1906

1906. urtea
Kronologia
Mendeak	XIX.a • XX.a • XXI.a
Hamarkadak	1880(e)koa • 1890(e)koa • 1900(e)koa • 1910(e)koa • 1920(e)koa
Urteak	1903  • 1904  • 1905 • 1906 • 1907 • 1908 • 1909
Beste egutegi batzuetan
Gregoriotar egutegia	1906 MCMVI
Ab urbe condita	2659
Armeniar egutegia	1355 ԹՎ ՌՅԾԵ
Bahá'í egutegia	62 – 63
Bengaliar egutegia	1313
Berber egutegia	2856
Egutegi budista	2450
Myanmarko egutegia	1268
Bizantziar egutegia	7414 – 7415
Koptoen egutegia	1622 – 1623
Etiopiar egutegia	1898 – 1899
Hebrear egutegia	5666 – 5667
Egutegi hinduak
Bikram Samwat	1962 – 1963
Shaka Samvat	1828 – 1829
Kali Yuga	5007 – 5008
Iraniar egutegia	1284 – 1285
Islamiar egutegia	1323 – 1324
Japoniar egutegia	Meiji 39 (明治39年)
Korear egutegia	4239
Thailandiar eguzki egutegia	2449
Holozeniar egutegia	11906

1906 beste egutegi batzuetan

Gregoriotar egutegia	1906 MCMVI
Ab urbe condita	2659
Armeniar egutegia	1355 ԹՎ ՌՅԾԵ
Bahá'í egutegia	62 – 63
Bengaliar egutegia	1313
Berber egutegia	2856
Egutegi budista	2450
Myanmarko egutegia	1268
Bizantziar egutegia	7414 – 7415
Koptoen egutegia	1622 – 1623
Etiopiar egutegia	1898 – 1899
Hebrear egutegia	5666 – 5667
Egutegi hinduak
- Bikram Samwat	1962 – 1963
- Shaka Samvat	1828 – 1829
- Kali Yuga	5007 – 5008
Holozeniar egutegia	11906
Iraniar egutegia	1284 – 1285
Islamiar egutegia	1323 – 1324
Japoniar egutegia	Meiji 39 (明治39年)
Korear egutegia	4239
Thailandiar eguzki egutegia	2449

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

---

Gertaerak

• Martxoaren 10 - Lenstik gertu Europako meatze-istripurik larriena izan zen, 1.099 hildako eragin zituena.
• Apirilaren 18a - 7,9 graduko magnitudea zeukan lurrikara batek San Francisco (Kalifornia) hiria astindu zuen eta 3.000 pertsona inguru hil zen horren ondorioz.

Zientzia eta teknologia

• Azaroaren 3a - Alzheimer gaixotasuna zuen lehen kasua agertu zen.

Kirolak

• 1906ko Tartekatutako Jokoak (Atenas, Grezia; apirilaren 22a - maiatzaren 2a). Orduan Olinpiar Jokotzat hartu bazuten ere, egun ez dira Nazioarteko Olinpiar Batzordeak onartuak. Lehendabiziko tartekatutako Joko hauek ez ziren berriro ospatuak izan.

Jaiotzak

Urtarrila

• Urtarrilaren 8a - Serge Poliakoff, errusiar-frantziar margolaria (h. 1969).
• Urtarrilaren 11 - Albert Hofmann, suitzar kimikaria, LSDaren eraginak aztertu, kontsumitu eta sintetizatu zituelako ezaguna (h. 2008).
• Urtarrilaren 12a - Emmanuel Levinas, lituaniar-frantziar filosofoa (h. 1995).
• Urtarrilaren 13a - Zhou Youguang, txinatar bankari, hizkuntzalari, hizkuntzalari, sinologo eta argitaratzailea, mandarineraren transliterazioa egiteko sistemaren asmatzailea eta 111 urte bizi izandakoa (h. 2017).
• Urtarrilaren 15a - Aquilino Izagirre, Zepai, gipuzkoar bertsolaria (h. 1971).
• Urtarrilaren 20a - Aristoteles Onassis, XX. mendeko greziar ontzigintzako enpresaburu ospetsuena eta bere garaiko gizon aberatsena (h. 1975).
• Urtarrilaren 21a - Igor Moiseiev, errusiar dantzaria eta koreografoa (h. 2007).
• Urtarrilaren 22a - Robert E. Howard, estatubatuar idazlea, Ezpata eta sorginkeria azpigeneroaren aitatzat joa (h. 1936).
• Urtarrilaren 26a - Andima Ibinagabeitia, elantxobetar idazlea eta itzultzailea (h. 1967).

