1980

1980. urtea
Kronologia
Mendeak	XIX.a • XX.a • XXI.a
Hamarkadak	1960(e)koa • 1970(e)koa • 1980(e)koa • 1990(e)koa • 2000(e)koa
Urteak	1977  • 1978  • 1979 • 1980 • 1981 • 1982 • 1983
Beste egutegi batzuetan
Gregoriotar egutegia	1980 MCMLXXX
Ab urbe condita	2733
Armeniar egutegia	1429 ԹՎ ՌՆԻԹ
Bahá'í egutegia	136 – 137
Bengaliar egutegia	1387
Berber egutegia	2930
Egutegi budista	2524
Myanmarko egutegia	1342
Bizantziar egutegia	7488 – 7489
Koptoen egutegia	1696 – 1697
Etiopiar egutegia	1972 – 1973
Hebrear egutegia	5740 – 5741
Egutegi hinduak
Bikram Samwat	2036 – 2037
Shaka Samvat	1902 – 1903
Kali Yuga	5081 – 5082
Iraniar egutegia	1358 – 1359
Islamiar egutegia	1400 – 1401
Japoniar egutegia	Shōwa 55 (昭和55年)
Korear egutegia	4313
Thailandiar eguzki egutegia	2523
Unix denbora	315532800 – 347155199
Holozeniar egutegia	11980

1980 beste egutegi batzuetan

Gregoriotar egutegia	1980 MCMLXXX
Ab urbe condita	2733
Armeniar egutegia	1429 ԹՎ ՌՆԻԹ
Bahá'í egutegia	136 – 137
Bengaliar egutegia	1387
Berber egutegia	2930
Egutegi budista	2524
Myanmarko egutegia	1342
Bizantziar egutegia	7488 – 7489
Koptoen egutegia	1696 – 1697
Etiopiar egutegia	1972 – 1973
Hebrear egutegia	5740 – 5741
Egutegi hinduak
- Bikram Samwat	2036 – 2037
- Shaka Samvat	1902 – 1903
- Kali Yuga	5081 – 5082
Holozeniar egutegia	11980
Iraniar egutegia	1358 – 1359
Islamiar egutegia	1400 – 1401
Japoniar egutegia	Shōwa 55 (昭和55年)
Korear egutegia	4313
Thailandiar eguzki egutegia	2523
Unix denbora	315532800 – 347155199

