taldeko abeslaria.
- 1959 – Beata Peters, alemaniar atleta ohia, xabalina jaurtiketan aditua.
- 1960 – Hiroyuki Sanada, japoniar aktorea.
- 1962 –
- Bashkim Fino, Albaniako lehen ministroa (h. 2021).
- Deborah Foreman, estatubatuar aktorea.
- Carlos Bernard, estatubatuar aktorea.
- 1963 –
- Hilda Lizarazu, argentinar rock and roll abeslari eta musikagilea.
- Satoshi Kon, japoniar film-zuzendaria.
- 1965 - Anja Niedringhaus, alemaniar fotokazetaria (h. 2014).
- 1966 –
- Jonathan Crombie, kanadar aktorea.
- Brian Kennedy, Ipar Irlandako musikaria.
- Luis Zahera, galiziar aktorea.
- 1967 – Saara Kuugongelwa, Namibiako lehen ministroa.
- 1968 –
- Hugh Jackman, australiar aktore eta abeslaria.
- Adam Rich, estatubatuar aktorea (h. 2023).
- 1969 –
- Judit Mascó, kataluniar modeloa, idazlea eta telebista aurkezlea.
- Željko Milinovič, esloveniar futbolari ohia.
- 1970 –
- Cody Cameron, estatubatuar aktorea.
- Kirk Cameron, estatubatuar aktorea.
- Pilar Castro, espainiar aktore eta dantzaria.
- 1971 –
- Pilar Adón, espainiar idazle eta itzultzailea.
- Rosie Alfaro, estatubatuar hiltzailea, Kaliforniako heriotz korridorean dagoena.
- Ahn Jae Wook, hegokorear aktore, musikagile eta abeslaria.
- 1972 – Irina Pantaeva, errusiar modelo eta aktorea.
- 1975 – Marion Jones, estatubatuar atleta.
- 1976 – Kajsa Bergqvist, suediar atleta, altuera jauzian aditua.
- 1977 –
- Cristie Kerr, estatubatuar golfaria.
- Bode Miller, estatubatuar eskiatzaile alpino ohia.
- 1980 –
- Soledad Pastorutti, La Sole, argentinar musikagile eta folk abeslaria.
- Diana Zurco, argentinar irrati-esataria eta telebista-aurkezlea.
- 1981 –
- D'or Fischer, estatubatuar saskibaloi jokalaria.
- Tom Guiry, estatubatuar aktorea.
- Sneha, indiar aktorea.
- 1982 – Molly Bennett, irlandar abeslaria.
- 1983 – Alex Brosque, australiar futbolaria.
- 1985 – Greig Laidlaw, eskoziar errugbi jokalaria.
- 1990 – Melody, espainiar abeslaria, abestigilea, aktorea eta modeloa.
- 1999 – Natalia Tubio, traineru estropadetako galiziar patroia.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1328 – Klementzia Hungariakoa, Frantzia eta Nafarroako erregina ezkontidea (j. 1293).
- 1896 – Manuel Maria Gortazar, bizkaitar politikaria eta Bilboko alkatea (j. 1824).
- 1947 – Blas Alegria, euskal idazlea (j. 1883).
- 1994 – Antonio Maria Labaien, euskal idazlea eta politikaria, euskarazko lehen antzerkilaria (j. 1898).
- 1996 – Roger Lapébie, lapurtar txirrindularia, 1937ko Frantziako Tourreko irabazlea (j. 1911).
- 2001 – Felix Murga, arabar apaiz, arkeologo eta etnografoa (j. 1929).
- 2007 – Brigitte Varangot, lapurtar golf-jokalari amateurra (j. 1940).
- 2008 – María Puy Pérez, nafar emakumea, mutil-lagun ohiak erailda (j. 1958).
- 2010 – Antton Ormaza, bizkaitar politikaria, euskal abertzaletasunaren figura klabea trantsizioan (j. 1922).
- 2011 – Benita Uribarrena, PCEko bizkaitar militantea eta Emakume Antifrankisten Espainiako Batasuneko ekintzailea, Ipar Katalunian (j. 1922).