Otsaila

• Otsailaren 4a - Dietrich Bonhoeffer, alemaniar teologo protestantea (h. 1945).
• Otsailaren 4a - Clyde Tombaugh, Pluton planeta nanoa aurkitu zuen estatubatuar astronomoa (h. 1997).
• Otsailaren 5a - Mariano Cañardo, euskal txirrindularia (h. 1987).
• Otsailaren 5a - John Carradine, estatubatuar aktorea (h. 1988).
• Otsailaren 7a - Oleg Antonov, sobietar hegazkin diseinatzailea, Antonov hegazkinen eraikitzaile nagusia (h. 1984).
• Otsailaren 7a - Pu Yi, Azken Enperadorea, Txinako nahiz Qing dinastiako azken enperadorea (h. 1967).
• Otsailaren 8a - Henry Roth, estatubatuar eleberrigilea (h. 1995).
• Otsailaren 10a - Lon Chaney Jr., estatubatuar aktorea (h. 1973).
• Otsailaren 10a - Jazinto Rivas, Elgeta, euskal trikilaria (h. 1964).
• Otsailaren 11 - Jesus Izagirre, euskal herritar futbolari eta pilotaria (h. 1992).
• Otsailaren 15a - Shigemaru Takenokoshi, japoniar futbolaria (h. 1980).
• Otsailaren 16a - Vera Mentxik, errusiar-txekiar-brinainiar xake jokalaria, emakumezkoen lehenengo munduko xake txapelduna (h. 1944).

Martxoa

• Martxoaren 1a - Phạm Văn Đồng, Ipar Vietnamgo lehen ministroa (h. 2000).
• Martxoaren 3a - Artur Lundkvist, suediar idazlea (h. 1991).
• Martxoaren 8a - Francisco Cepeda, euskal txirrindularia (h. 1935).
• Martxoaren 12a - Jose Artetxe, euskal idazlea (h. 1971).
• Martxoaren 16a - Francisco Ayala, espaniar idazlea (h. 2009).
• Martxoaren 18a - Maximino Castiñeiras, galiziar poeta eta politikaria (h. 1992).
• Martxoaren 19a - Adolf Eichmann, alemania Naziko SSetako goi-mailako ofiziala, Holokaustoaren arduradun zuzenetako bat (h. 1962).
• Martxoaren 31 - Sin-Itiro Tomonaga, japoniar fisikaria, 1965eko Fisikako Nobel Saria (h. 1979).

Apirila

• Apirilaren 4a - Yasuo Haruyama, japoniar futbolaria (h. 1987).
• Apirilaren 9a - Rafaela Aparicio, espainiar aktorea (h. 1996).
• Apirilaren 9a - Victor Vasarely, hungariar-frantziar margolaria (h. 1997).
• Apirilaren 13a - Samuel Beckett, irlandar idazle, kritikari eta olerkaria, 1969ko Literaturako Nobel Saria (h. 1989).
• Apirilaren 15a - Pedro Basaldua, bizkaitar idazle eta politikaria (h. 1985).
• Apirilaren 16a - Plazido Muxika, gipuzkoar hiztegigilea, euskal idazlea eta jesulaguna (h. 1982).
• Apirilaren 26a - Juan Thalamas Labandibar, gipuzkoar apaiza, filosofo, idazle, poeta eta soziologoa (h. 1981).
• Apirilaren 28a - Anthony Accardo, estatubatuar mafiosoa (h. 1992).
• Apirilaren 28a - Kurt Gödel, austria-hungariar matematikari, logiko eta filosofoa, historiako logikari garrantzitsuenetakotzat joa (h. 1978).
• Apirilaren 29a - Nino Nanetti, italiar komunista (h. 1937).

Maiatza

• Maiatzaren 3a - Mary Astor, estatubatuar aktorea (h. 1987).
• Maiatzaren 3a - René Huyghe, frantziar arte-historialaria (h. 1997).
• Maiatzaren 3a - Pierre Vilar, frantziar historialari eta hispanista (h. 2003).
• Maiatzaren 8a - Roberto Rossellini, italiar zinema zuzendaria (h. 1977).
• Maiatzaren 11 - Kent Taylor, estatubatuar aktorea (h. 1987).
• Maiatzaren 15a - Humberto Delgado, portugaldar militar eta politikaria (h. 1965).
• Maiatzaren 16a - Alfred Pellan, kanadar margolaria, marrazkigilea eta dekoratzailea, Kanadako artistarik garrantzitsuenetako bat (h. 1988).
• Maiatzaren 17a - Juan Pablo Lojendio, gipuzkoar noble eta diplomazialaria (h. 1973).
• Maiatzaren 16a - Arturo Uslar Pietri, venezuelar ekonomista, politikari eta idazlea (h. 2001).
• Maiatzaren 18a - Marcelino Juaristi, Atano IV.a, gipuzkoar esku pilotaria.
• Maiatzaren 20a - Balendin Enbeita, bizkaitar bertsolari eta euskal idazlea (h. 1986).
• Maiatzaren 26a - Pedro Sarriegi, euskal idazle eta antzerkigilea (h. 1968).
• Maiatzaren 28a - Elbira Zipitria, gipuzkoar maistra, ikastolen sortzaileetarikoa, euskararen sustatzaile eta emakumeak baztertzearen kontrako borrokalaria (h. 1982).
• Maiatzaren 29a - Max Cosyns, belgikar zientzialari eta esploratzailea, euskal espeleologiaren aintzindarietako bat (h. 1998).

Ekaina

• Ekainaren 3a - Joséphine Baker, estatubatuar-frantziar dantzari eta abeslaria (h. 1975).
• Ekainaren 6a - Junio Valerio Borghese, italiar militarra eta politikaria (h. 1974).
• Ekainaren 6a - Achille Chavée, belgikar poeta (h. 1969).
• Ekainaren 10a - Jorge Icaza, ekuadortar eleberrigilea (h. 1978).
• Ekainaren 13a - Bruno de Finetti, italiar matematikari eta estatistikaria (h. 1985).
• Ekainaren 15a - Léon Degrelle, Belgikako eskuin muturreko buruzagia eta Waffen SS guda-talde nazien valoniar ofiziala (h. 1994).
• Ekainaren 21a - Lluís Maria Millet, kataluniar musikaria (h. 1990).
• Ekainaren 22a - Billy Wilder, austriar-estatubatuar film gidoigile, zuzendari eta ekoizlea (h. 2002).
• Ekainaren 23a - Wolfgang Koeppen, alemaniar idazlea (h. 1996).
• Ekainaren 28a - Maria Goeppert-Mayer, poloniar fisikaria, 1963ko Fisikako Nobel Saria (h. 1972).
• Ekainaren 30a - Anthony Mann, estatubatuar zinema zuzendari eta aktorea (h. 1967).
• Ekainaren 30a - Tribhuvan Nepalgoa, Nepalgo erregea (h. 1955).

Uztaila

• Uztailaren 1a - Jean Dieudonné, frantziar matematikaria, Bourbaki taldearen sortzaileetariko bat (h. 1992).
• Uztailaren 2a - Hans Bethe, alemaniar-estatubatuar fisikaria, 1967ko Fisikako Nobel Saria (h. 2005).
• Uztailaren 3a - George Sanders, britainiar aktorea (h. 1972).
• Uztailaren 4a - Ismael Quiles, espainiar filosofoa (h. 1993).
• Uztailaren 7a - William Feller, kroaziar-estatubatuar matematikaria, probabilitate-teorian ekarpen handiak egin zituena (h. 1970).
• Uztailaren 8a - Philip Johnson, estatubatuar arkitektoa (h. 2005).
• Uztailaren 18a - Clifford Odets, estatubatuar antzezle eta antzerkigilea (h. 1963).
• Uztailaren 23a - Vladimir Prelog, kroaziar-suitzar kimikaria eta unibertsitateko irakaslea, 1975eko Kimikako Nobel Saria (h. 1998).
• Uztailaren 26a - Iokin Zaitegi, arrasatear apaiz, idazle, itzultzaile eta irakaslea (h. 1978).
• Uztailaren 28a - Luis Arellano, euskal abokatu eta politikaria (h. 1969).
• Uztailaren 30a - Ramon Murua, gipuzkoar idazlea (h. 1983).
• Uztailaren 30a - Mario Quintana, brasildar poeta (h. 1994).