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

---

Gertaerak

Euskal Herria

• Urtarrilaren 5a - ETAk Jesus Garcia Garcia enpresaburua hil zuen Barakaldon.
• Urtarrilaren 9a - ETAk Sebastian Arroyo Gonzalez guardia zibil ohia hil zuen Altsasun.
• Urtarrilaren 10a - ETAk Jesus Velasco Zuazola militarra hil zuen Gasteizen.
• Urtarrilaren 14a - ETAk Francisco Moya Jimenez guardia zibila hil zuen Elorrion.
• Urtarrilaren 19a - ETAk Jose Miguel Palacios Dominguez saltzailea hil zuen Getxon.
• Urtarrilaren 20a - Batallón Vasco Españolek —Grupos Armados Españoles-en izenean aldarrikatuz— lehergailua zartarazi zuen Alonsotegiko Aldana taberna abertzalean, Liborio Arana Gómez, Manuel Santacoloma Velasco, María Paz Armiño Barón eta Pacífico Fika Zuloaga hilez, eta beste 10 lagun zaurituz.
• Urtarrilaren 22a - Martuteneko espetxetik hiru etakidek ihes egin zuten.
• Urtarrilaren 23a - ETAk Alfredo Ramos Vazquez taberna bateko jabea bahitu eta hil zuen.
• Urtarrilaren 25a - ETAk Luis Dominguez Jimenez zibila hil zuen Bergaran.
• Urtarrilaren 27a - ETAk Juan Manuel Roman Moreno polizia nazionala hil zuen Nafarroan.
• Otsailaren 1a - Guardia Zibilaren eta ETAren arteko enfrentamendu batean sei guardia zibil eta Gregorio Olabarria Bengoa (22 urte) eta Xabier Gorritxategi Agote (26) etakideak hil ziren Bizkaiko Ispaster herrian.
• Otsailaren 2a - BVEk Jesus Maria Zubikarai Badiola ondarroarra, Euskadiko Ezkerraren jarraitzailea, hil zuen.
• Otsailaren 8a - ETAk Angel Aztuy Rodriguez polizia nazionala hil zuen Oñatin, eta Miguel Rodriguez Fuentes militarra Pasaian.
• Otsailaren 15a - ETAk Ignacio Arocena Arbelaiz taxi gidaria hil zuen Oiartzunen.
• Otsailaren 16a - Forondako aireportua zabaldu zen.
• Otsailaren 20a - ETAk Eugenio Saracibar Gonzalez militarra hil zuen Donostian.
• Martxoaren 9a - Lehen Eusko Legebiltzarra aukeratu zen.
• Martxoaren 24a - ETAk Jose Arcedo Quiles hil zuen Eskoriatzan, eta Damaso Sanchez Soto enpresaburua Durangon.
• Martxoaren 25a - ETAk Enrique Aresti Urien enpresaburua hil zuen Bilbon.
• Martxoaren 29a - ETAk jarritako bonba batek, Azpeitian, José María Piris 13 urteko haurra hil zuen, eta Fernando García 11 urteko haurra larri zauritu.
• Martxoaren 30a - Frankismoaren ondorengo lehenengo Eusko Jaurlaritza osatu zuten Gernikan, Carlos Garaikoetxea lehendakaria zela.
• Apirilaren 6a - Komando Autonomo Antikapitalistek Florentino Lopetegi arrantzalea eta Francisco Pascual Andreu guardia zibila hil zituzten Orion.
• Apirilaren 13a - ETAk Eugenio Lazaro Valle militarra hil zuen Gasteizen.
• Apirilaren 16a - ETAk bi guardia zibil hil zituen Irunen.
• Apirilaren 28a - ETAk Rufino Muñoz Alcalde guardia zibila hil zuen Oiartzunen.
• Maiatzaren 8a - ETAk Jose Maria Espinosa Viscarray militarra hil zuen Pasaian.
• Maiatzaren 9a - ETAk Antonio Moreno Nuñez polizia nazionala hil zuen Santurtzin.
• Maiatzaren 12a - ETAk Ramón Baglietto Martínez enpresaburu eta UCD alderdiko kidea hil zuen Azpeitian.
• Maiatzaren 15a - ETAk hiru polizia nazional hil zituen Donostian.
• Maiatzaren 16a - ETAk bi guardia zibila hil zituen Goizuetan, eta Ceferino Peña Zubia enpresaburua Zestoan.
• Maiatzaren 23a - Gasteiz, Euskal Autonomi Erkidegoko hiriburu aukeratu zuten.