- 2022 – Jon Agirre Agiriano, arabar ETAkide eta Euskal Preso Politikoen Kolektiboko kidea (j. 1942).
- 2023 – Carlos Pumares, bizkaitar zinema kritikari eta kazetaria, Madrilen (j. 1943).
Mundua
- 638 – Honorio I.a, Aita santua.
- 642 – Joan IV.a, Aita santua.
- 1320 – Mikel IX.a Paleologo, Bizantziar Inperioko enperadorea (j. 1277).
- 1492 – Piero della Francesca, goiz Pizkundeko margolaria.
- 1565 – Jean Ribault, frantziar kolonizatzailea (j. 1520).
- 1576 – Maximiliano II.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (j. 1527).
- 1590 – Kanō Eitoku, japoniar margolaria (j. 1543).
- 1614 – Joan Idiakez, espainiar politikaria (j. 1540).
- 1622 – Carel Fabritius, herbehereetar margolaria (j. 1622).
- 1692 – Giovanni Battista Vitali, italiar musikagilea eta biolin-jotzailea (j. 1632).
- 1730 – Frederiko IV.a Danimarkakoa, Danimarkako eta Norvegiako erregea (j. 1671).
- 1807 – Jean-Marie-Jérôme Fleuriot de Langle, frantziar militar eta idazlea (j. 1749).
- 1812 – Juan José Castelli, argentinar abertzalea (j. 1764).
- 1845 – Elizabeth Fry, ingeles ekintzaile, erizain eta kuakeroa (j. 1780).
- 1858 – Hiroshige, japoniar margolaria eta grabatzailea (j. 1797).
- 1859 – Robert Stephenson, ingeles ingeniari zibila (j. 1803).
- 1870 – Robert E. Lee, estatubatuar militarra (j. 1807).
- 1875 – Jean-Baptiste Carpeaux, frantziar eskultore eta margolaria (j. 1827).
- 1878 – Adelina Haitikoa, Haitiko enperatriz ezkontidea (j. 1820).
- 1887 – Dinah Craik, ingeles idazlea (j. 1826).
- 1914 – Margaret E. Knight, estatubatuar asmatzailea (j. 1838).
- 1915 – Edith Cavell, britainiar erizaina, erizaintza modernoaren aintzindaria Belgikan eta Lehen Mundu Gerran heriotzera kondenatua (j. 1865).
- 1916 – Gabino Ezeiza, argentinar musikaria eta paialaria (j. 1858).
- 1924 –
- Anatole France, frantziar idazlea (j. 1844).
- Kate Lester, britainiar aktorea (j. 1857)
- 1926 –
- Edwin Abbott Abbott, ingeles eskola-maisu, teologo, apaiz anglikano eta idazlea (j. 1838).
- Paul Puhallo von Brlog, Austria-Hungariako armadaren Jeneral serbo-kroaziarra (j. 1856).
- 1934 – Gertrude Käsebier, estatubatuar argazkilaria (j. 1852).
- 1941 – Manuela Vargas, espainiar flamenko dantzari ijitoa (j. 1941).
- 1942 – Manuel Zarauza, kantabriar hegazkinlaria, Gerra Zibil garaian aparteko hegazkinlari izandakoa (j. 1917).
- 1953 – Hjalmar Hammarskjöld, Suediako lehen ministroa (j. 1862).
- 1960 – Joseph Gregor, austriar idazle eta antzerki irakaslea (j. 1888).
- 1964 – Mary Pinchot Meyer, estatubatuar kazetari eta margolaria (j. 1920).
- 1967 – Edith Fischerström, suediar margolari, artista grafiko, eskultore eta arte irakaslea (j. 1881).
- 1969 –
- Sonja Henie, norvegiar izotz patinatzailea eta aktorea (j. 1912).
- Serge Poliakoff, errusiar-frantziar margolaria (j. 1906).
- 1971 –
- Dean Acheson, estatubatuar abokatu eta politikaria, AEBetako Estatu idazkaria (j. 1893).
- Gene Vincent, estatubatuar musikaria, rock and rollaren eta rockabillyaren aitzindarietako bat (j. 1935).