Abuztua

• Abuztuaren 3a - Alexandre Trauner, frantziar zinema-dekoratzailea (h. 1993).
• Abuztuaren 5a - John Huston, estatubatuar zinema gidoilaria eta zuzendaria (h. 1987).
• Abuztuaren 15a - Ignacio María Barriola, gipuzkoar sendagilea (h. 1998).
• Abuztuaren 18a - Marcel Carné, frantziar zinemagilea (h. 1996).
• Abuztuaren 18a - Ladislao Vajda, hungariar jatorriko espainiar zinemagilea (h. 1965).
• Abuztuaren 24a - Boris Kaufman, errusiar jatorriko argazki-zuzendaria (h. 1980).
• Abuztuaren 26a - Albert Bruce Sabin, poloniar-estatubatuar sendagilea eta mikrobiologoa (h. 1993).
• Abuztuaren 30a - Joan Blondell, zinemako eta telebistako estatubatuar aktorea (h. 1979).

Iraila

• Irailaren 1a - Joaquín Balaguer, Dominikar Errepublikako presidentea (h. 2002).
• Irailaren 1a - Luis Urkiri, gipuzkoar futbolari eta entrenatzailea (h. 1979).
• Irailaren 4a - Max Delbruck, estatubatuar biologoa, 1969ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1981).
• Irailaren 4a - Luis Marín, gipuzkoar futbolaria (h. 1974).
• Irailaren 6a - Luis Federico Leloir, frantziar-argentinar biokimikaria, 1970eko Kimikako Nobel Saria (h. 1987).
• Irailaren 6a - Max Müller, alemaniar filosofoa (h. 1994).
• Irailaren 9a - Pietro Francisci, italiar zinemagilea (h. 1977).
• Irailaren 15a - Jacques Becker, frantziar zinema zuzendari eta gidoilaria (h. 1960).
• Irailaren 17a - Junius Richard Jayawardene, Sri Lankako presidentea (h. 1996).
• Irailaren 18a - Jose Ramon Erauskin, gipuzkoar bertsolari eta idazlea.
• Irailaren 25a - Jose Figueres Ferrer, Costa Ricako presidentea (h. 1990).
• Irailaren 25a - Dmitri Xostakovitx, sobietar konpositorea (h. 1975).
• Irailaren 27a - William Empson, britainiar poeta eta literatura-kritikaria (h. 1984).
• Irailaren 27a - Jim Thompson, estatubatuar eleberri, istorio motz eta gidoi idazlea (h. 1977).
• Irailaren 30a - Mireille Hartuch, frantziar abeslaria, konpositorea eta aktorea (h. 1996).

Urria

• Urriaren 1a - Ángel Salas, bizkaitar hegazkinlaria, Gerra Zibil garaian aparteko hegazkinlari izandakoa (h. 1994).
• Urriaren 4a - Mary Celine Fasenmyer, estatubatuar matematikaria (h. 1996).
• Urriaren 6a - Janet Gaynor, estatubatuar aktore eta margolaria (h. 1984).
• Urriaren 9a - Léopold Sédar Senghor, Senegalgo lehenbiziko presidentea (h. 2001).
• Urriaren 10a - Paul Creston, estatubatuar musikagilea (h. 1985).
• Urriaren 10a - R. K. Narayan, indiar eleberrigilea (h. 2001).
• Urriaren 14a - Hannah Arendt, judu jatorriko politika ikertzaile alemaniarra (h. 1975).
• Urriaren 18a - Lucas Alberdi, euskal herritar eskultore eta margolaria, damaskinatugintzan aditua (h. 1992).
• Urriaren 18a - James Brooks, estatubatuar margolaria (h. 1992).
• Urriaren 26a - Primo Carnera, italiar boxeolaria (h. 1967).
• Urriaren 27a - Peter Blume, estatubatuar margolaria (h. 1992).
• Urriaren 28a - Xosé Filgueira Valverde, galiziar idazle eta historialaria (h. 1996).
• Urriaren 28a - Ramon Rubial, bizkaitar politikari sozialista, Eusko Kontseilu Nagusikoko lehenengo Presidentea (h. 1999).
• Urriaren 31 - Jose Maria Iribarren, nafar abokatu, kazetari, hiztegigile, paremiologo eta idazlea (h. 1971).

Azaroa

• Azaroaren 2a - Luchino Visconti, italiar antzerki eta zinema zuzendaria (h. 1976).
• Azaroaren 5a - Francisco Gorritxo, bizkaitar politikari abertzalea (h. 1993).
• Azaroaren 5a - Fred Lawrence Whipple, estatubatuar astronomoa (h. 2004).
• Azaroaren 8a - Klaudio Gallastegi, bizkaitar apaiz eta idazlea (h. 1988).
• Azaroaren 8a - Severiano Goiburu, euskal herritar futbolari eta pilotaria (h. 1982).
• Azaroaren 9a - Enrique Moreno Plaza, espainiar merkataritzarako-itsasgizona, Matxitxakoko itsas guduan Nabarra bouaren kapitaina (h. 1937).
• Azaroaren 16a - Henri Charrière, frantziar gaizkile eta idazlea (h. 1973).
• Azaroaren 17a - Soichiro Honda, japoniar enpresaburua, Honda motor-enpresaren sortzailea (h. 1991).
• Azaroaren 17a - Mario Soldati, italiar zinemagile eta idazlea (h. 1999).
• Azaroaren 18a - George Wald, estatubatuar biokimikaria, 1967ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1997).
• Azaroaren 29a - Roman Karmen, sobietar zinemagilea, zinemagintzaren historiako dokumentalgile handienetakoa (h. 1978).

Abendua

• Abenduaren 5a - Willard Van Dyke, estatubatuar argazkilaria eta zinemagilea (h. 1986).
• Abenduaren 9a - Grace Hopper, Amazing Grace, estatubatuar zientzialaria eta matematikaria, historiako lehen konpiladorearen egilea (h. 1992).
• Abenduaren 11 - Birago Diop, frantsesezko senegaldar idazlea (h. 1989).
• Abenduaren 13a - Ignacio María Alkorta, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (h. 1967).
• Abenduaren 13a - Laurens Van der Post, hegoafrikar idazlea (h. 1996).
• Abenduaren 15a - Edmond Debeaumarché, frantziar postaria, Bigarren Mundu Gerran erresistentzian ibilitakoa (h. 1959).
• Abenduaren 18a - Espe Alegria, eusko-estatubatuar irakasle eta irrati-esataria (h. 1991).
• Abenduaren 18a - Ferdinand Alquié, frantziar filosofoa (h. 1985).
• Abenduaren 19a - Leonid Brezhnev, Sobietar Batasuneko burua (h. 1982).
• Abenduaren 19a - Txomin Jakakortajarena, euskal idazlea, itzultzailea, apaiza eta erlezaina (h. 1993).
• Abenduaren 25a - Ernst Ruska, alemaniar fisikaria, 1986ko Fisikako Nobel Saria (h. 1988).
• Abenduaren 29a - Jacques de Menditte, zuberoar politikaria, Mendikotako alkatea (h. 1995).
• Abenduaren 30a - Carol Reed, ingeles zinema zuzendaria (h. 1976).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Félix Urtubi, Espainiako Aireko Armadako bizkaitar hegazkinlaria, Espainiako Gerra Zibilean Errepublikaren alde borrokatu zena (h. 1936).
• Joaquín Iturri, euskal txirrindularia.
• Juan Mari Salegi, Kortatxo, gipuzkoar bertsolaria (h. 1971).
• Jose Lipperheide, alemaniar jatorriko bizkaitar finantza-gizona (h. 1986).
• Douglas McGregor, estatubatuar kudeaketa aditua, X eta Y teoriak plazaratzeagatik ezaguna (h. 1964).
• Ismael Quiles, espainiar filosofoa (h. 1993).
• Rafael Virasoro, argentinar filosofoa (h. 1984).
• Mairtin O Cadhain, gaelerazko irlandar idazlea (h. 1970).

Heriotzak

Urtarriletik ekainera

• Urtarrilaren 13a - Aleksandr Stepanovitx Popov, errusiar fisikaria eta ingeniaria (j. 1859).
• Urtarrilaren 14a - Hermann Sprengel, alemaniar fisikari eta kimikaria (j. 1834).
• Urtarrilaren 16a - Felipe Arrese Beitia, euskal idazlea (j. 1841).
• Urtarrilaren 17a - Kaarlo Bergbom, finlandiar antzerki zuzendaria, Finlandiako Antzerki Nazionalaren sortzailea (j. 1843).
• Urtarrilaren 19a - Bartolomé Mitre, Argentinako presidentea (j. 1821).
• Urtarrilaren 29a - Kristian IX.a Danimarkakoa, Danimarkako erregea (j. 1818).
• Otsailaren 26a - Manuel Fernández Caballero, espainiar musikagilea (j. 1835).
• Otsailaren 27a - Samuel Pierpont Langley, estatubatuar astronomo eta fisikaria (j. 1834).
• Martxoaren 4a - Ramón Blanco, euskal militar eta politikaria (j. 1833).
• Apirilaren 6a - Alexander Kielland, norvegiar idazlea (j. 1849).
• Apirilaren 10a - Juan Barroeta, euskal herritar margolaria (j. 1835).
• Apirilaren 19a - Pierre Curie, frantziar kimikalaria, 1903ko Fisikako Nobel Saria (j.1859).
• Maiatzaren 23a - Henrik Ibsen, norvegiar antzerkigile eta idazlea (j. 1828).
• Maiatzaren 30a - Michael Davitt, irlandar politikaria (j. 1846).
• Ekainaren 10a - Anselmo Ginea, bizkaitar margolaria (j. 1854).

Uztailetik abendura

• Uztailaren 5a - Paul Drude, alemaniar fisikaria (j. 1863).
• Abuztuaren 20a - Ramon Artola, euskal idazlea (j. 1831).
• Irailaren 4a - Valentin Lamas Carvajal, galiziar kazetari eta idazlea (j. 1849).
• Irailaren 5a - Ludwig Boltzmann, austriar fisikaria, gasen teoria zinetikoaren sortzaileetako bat (j. 1844).
• Irailaren 21a - José Antonio Santesteban, gipuzkoar musikagilea (j. 1835).
• Urriaren 22a - Paul Cezanne, frantziar margolaria (j.1839).
• Azaroaren 7a - Juan Benanzio Arakistain, euskal idazlea (j. 1828).
• Azaroaren 9a - Léon Vanderkindere, belgiar historialari, akademikari eta politikaria (j. 1841).
• Azaroaren 27a - Michael Cusack, irlandar irakasle eta kultur-kirol ekintzailea, Elkarte Atletiko Gaelikoaren sortzailea (j. 1847).
• Abenduaren 7a - Élie Ducommun, suitzar kazetaria, 1902ko Bakearen Nobel Saria (j. 1833).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Manuel Jose Mitxelena, Eperra, gipuzkoar bertsolaria (j. 1825).

Nobel saridunak:

• Fisika: Sir Joseph John Thomson
• Kimika: Henri Moissan
• Literatura: Giosuè Carducci
• Medikuntza: Camillo Golgi eta Santiago Ramon y Cajal
• Bakea: Theodore Roosevelt

---

Agintariak

[[File:Kanada|10x10px|1906|link=]]

[[File:Errusia|10x10px|1906|link=]]

Munduko agintariak 1906. urtean

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: 1906