• Ekainaren 15a - ETAk Angel Postigo Megias polizia nazionala hil zuen Iruñean.
• Ekainaren 19a - ETAk Jose Pablo Garcia Lorenzo zibila hil zuen Zornotzan.
• Ekainaren 20a - ETAk Julio Santiago Exposito Pascual saltzailea hil zuen Sestaon.
• Ekainaren 25a - ETAk Luis Hergueta Guinea Michelin enpresako teknikaria hil zuen Gasteizen.
• Ekainaren 28a - ETAk Justino Quindos López guardia zibil ohia eta beste bi zibil hil zituen Azkoitian.
• Uztailaren 2a - ETAk Joaquin Becerra Calvente taberna baten jabea hil zuen Amurrion.
• Uztailaren 13a - ETAk bi guardia zibil hil zituen Orion.
• Uztailaren 18a - ETAk Ramon Ledo Taboada zibila hil zuen Bergaran.
• Uztailaren 23a - ETAk jarritako bonba batek bi pertsona hil zituen Bilbon.
• Abuztuaren 2a - ETAk Mario Gonzalez Blasco soldatzailea bahitu eta hil zuen Eibarren.
• Abuztuaren 27a - Jesus Maria Echeveste Toledo saltzailea erail zuen Irunen, egile argirik gabeko atentatu batean.
• Irailaren 3a - ETAk Antonio Fernandez Guzman Bilboko portuko gidaria hil zuen Santurtzin.
• Irailaren 6a - ETAk Basilio Altuna Fernandez de Arroyabe polizia nazionala hil zuen Araban.
• Irailaren 13a - ETAk Jose Maria Urquizu Goyogana militarra hil zuen Durangon.
• Irailaren 20a - ETAk lau guardia zibil hil zituen Markinan.
• Irailaren 29a - ETAk UCDko kidea zen Jose Ignacio Ustaran bahitu eta hil zuen Gasteizen.
• Urriaren 2a - ETAk Ramon Coto Abad hil zuen Bilbon, eta Benito Morales Fabian taxi gidaria Errenterian.
• Urriaren 3a - ETAk hiru polizia nazional hil zituen Durangon.
• Urriaren 4a - ETAk hiru guardia zibil hil zituen Agurainen.
• Urriaren 7a - ETAk Carlos Garcia Fernandez hil zuen Eibarren.
• Urriaren 13a - ETAk Lorenzo Moto Rodriguez militarra hil zuen Donostian.
• Urriaren 23a -
  • ETAk Juan Manuel Garcia Cordero Telefonicako ordezkaria Gipuzkoan hil zuen Donostian, Jaime Arrese Arizmendiarre zibila Elgoibarren, eta Felipe Extremiana Unanue irakaslea Zornotzan.
  • Marcelino Ugalde ikastetxeko hondamendia: Ortuellako Marcelino Ugalde ikastetxean gas leherketa batek 52 hildako utzi zituen, 49 haur eta 3 irakasle.
• Urriaren 29a - ETAk Carlos Fernandez Aspiazu enpresaburua hil zuen Donostian.
• Urriaren 31 - ETAk Juan de Dios Doval de Mateo zibila hil zuen Donostian, eta Jose Maria Perez López abokatua Hernanin.
• Azaroaren 3a - ETAk lau guardia zibil hil zituen Zarautzen.
• Azaroaren 4a - ETAk Miguel Lasa Arrubarrena ileapaintzailea hil zuen Zarautzen.
• Azaroaren 6a - ETAk Alberto Lisalde Ramos hil zuen Eibarren eta Sotero Mazo Figueras Gipuzkoan.
• Azaroaren 12a - ETAk Miguel Zunzunegui Arratibel kamiolaria hil zuen Ataunen.
• Azaroaren 14a - ETAk Vicente Zorita Alonso zibila hil zuen Santurtzin.
• Azaroaren 17a - ETAk Juan Garcia Leon guardia zibila hil zuen Eibarren.
• Azaroaren 21a - ETAk Aurelio Prieto Prieto guardia zibila hil zuen Tolosan.
• Azaroaren 27a - ETAk Miguel Garciarena Baraibar militarra hil zuen Donostian.
• Abenduaren 6a - ETAk Ignacio Lasa De Rezola enpresaburua hil zuen Azpeitian.
• Abenduaren 21a - Euskotrenen Bilbo eta Plentziako trena bere bidetik atera zen Ibarrekolanda parean, eguraldi txarra zela eta.
• Abenduaren 24a - Ertzaintza sortzeko dekretua onartu zen.

Espainiar Estatua

• Otsailaren 1a - Eskuin-muturreko kideek Yolanda González Martín 19 urteko ikasle eta PSTko kidea hil zuen. Ekintza BVEren izenean aldarrikatu zuten.
• Martxoaren 18a - ETAk Jose Luis Ramirez Villar soldadua hil zuen Madrilen.
• Uztailaren 22a - ETAk Francisco López Bescos guardia zibila hil zuen Errioxan.
• Azaroaren 27a - ETAk Miguel Angel San Martin enpresaburua hil zuen Logroñon.
• Abenduaren 2a - ETAk Carlos Fernandez Valcarcel polizia nazionala hil zuen Logroñon.
• Abenduaren 21a - Galiziako Estatutua onartu zuten.

Mundua

• Urtarrilaren 4a - Jimmy Carter Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak Sobietar Errepublika Sozialisten Batasunaren gaineko enbargoa aldarrikatu zuen.
• Urtarrilaren 7a - Indira Gandhiren alderdi politikoak Indiako hauteskundeak irabazi zituen.
• Martxoaren 24a - Oscar Romero apezpikua eta Askapenaren teologiaren bultzatzailea erail zuten El Salvadorren mezatan zegoen bitartean.
• Maiatzaren 18a - Gwangju-ko sarraskia gertatu zen Hego Koreako ikasleen protesta demokrazia eskatzeko zanpatu zutenean.
• Abuztuaren 2a - Bolognako Sarraskia gertatu zen: Eskuin muturreko talde batek lehergailua zartarazi zuen tren geltokian, 85 hildako eta 200 zauritu eraginez.
• Urriaren 19a - Grezia NATO erakundean sartu zen.
• Urriaren 31 - Poloniako gobernuak Elkartasuna sindikatua onartu zuen.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• Urtarrilaren 6a - 1980ko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finala Xabier Amurizak irabazi zuen. Bere lehenengo txapela izan zen.

Mundua

• Uztailaren 25a - AC/DC hard rock musika taldeak lehen albuma atera zuen Brian Johnson abeslari berriarekin: "Back in Black"

Kirolak

• 1980ko Neguko Olinpiar Jokoak (Lake Placid, AEB; otsailaren 14a - otsailaren 23a).
  • Joko hauetan ez zen izan euskal herritar kirolaririk.
• 1980ko Udako Olinpiar Jokoak (Mosku, SESB; uztailaren 9a - abuztuaren 3a).
  • Joko hauek olinpiar munduaren zatiketa negargarriagatik gogoratzen dira. Gerra Hotzaren markoan eta Afganistango gerra (1979-1989) aitzakiatzat hartuz Ameriketako Estatu Batuek jokoetara ez joatea erabaki zuten, erabaki hau beste aliatu batzuk ere jarraitu zutelarik.
  • 14 Euskal herritarrek hartu zuten parte 7 kiroletan, Espainiako selekzioarekin.
• Maiatzaren 14a - Martin Zabaleta mendizalea Everest mendira igo zen lehen euskaldun bihurtu zen.
• Maiatzaren 31 - Aviron Bayonnais errugbi taldeak Yves du Manoir txapelketa irabazi zuen A.S.Béziers taldea 16-10 finalean menderatuz.

Jaiotzak

• Urtarrilaren 19a - Arvydas Macijauskas, saskibaloi jokalari lituaniarra.
• Martxoaren 21a - Ronaldinho, futbolari brasildarra.
• Apirilaren 30a - Luis Scola, saskibaloi jokalari argentinarra.
• Ekainaren 15a
  • Almudena Cid, gimnasta gasteiztarra.
  • Iker Romero, eskubaloi-jokalari gasteiztarra.
• Abuztuaren 10a - Mikel Labaka, futbolari azpeitiarra.
• Abuztuaren 12a - Sara Cozar, aktore ordiziarra.
• Irailaren 7a - Patxi Usobiaga, eskalatzaile eibartarra.
• Irailaren 30a - Martina Hingis, tenislari suitzarra.
• Azaroaren 23a - Zuhaitz Gurrutxaga, futbolari eta telebista aurkezle elgoibartarra.

Heriotzak

• Urtarrilaren 1a - Pietro Nenni, italiar sozialismoaren lider historikoa (j. 1891).
• Urtarrilaren 3a - Lucien Buysse, belgikar txirrindularia (j. 1892).
• Urtarrilaren 9a - Gaetano Belloni, italiar txirrindularia (j. 1892).
• Urtarrilaren 23a - Teresita Zazá, varietés munduko kantaria, lehen aldiz Alirón kanta interpretatu zuena (j. 1893).
• Urtarrilaren 28a - Llorenç Villalonga, katalanez zein gaztelaniaz idatzi zuen kataluniar idazlea (j. 1897).
• Otsailaren 5a - Julene Azpeitia, idazle zumaiarra eta ikastolen bultzatzailea (j. 1888).
• Otsailaren 16a - Edward Thomas Copson, britainiar matematikaria (j. 1901).
• Otsailaren 17a - Graham Sutherland, britainiar pintorea eta grabatzailea (j. 1903).
• Otsailaren 22a - Oskar Kokoschka, austriar margolaria, marrazkilaria, grabatzailea, poeta eta antzerkigilea (j. 1886).
• Martxoaren 11 - Jose Luis Gallego, espainiar kazetaria, poeta eta militante komunista (j. 1913).
• Martxoaren 18a - Erich Fromm, alemaniar-estatubatuar psikoanalista eta filosofoa (j. 1900).
• Martxoaren 24a - Pierre Etxebaster, euskal herritar tenislaria, jeu de paume kategorian historian izan den onena (j. 1893).
• Martxoaren 24a - Óscar Romero, Monseñor Romero, salvadortar apaiza, giza eskubideen alde predikatzeagatik ospetsua (j. 1917).
• Martxoaren 26a - Roland Barthes, Euskal Herriarekin lotura handia izan zuen frantziar idazle, filosofo, literatura-kritikari eta semiologoa (j. 1915).
• Martxoaren 29a - William Gemmell Cochran, eskoziar estatistikaria (j. 1909).
• Martxoaren 31 - Vladimír Holan, txekiar poeta eta narratzailea (j. 1905).
• Martxoaren 31 - Jesse Owens, estatubatuar atleta, Hitlerren garaiko Olinpiar Jokoetan 4 urrezko domina irabaztearren ospetsua (j. 1913).
• Apirilaren 5a - Agustin Zarrantz, Aita Polikarpo Iraizozkoa, euskal idazlea, itzultzailea eta apaiza (j. 1896).
• Apirilaren 14a - Gianni Rodari, italiar idazlea, kazetaria, irakaslea eta pedagogoa (j. 1920).
• Apirilaren 15a - Jean-Paul Sartre, frantziar idazle eta filosofoa, 1964ko Literaturako Nobel Saria (j. 1905).
• Apirilaren 21a - Aleksandr Oparin, sobietar biokimikaria, biziaren jatorriari buruzko ikerketetan aitzindaria (j. 1894).
• Apirilaren 24a - Alejo Carpentier, kubatar idazle eta musikologoa, errealismo magikoaren aitzindaritzat joa (j. 1904).
• Apirilaren 29a - Alfred Hitchcock, ingeles zinema zuzendari eta ekoizlea (j.1899).
• Maiatzaren 2a - George Pal, hungariar zinema zuzendari, ekoizle eta animatzailea (j. 1908).
• Maiatzaren 4a - Josip Broz Tito, militarra eta Jugoslaviako presidentea (j. 1892).
• Maiatzaren 10a - Leslie Peltier, estatubatuar astronomoa (j. 1900).
• Maiatzaren 14a - Hugh Griffith, galestar aktorea (j. 1912).
• Ekainaren 3a - Naum Illitx Akhiezer, sobietar matematikaria (j. 1901).
• Ekainaren 7a - Henry Miller, estatubatuar idazle eta margolaria (j. 1891).
• Ekainaren 12 - Egon Pearson, ingeles estatistikaria (j. 1895).
• Ekainaren 18a - André Leducq, frantziar txirrindularia (j. 1904).
• Ekainaren 24a - Boris Kaufman, errusiar jatorriko argazki-zuzendaria (j. 1906).
• Uztailaren 1a - Tadao Takayama, japoniar futbolaria (j. 1904).
• Uztailaren 2a - Tom Barry, Irlandako Independentzia Gerran zehar IRA zaharreko gerrilla buru garrantzitsuenetakoa (j. 1897).
• Uztailaren 4a - Gregory Bateson, estatubatuar antropologoa (j. 1904).
• Uztailaren 4a - Pedro Vallana, euskal herritar futbolari, entrenatzaile eta arbitroa (j. 1897).
• Uztailaren 9a - Juan Larrea, bizkaitar poeta eta pentsalari abangoardista (j. 1895).
• Uztailaren 9a - Vinicius de Moraes, O Poetinha, brasildar poeta eta musikagilea (j. 1913).
• Uztailaren 18a - Jose Domingo Ugartetxea, bizkaitar musikari eta erlijioso karmeldarra (j. 1888).
• Uztailaren 25a - Euphemia Haynes, estatubatuar matematikari eta irakaslea (j. 1890).
• Uztailaren 27a - Florentino Goikoetxea, euskal mugalaria eta Bigarren Mundu Gerran Erresistentziako kidea (j. 1898).
• Uztailaren 27a - Muhammad Reza Shah Pahlavi, Irango shah (j. 1919).
• Uztailaren 28a - Mixel Labéguerie, euskal abeslaria eta politikaria, Euskal Kantagintza Berriaren aita (j. 1921).
• Abuztuaren 19a - Otto Heinrich Frank, alemaniar judua, Anne Franken aita (j. 1889).
• Irailaren 8a - Willard Libby, estatubatuar kimikaria, 1960ko Kimikako Nobel Saria (j. 1908).
• Irailaren 11 - Ignacio Agirrezabala, Txirri II.a, euskal herritar futbolari eta ingeniaria (j. 1909).
• Irailaren 14a - José María Gil-Robles, espainiar abokatu eta politikaria (j. 1898).
• Irailaren 16a - Jean Piaget, suitzar filosofo, natura zientzialari eta psikologoa (j. 1896).
• Irailaren 18a - Katherine Anne Porter, estatubatuar idazlea (j. 1890).
• Irailaren 25a - Lewis Milestone, moldaviar-estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1895).
• Urriaren 1a - Xabier Peña, euskal idazlea eta frankismo garaiko etxe eskolaren mugimenduaren ekintzailea (j. 1914).
• Urriaren 6a - Shigemaru Takenokoshi, japoniar futbolaria (j. 1906).
• Urriaren 19a - Georg Rasch, daniar estatistikaria (j. 1901).
• Azaroaren 7a - Steve McQueen, estatubatuar aktorea (j. 1930).
• Azaroaren 22a - Mae West, estatubatuar aktorea (j. 1892).
• Azaroaren 24a - Henrietta Hill Swope, estatubatuar astronomoa (j. 1902).
• Abenduaren 2a - Romain Gary, frantziar idazlea (j. 1914).
• Abenduaren 8a - John Lennon, Beatles taldeko kantaria eta abesti askoren konpositorea (j. 1940).
• Abenduaren 16a - Anatol Josepho, siberiar-estatubatuar asmatzailea, lehen fotomatoi automatikoa asmatu eta patentatu zuena (j. 1894).
• Abenduaren 18a - Alexei Kosigin, sobietar politikaria (j. 1904).
• Abenduaren 24a - Karl Dönitz, Alemaniako Kriegsmarine itsasarmadako burua eta 23 egunez Alemaniako presidentea (j. 1891).
• Abenduaren 29a - Nadezhda Mandelstam, errusiar idazlea (j. 1899).
• Abenduaren 31 - Marshall McLuhan, kanadar ingeles irakaslea, filosofoa, literatur kritikaria eta intelektuala (j. 1911).
• Abenduaren 31 - Raoul Walsh, estatubatuar zinema-zuzendari eta aktorea (j. 1887).
• Domingo Gómez-Acedo, euskal herritar futbolaria (j. 1898).
• Fausto Arotzena, Gipuzkoako Aldundiko artxibozaina (j. 1896).
• Jesús Elizalde, nafar abokatu eta politikaria (j. 1907).
• Julio Franco, gipuzkoar margolaria (j. 1903).
• Teófilo Mingueza, arabar asmatzaile, argazkilari eta zinema zuzendaria (j. 1895).

Nobel saridunak:

• Fisika: James Watson Cronin eta Val Logsdon Fitch
• Kimika: Paul Berg, Walter Gilbert eta Frederick Sanger
• Literatura: Czeslaw Milosz
• Medikuntza: Baruj Benacerraf, Jean Dausset eta George D. Snell
• Ekonomia: Lawrence Klein
• Bakea: Adolfo Perez Esquivel

---

Agintariak

[[File:Libia|10x10px|1980|link=|alt=Muammar al-Gaddafi]]

[[File:Kanada|10x10px|1980|link=]]

[[File:Errusia|10x10px|1980|link=]]

[[File:Espainia|10x10px|1980|link=|alt=Adolfo Suárez]]

Munduko agintariak 1980. urtean

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: 1980