- 1979 – Katharine Burr Blodgett, estatubatuar fisikari eta asmatzaile aitzindaria (j. 1898).
- 1987 – Fahri Korutürk, Turkiako presidentea (j. 1903).
- 1988 – Rafael García Serrano, nafar idazle eta kazetaria (j. 1917).
- 1991 – Arkadi Strugatski, errusiar idazlea, bere anaiarekin batera zientzia fikzioan aritutakoa (j. 1925).
- 1995 – Purificación Pérez Benavent, Pura Arcos, espainiar militante anarkista eta aktibista feminista (j. 1919).
- 1996 – René Lacoste, Krokodilo, frantziar tenislaria eta Lacoste jantzi markaren sortzailea (j. 1898).
- 1997 – John Denver, estatubatuar abeslari, kantautore eta ekintzailea (j. 1943).
- 1999 – Wilt Chamberlain, estatubatuar saskibaloi-jokalaria, NBAko inoizko hoberenetarikoa (j. 1936).
- 2006 – Gillo Pontecorvo, italiar zinema zuzendaria (j. 1919).
- 2007 – Kisho Kurokawa, japoniar arkitektoa (j. 1934).
- 2009 – Frank Vandenbroucke, belgikar txirrindularia (j. 1974).
- 2010 – Manuel Alexandre, espainiar aktorea (j. 1917).
- 2011 –
- Dennis Ritchie, estatubatuar fisikaria, C programazio lengoaiaren sortzailea eta Unix sistema eragilearen sortzaileetako bat (j. 1941).
- Hidemaro Watanabe, japoniar futbolaria (j. 1924).
- 2013 – Oscar Hijuelos, estatubatuar idazlea (j. 1951).
- 2015 - Colleen Farrington, estatubatuar modeloa eta kabaret abeslaria (j. 1936).
- 2020 –
- Conchata Ferrell, estatubatuar aktorea (j. 1943).
- Yehoshua Kenaz, israeldar eleberrigilea (j. 1937).
- Litokwa Tomeing, Marshall Uharteetako presidentea (j. 1939).
- 2021 – Paddy Moloney, irlandar musikaria, The Chieftains taldeko liderra (j. 1938).
- 2023 –
- Luis Alfredo Garavito, kolonbiar serieko hiltzaile eta pederasta eta sexu-erasotzailea (j. 1957).
- Remei Margarit i Tayà, kataluniar psikologoa, kantautorea, irakaslea eta idazlea (j. 1935).
- Eva Rysová, eslovakiar aktorea (j. 1932).
Jaiak eta urteurrenak
- Santu kristauak: Pilarreko Ama Birjina, Serafin
- Sehaska egutegiko izendegia: Pilare, Pili, Zutoia, Abene eta Arbil.
- Arrautzaren munduko eguna.
Argentina: Dibertsitate Kulturala Errespetatzeko Eguna.
Belize: Panamerikar Eguna eta Kolonen Eguna.
Bolivia: Deskolonizazioaren Eguna.
Txile: Amerikaren Aurkikuntza.
Kolonbia: Arrazaren Eguna.
Costa Rica: Kultura Topaketen Eguna.
Espainia: Espainiako Egun Nazionala (Hispanitatearen Eguna).
El Salvador: Arrazaren Eguna / Hispanitatearen Eguna.
AEB: Kolonen Eguna. (Columbus Day)
Guatemala: Arrazaren Eguna / Hispanitatearen Eguna.
Ekuatore Ginea: Independentziaren Eguna.
Honduras: Arrazaren Eguna / Hispanitatearen Eguna.
Peru: Amerikaren Eguna.
Mendebaldeko Sahara: Nazio Batasunaren Eguna.
Uruguai: Amerikaren Eguna.
Venezuela: Erresistentzia Indigenoan Eguna.
Erreferentziak
- ↑ (Gaztelaniaz) German Agirre, otro asesinato con una sombra verde | Viento Sur. (Noiz kontsultatua: 2020-10-12).
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q2920
Multimedia: 12 October / Q2920
| Urteko hilak | ||
|---|---|---|
|
Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua | ||