Edukira joan

Zerrenda:Arabako herrietako ezizenak

Wikipedia, Entziklopedia askea

Arabako herrietako ezizenak herrialde honetako herri bakoitzeko biztanleak izendatzeko jarri ohi diren ezizenak dira. Batzuetan deskriptiboak edo herri honetako nortasun ikur bati erreferentzia egiten diotenak dira; gehienetan ironikoak edo peioratiboak, sarritan auzo-herrietakoek jarriak eta zenbaitetan norberak bere buruari harrotasunez eskainiak; batzuk oso zabalduak, beste batzuk gutxik erabilitakoak. Kasu guztietan herri-kulturaren adierazleak dira, Euskal Herrian eta munduko leku guztietan.

Bi iturri nagusi erabili izan dira, "Kanpo loturak" atalean agertzen diren lehenak. Gerardo López de Gereñuk bere Voces alavesas erreferentziazko lanean hainbeste herritakoak bildu zituen[1]. Zenbait hitzen azalpen baliotsua ere eman zuen eta taulako "Azalpenak" atalean informazio gehigarria emateko nahiz itzulpenak proposatzeko erabili da. Gasteiztarraren lan guztiak bezala urte luzeetan zehar herriz herri egindako lan mardularen emaitza da; herri askotakoak badaude ere, beste askorenak falta dira baina beste aldetik Trebiñuko batzuk jasotzen ditu.

Bigarren lana Apodos de los pueblos, villas y ciudades de la provincia de Álava izenekoa da; ehunka herriren ezizenak biltzen ditu, kuadrilla guztietakoak Trebiñukoak izan ezik. Bi iturrien artean herrialdeko ia herri guztietakoak biltzen dira eta kasu askotan bat egiten dute, bigarrenak gehiago jasotzen baditu ere; aldiz, azken haietako batzuk hobeto kontrastatu beharrekoak dira, tokiko iturrien bidez. Bestela nahiko osagarriak dira: lehenak ezizenak eta bigarrenak herriak alfabetikoki ordenatzen dituzte. Taulako oharrei begira bi zerrenda hauetatik kanpo jasotako datuak baino ez dira azpimarratuko.

Zenbait webgunek zerrenda hauek jaso edota osatzen dituzte, osorik edo eremu bati dagozkionak:

Aberastasun handia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ezizen sorta hauek garai batean oso indartsu eta bizia izan zen herrialdeko nekazaritza-eremuari dagokion hiztegi aberatsaren lekuko dira. Gaur egun biztanle gutxi edo oso gutxi duten (gehienen kasua), erabat hustuta dauden (Ribera, Villamardones, Caricedo...) edo desagertu ere egin diren (Otatza Forondako aireportua egiteko, Orenin eta beste batzuk urtegiak egiteko...) herriek bere ezizena dute eta horrek balio historikoa eransteaz gain herri hauei buruzko informazioa eskaintzen du: ezizenak gertaera bitxi batean oinarrituta egon daitezke, herrian ematen diren landare, labore edota animaliarik ohikoenak aipatzen ditu, beste batzuetan herritarrak aritu diren lanbideak...Ezizenetako batzuk errepikatu egiten dira baina beste batzuetan lekuko sinonimo edo aldaeren bidez desberdinak agertzen dira: "txerri" hitzaren inguruan puercos, gorrines, charrines, ciquilones...Angostinakoak rusos dira, aldiz Bóveda eta Estavillokoak rusianos...

Adibide batzuk

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskaraz aratu beharra

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aipatu lan gehienak espainieraz eginda daudenez, kasu askotan euskararako proposamen falta egongo da, hitzen berezitasuna dela eta. Beste kasu batzuetan itzultzea (hitz nahiko orokor eta ezagunak direlako) edota euskaratik datozenak araura hurbiltzea posible da. Gaur egungo herri horietako euskaldunek ontzat hartu, egokitu edota euskarara egokitzen segituko duten denborak esango du; bien bitartean iturri sendoetan oinarritutako erreferentzia eskaintzen saia daiteke.

Ezizenen zerrenda

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Udalerria Herria Ezizena Azalpenak eta jatorriz gaztelaniaz erregistratutako formak
Agurain[4] Agurain
Alangua
Arrizabalaga
Egileor
Opakua
Kondeak
Koitaduak
3 en un huevo
Zabarrak
Pekuak
Aguraingo konderria gogoan.


Es. dejaus.
Pecu: kukua.
Aiara Agiñaga
Añes
Arespalditza
Beotegi
Erbi
Erretes Lanteno
Etxegoien
Izoria
Kexaa
Lanteno
Lexartzu
Luiaondo
Luxo
Madaria
Maroño
Menagarai
Menoio
Murga
Olabezar
Opellora
Ozeka
Salmanton
Soxo
Zuhatza
Sorginak
Abarkagileak
Doilorrak
Juduak
Saguehos (?)
Campaneros
Jostunak
Txorogorriak
Minduak
Ramaleros
Kapazuak
Txolarreak
Hegatxabalak
Kukuak
Ladinos
Toledoarrak
Koldarrak
Latosos
Zapatariak
Secanos
Egoskorrak
Baketsuak
Beldurtiak
Otarregileak
Es. sorguiños.
Es. abarqueros.
Es. ruines.







Es. capazos.
Es. gorriones.
Hegatxabala (tokiko es. aleya, aloya; alondra alegia).





Es. zapateros.

Es. testarudos.


Es. banasteros. Banasta = zare, otarre handi.
Amurrio Aloria
Amurrio
Artomaña
Astobitza
Baranbio
Delika
Larrinbe
Lekamaña
Lezama
Saratxo
Tertanga
Herrestatuak
Samariarrak?, peluchos[6]
Anieblaus
Tralleros
?
Atornaus, herrestatuak
Ronzapiles,
Abarkagileak
Berotsuak, abarketagileak
Aulkigileak
Balleneros
Es. arrastraus.
Es. samaritanos; Apodos... zerrendan agertzen bada ere, Amurrion ez da ezaguna.
Mendilerroaren magalean beti laino.


Es. arrastraos.

Es. abarqueros.
1: es. calurosos. 2: hurbileko Inosokoak ere alpargatero dira.
Es. silleros.

Añana Atiega
Gesaltza Añana
Arrautza-saltzaileak
Lertzodunak, salineros
Es. hueveros.
1: es. sarrosos. 2: jentilizioa (ere) dena.
Aramaio Arexola
Azkoaga
Barajuen
Etxaguen
Gantzaga
Ibarra
Oleta
Untzilla
Uribarri
Montesinos
Zánganos
Melosos
Satorrak
Antzarak
Tralleros
Morokilzaleak
Azeriak
Azkonarrak
Argantzon Argantzon
Billa Oka
Triperos

Txerriki lantegiak zeudelako.

Armiñon Armiñon
Estavillo
Lacorzana
Trajineros
Rusianos
Lepazuriak


Es. garduños (Martes foina)
Arraia-Maeztu Aletxa
Apilaiz
Areatza
Atauri
Azazeta
Birgarabarren
Birgaragoien
Elortza
Erroeta
Erroitegi
Ibisate
Igoroin
Korres
Maeztu
Musitu
Sabando
Zekuiano
Zurrumberos, candil sin mecha
Beldurtiak
Mantudos
Albardavueltas
Hegaberak
Chavacanes, chabacanoak
Villanos
Ingelesak
Basurdeak
Zumberos
Aztoreak
Azeriak
Balleneros
Toledoarrak
Renegaus
Sabandijas
Lepazuriak
Erdaraz herriaren izenarekin errimatuta, oso txiki eta garrantzi gabea dela adierazi nahi du.



Es. ave frías, Vanellus vanellus.



Es. jabalines.


Es. raposos.
Herriko Balearen leizea izenekoarekin lotuta.


"Sabando" eta sabandija antzeko hitzak dira.
Es. garduños (Martes foina)
Arratzua-Ubarrundia Arroiabe
Arzubiaga
Betolatza
Dura
Landa
Langara Ganboa
Luku
Mendibil
Mendizabal
Uribarri Ganboa
Zirao
Zurbao
Media levita
Txepetxak
Badalejos
Setatiak
Sopitatarrak
Samariarrak
Carracos
Ipar-ipuruak
Ramaleros
Madrildarrak
Ladinos
Handiak



Es. tercos



Es. ginebros (orok. enebro, Juniperus communis).



Zurbaon jauregi eta etxe eder ugari dago.
Artziniega Artziniega
Campijo
Erretes Tudela
Gordeliz
Mendieta
Santa Koloma
Soxoguti
Sevillarrak
Iruleak
Zapataginak
Sokagileak
Azkonarrak
Koldarrak
Hozberak

Es. hilanderos.
Es. zapateros.
Es. cordeleros.



Asparrena[4] Albeiz
Ametzaga
Andoin
Araia
Arriola
Egino
Gordoa
Ibarguren
Ilarduia
Urabain
Mutil gorriak, pan tostau
Txortakoak
Toberos
Ausartak
Saguzaharrak
Cascones, casgones
Txindurriak
Barqueses, vargueses
Necios
Zeltak, txindurriak







Varga: amildegi; Entziaren magalean dago..


Barrundia[4] Audikana
Dallo
Elgea
Etura
Etxabarri Urtupiña
Garaio
Gebara
Deredia
Hermua
Larrea
Larrintzar
Marieta
Matura
Mendixur
Otatza
Ozeta
Urizar
Zuhatzola
P(l)anchetas
Adeitsuak
Mutil ederrak
Borrascas
Moros
Baketsuak
Lentejeros
Juduak, sinapismos[7]
Chorizos
Frantsesak
Enarak
Marinelak
Zapateros, dilistak
Txindurriak
Caraquilleros
Perretxikoak
Txalupariak
Barraskiloak

Es. corteses.
Es. chicos guapos, guapos chicos.



Gebara eta Maturan kalitate oneko dilistengatik ospetsuak ziren.





Ikus Gebara.

Caraquilla = barraskilo txikia.

Es. barqueros.
Es. caracolas eta caracoles.
Bastida Bastida
Gatzaga Buradon
Rabudos
Eskaleak
Bastidako juduez erdarazko esapidea bildu da[8].

Berantevilla Berantevilla
Escanzana
Lacervilla
Lacorzanilla
Mijancas
Santa Cruz del Fierro
Santa María Tobera[9]
Santurde
Tobera
Azeriak
Berreros
Argi-oilarrak
?[10]
Panetes
Txolarreak
Soperos
Txintxillak
Tenebrones
Es. raposos.

Es. abubillos.


Es. gorriones.

"Txintxilla" = Chinchilla laniger.

Bernedo Angostina
Arluzea
Bernedo
Berrozi
Durruma Kanpezu
Izartza
Kintana
Markiz
Navarrete
Okina
Urarte
Urturi
Villafría
Errusiarrak
Lanera, barbatillas, lanudos
anieblaus
despeinados
juduak, papiruecos
camuñeros
mosquiteros
motrailugileak
azeriak
zerrariak
ozpingileak
burugogorrak
basurdeak

barbatilla: ahuntzek jaten duten orri samurrak dituen landarea.
Toloñoko mendilerroaren iparraldean askotan laino dago.



Kintanan eltxo ugari omen.
Markizkoek ezpelezko motrailu (mortero), katiluak...egiten zituztelako.
Es. raposos.
Es. serradores.
Es. vinagreros.
Auzokideen arteko eztabaidak izugarri luzatzeko ospea zuten.

Elvillar Elvillar Haberos, juduak Lehenaz: Amabirjinaren irudia babazaku baztuen truke aldatu zutelako[11]. Bigarrenaz erdarazko esapidea bildu da[12].
Burgu[4] Añua
Arbulu
Argomaiz
Azua
Burgu
Gazeta
Ixona
Orenin
Tematiak
Indartsuak
Balconeros
Amelus
Ilaginak
Camelleros
Ballartares
Orinales
Es. temosos.
"Arbuluko indartsua" pertsonaia ospetsua izan zen.
Gereñuk jauregiko balkoi ederrak aipatzen ditu.

Es. pelaires.


Orenin eta orinal antzeko hitzak dira.
Donemiliaga[4] Adana
Axpuru
Barria
Bikuña
Durruma (Donemiliaga)
Egilatz
Erdoña
Galarreta
Luzuriaga
Mezkia
Munain
Narbaxa
Okariz
Txintxetru
Uribarri Jauregi
Zuhatzu Donemiliaga
Adanak
Cabezones, zapaburuak
?
Alovas
Ingelesak
Madrildarrak
Barraskiloak
Judíos rabudos
Capachos
Mozkortiak
Caldosos
Txapelarriak
Arquilleros
Artilleroak
Muscares
Heretikoak
Es. adanes; hitzen antzekotasunagatik.
Es. sapalburus.












Muskerrak ote?
Es. herejes.
Dulantzi[4] Dulantzi
Egileta
Tripa fina
Kakaldarroak
Ondo jatea gustatzen zaielako[13].
Lucanus cervus intsektua, kakalardo mota bat.
Ekora Ekora Zuqueros Zuque: pinuaren erretxina
Eltziego Eltziego Galiziarrak
Erriberabeitia Igaegi
Melledes
Manzanos
Quintanilla de la Ribera
Rivaguda
Rivabellosa
Mochones
Enarak
Sopicones
Itsusiak, azeriak

Azeriak
Pildagileak
Mochón = burua estali gabe daramatenak.

Sopicón = tripontzi, gozozale.
Es. raposos.


Es. albarderos; astoentzako pilda edo albardak egiten zituzten[13].
Erriberagoitia Antezana
Anuzita
Arbigano
Arreo
Artatza
Axkoeta
Barrón
Basquiñuelas
Biloria
Caicedo-Sopeña
Castillo-Sopeña
Hereña
Lasierra
Leziñana Oka
Mimbredo
Morillas
Nuvilla
Ormijana
Padul
Pobes
San Miguel
San Pelayo[14]
Subilla Morillas
Tuyo
Villabezana
Villaluenga
Villambrosa
?
Aceit(un)eros
Mochetes
Azeriak
Gurrifitos
Zintzarritxoak
Errebeldeak
Kurruskuak
Saiak
Kukuak
Castillejos
Ketuak
Serranos
Toledoarrak
?
Leihogileak
Txirriak
Txindurriak
Abejeros
Tximinoak
Celemines
Pelaus
Villanos
Charrallos
Gansos
Pelaos, cazuelos
Azeriak


Mochete = ile gutxiko edo estali gabeko burua.
Es. raposos.
Gurrifito = sagar txikia.
Es. cencerrillos.

Es. corruscos, curruscos; ogi koskorrak, alegia.
Es. buitres.

Jentilizioaren parekoa.
Es. ahumaus.



Es. ventaneros.




Celemín = abereei pentsua botatzeko egurrezko ontzia.

Villa delako.



Es. raposos.
Gasteiz Aberasturi
Abetxuku
Amarita
Andetxa
Andollu
Arangiz
Aretxabaleta
Argandoña
Ariniz
Arkaia
Arkauti
Armentia
Arriaga
Artatza Foronda
Askartza
Aztegieta
Berroztegieta
Betoñu
Bolibar
Ehari
Elorriaga
Erretana
Eskibel
Eztarroa
Foronda
Gamarra
Gamarragutxia
Gamiz
Gardelegi
Gasteiz
Gaztelu
Gereña
Gobeu
Gometxa
Ihurre
Ilarratza
Jungitu
Krispiña
Lasarte
Legarda
Lermanda
Lopida
Lubinao
Mandoia
Margarita
Martioda
Matauku
Mendiguren
Mendiola
Mendoza
Miñao
Miñaogutxia
Monasterioguren
Olarizu
Oreitia
Otatza
Otazu
Otobarren
Otogoien
Subilla Gasteiz
Uribarri Arratzua
Uribarri Dibiña
Uribarri Nagusia
Villafranca
Zerio
Zuhatzu
Zumeltzu
Ikazkinak
Zintzarrigileak
Villanos
Bastónicos, makiltxokoak
Villanos
Zaragozarrak
Larruginak
Untxiak
Gurriatos
Motzak
Urpetuak
Costil(l)udos
Idiak
Cuello duro
Plantaus
Zarrapoak
Corbos
Txolarreak
Bubarros
Kakiturri[15], herrestatuak
Mandazainak
Hegaberak
Errealistak
Lentejeros
Descornaus, makilakoak
Borreguinos, porreguinos
Truchos
Cochinchinos
Raposeros
Babazorroak
Jarricos
Urpetuak
Errebeldeak
Kriseiluak, gomechinos
Urpetuak
Charquilleros, los del Pitis
Capa chivos
Doilorrak
Cacus, kukuak
Lerdoak
Taleros
Adoberos
Txoromolo, txolomoloak
Zánganos
Ketuak
Morraleros
Robacristos
Bilgortsuak
Azeriarenak
Toreroak
Indianoak
Garbanceros
Akerrarenak
Mozoloak
Moroak, kondeak
Londrestarrak
Gamelleros
Garbanceros
Ketuak
Puercos
Txilinak
Dormidos
Puchericos
?
Toledoarrak
Campanilleros, chinchilleros
Toledoarrak
Es. carboneros.
Es. cencerreros.

Es. los del bastonico.


Es. pellejeros.

Gurriato = txolarre txikia.
Es. mochos (soil, baxua).
Es. anegaus.
Costilludo = sorbalda zabala duena.



Zarrapo (apo, bufo vulgaris) ugari ei zeuden[13].
Corvo cuervo (bele) ez ote den dio López de Gereñuk.
Es. gorriones.
Bubarro = hegazti harrapari mota bat.
Elkarte gastronomiko batek "Kakiturri" izena hartu du[16]; "herrestatuak": es. arrastraos.
Es. arrieros.
Es. ave frías.


Es. los del bastón; ikus Andetxa.
Santu bat egin nahi baina borra bat atera zitzaien.



Ikus artikuluko Babazorroak, patateroak atala.

Es. anegaus, Zalla ibaiak sarritan urez betetako lurrak.

1: es. candiles. 2: Jentilizioarekin lotuta.
Es. anegaus.
Pitis izeneko txakurra askaldu egin zutelako.

Es. ruines.






Es. humiaus.


Es.
sebosos jaietako pasadizo batengatik.
Es.
los del zorro.



Es.
los del chivo; animalia horri buruz eztabaidatzen Gasteizko epailearengana jo zutelako.
Es.
mochuelos.




Es.
humiaus.

Es.
campanillas




Biak sinonimoak;
chinchil= txilintxo.

Gaubea[3] Acebedo
Astúlez
Bachicabo
Barrio
Basabe
Bellojín
Bóveda
Corro
Espejo
Fresneda
Ginea
Gurendes
Karanka
Karkamu
Lahoz
Lalastra
Mioma
Nograro
Osma
Pinedo
Quejo
Quintanilla
Ribera

Tobillas
Tuesta
Uribarri Gaubea
Valluerca
Villamaderne
Villamardones
Villanañe
Tasgosa, tasugos, tarugos
Juduak, catufones, kukuak
Novillos
Gurrufitos, zurufitos, michines
Itxiak[17]
Corrusqueros
Rusianos, zurruneros
Burugogorrak
Robacristos, arbejeros
Levaduras
Moricos
Liendreros, mataliendres
Mirotzak
La(n)tones
Arbejeros, arbajeros
Charrines
Ketuak
Zurruqueros
Pasajeros
Bustiak
Hegatxabalak
Azeriak
Gurrune(ro)s, bálagos, gurrumberos
Zapataginak
Tostaus
Papeleros
Lepazuriak
Zanahori(er)os
Azeriak
Igelak, callarranas



Gurrufito = sagar txikia. Michín = katutxoa.
Es. cerraus.


Es. testarudos.
Ilarrak (arveja) ematen diren herria delako; 1767ko araudian aipatuta.



Es. aguiluchos.

Ikus Espejo.
"Txarri", txerri hitzetik.
Es. ahumaus


Es. mojaus.
Es. aloya, alondra alegia.
Es. raposos
Bálago: zerealen lastoa.

Es. zapateros.
Tuesta eta tostaus antzeko hitzak dira.
Gaubeako udaletxea han dagoelako bertan egiten dira "paper" guztiak[13].
Es. garduños.
Herriko elizako zutabeen itxuragatik[13].
Es. raposos.
Herriko gazteluko jaunak igelei jaten ematen zien.
Guardia Guardia
Páganos
Serna
Rabudos
Zahatogileak
Pelaus
Guardiako juduez erdarazko esapidea bildu da[18].
Es. boteros.

Harana Alda
Done Bikendi Harana
Kontrasta
Uribarri Harana
Heretikoak
Mostrencos
Orkatzak
Endrinos
Es. herejes.



Iruña Oka Billoda
Langraiz Oka
Mandaita
Olabarri
Tresponde
Campanilleros
Caracoleros
Azeriak
Espuelistas
Escaldaus


Es. raposos.
Akaso herritik hurbil zegoen la Melchoraren benta ospetsuan mandazainek azken tragoa hartzen zutelako.

Iruraiz-Gauna[2][4] Alaitza
Arrieta
Azilu
Erentxun
Ezkerekotxa
Gauna
Gazeo
Gereñu
Jauregi
Langarika
Trokoniz
Puercos, beldurtuak
Txindurriak, puntilleros
Cileros
Chofleros, coloraus
Zarrapoak
Acuquerras, acucherres
Gorrinos, borrascas[4]
Lepazuriak
Londrestarrak
Boteretsuak
Goxozaleak
Es. asustaus.

Jentiliziotik eratorria ote?




Es. carduños.



Kanpezu Antoñana
Bujanda
Oteo
Santikurutze Kanpezu
Urbisu
Chapleros
Charrines
Charrines
Chirriqueros, molinillos
Patones

"Txarri" (txerri) hitzetik.

Chirriquero: egurrezko etxerako tresnak (adibidez ehogailuak) lantzen zituen tornularia.

Kripan Kripan Montordos, montortos Mendi baten izenetik.
Kuartango Anda
Andagoia
Aprikano
Arriano
Artxua
Etxabarri
Gillarte
Iñurrieta
Jokano
Katadiano
Luna
Marinda
Ondokolanda
Sendadiano
Tortura
Urbina Basabe
Urbina Eza
Uribarri
Villamanca
Zuhatzu Kuartango
Txolarreak
Belitres
Cumplidos, los del cumplimiento
Heretikoak
Gallardos
Cazueleros
Pan de sastre
Beleak
Zurrulandeses, los de Zurrulandia
Caballeros, tontorrekoak
Lunatikoak
Pelindres, la pelindra
Bataila
Sopicones
Tordos
Basaberos
Cisqueros
Toledo txikia
Palanka
Zurraper(r)os
Es. gorriones.


Es. herejes.


Errima.

Jokano eta inguruetako beste herri batzuetakoei esaten zaie.



Es (la) batalla.
Sopicón = tripontzi, gozozale.


Cisco = ikatz kantitate txikia.
Es. Toledo pequeño, Toledillo.
Errima.

Lagran Lagran
Pipaon
Villaverde
Chaplones, pañeros
Caraquil(l)eros
Mantudos

Caraquilla tamaina txikiko barraskilo mota da, Pipaonen ugaria dena.

Lantaron Alcedo
Bergonda
Caicedo Yuso
Fontecha
Komunioi
Larrazubi
Leziñana
Molinilla
Salcedo
Sobrón
Turiso
Zubillaga
Zahatogileak
Morcilleros
Morraleros
Balleneros
Rozaprados, redrapaos, azeriak
Ilaginak, planchaus
Fatos
Azeriak
Porreteroak[19]
Saguzaharrak
Pildagileak
?[20]
Es. boteros.




"Ilagin" = es. pelaires; kardarien, ehuleen herria zelako[13].
Fato: handiustea, fatuo.

Porretero: bazter-nahasle. Euskaraz ere erabili izan da[21]

Es. albarderos.

Lantziego Biasteri
Lantziego
Pekuak
Argi-oilarrak ("bubilak")
Pecu: kukua.
Es. (a)bubillos; bere habia elizako dorrean egin zuen argi-oilarra Amabirjinaren ordezkaritzat jo zutenekoa.
Lapuebla de Labarca Lapuebla de Labarca C(h)isqueros Cisco = ikatz kantitate txikia.
Laudio Areta
Laudio

Londrestarrak?
Ezizena izan gabe, Areta "errepublika independentea" dela esan ohi da[22][23].
Apodos... zerrendan agertzen bada ere, Laudion ez da ezaguna.
Legutio Elosua
Goiain
Legutio
Nafarrate
Urbina
Urrunaga
Basurdeak
Lujardas
Carrutacos
Buenos Aires
Medio Madrid
Taleros

Lujarda = ziape beltza, Brassica nigra.




Leza Leza Majuelos Majuelo = mahatsondoak dituen eremua.
Mañueta Mañueta Eltzegileak Es. olleros.
Moreda Araba Moreda Araba
Navaridas Navaridas Juduak
Oion Gorrebusto
Labraza
Oion
Curtos
Hebreos
Juduak
Curto = buztanik ez duen animalia.


Okondo Okondo Okilak
Samaniego Samaniego Melgueros
Trebiñu Agilu
Albaita
Añastro
Araiko
Arana
Argote
Armentia Trebiñu
Arrieta
Askartza
Axarte
Baxauri
Billa Tobera
Burgeta
Bustu
Caricedo
Dordoniz
Doroñu
Franku
Fuidio
Golernio
Grandival
Imiruri
Kutxu
Ladrera
Lañu
Marauri
Mea
Mesantza
Moraza
Morgas
Moskator
Obekuri
Ogeta
Otxate
Ozana
Ozilla
Pangua
Pariza
Pedruzo
Samiano
San Esteban Trebiñu
San Martin Galbarin
San Vicentejo[24]
Sanmartinzar
Saratsu
Saseta
Taravero
Torre
Trebiñu
Uzkio Trebiñu
Zurbitu
?
Txorizogileak
Handiak
Argi-oilarrak
Balleneros
?
Kurruskuak
Otsoak
Basurdeak
?
Sabardos
?
Txolarreak
?
Cochinos
?
Azeriak
Ezparak
Gamelleros, rocines
Txano beteak
Pildagileak
Txolarreak
?
Leoiak
Lertzodunak
?
Fuinas
?
?
Azeriak
?
Fachendosos
?
?
Argi-oilarrak
Sartaigileak
Camarones
?
Celemines
?
Gamellones
?
Eltzegileak
?
?
Ciquilones
?
Juduak
Txolarreak
Doktoralak
?

Es. choriceros.
Gereñuk ez du grandes ezizenerako arrazoirik topatzen; erdarazko esapide bat biltzen du[25].
Es. bubillos, abubilla hitzetik.


Es. corruscos, ogi koskorrak alegia.

Es. jabalines.



Es. gorriones.



Es. raposos.
Es. tábanos.

Es. gorrosllenos; zerealen uzta oparoa ei zelako.
Es. albarderos.



Es. sarrosos.

Fuina = lepahoriaren antzeko animalia.







Es. bubillos, abubilla hitzetik.
Es. sarteneros.
Camarón = ganbara.
Gereñuk bildua: paricejos, patas de conejo.
Celemín = abereei pentsua botatzeko egurrezko ontzia.

Gamella: aska, ganbela.

Es. olleros, buztinezko objektuak egiten zituztelako.

Gereñuk Saraso, no hay que hacerles caso biltzen du erdaraz.
Ciquilón = txerri arra. Jatorria "zikin" ote?

Erdarazko esapidea bildu da[26].
Es. gorriones.


Urizaharra Baroja
Faidu
Lotza
Montoria
Pagoeta
Urizaharra
Zumentu
?
Fatuos
Cacharreros
Chivo mocho
Tordos
Mandazainak
Salseros





Es. arrieros.

Urkabustaiz Abezia
Abornikano
Apregindana
Beluntza
Goiuri
Inoso
Izarra
Larrazketa
Oiardo
Ondona
Untzaga
Uzkio Urkabustaiz
Toledoarrak
Madrildarrak
Loberos
Desmorraus[27]
Plateros
Abarketagileak
Estrellaus
Zarrapoak
Peregrinos, hojalateros
Latones
Ladinos
Mochos



Herriko jairako santua akerraren truke aldatu zutelako.

Hurbileko Lezamakoak ere alpargatero dira.






Villabuena Araba Villabuena Araba
Zalduondo Zalduondo Kakanarruak
Zanbrana Bergantzu
Ozio
Zabalate
Zanbrana
Ezparak
Igelak
Turkiarrak
Hegatxabalak
Es. tábanos.


Hegatxabala (es. aloya, alondra alegia).
Zigoitia Akosta
Apodaka
Berrikao
Buruaga
Eribe
Etxabarri Dibina
Etxaguen
Gopegi
Larrinoa
Letona
Maurga
Mendarozketa
Murua
Olano
Ondategi
Zaitegi
Zestafe
Azkonarrak
Litigantes
Mochones
Pelendrinas
Caracoleros
Sokagileak
Despeinaus
Koskolak
Okilak
Raposeros
Amargaus
Calamitatis
Basurdeak
Mieleros
Majos
Azkonarrak
Tordos


Mochón = burua estali gabe daramatenak.


Es. sogueros.

Es. coscoles.









Zuia Altube
Ametzaga
Aperregi
Aretxaga
Bitoriano
Domaikia
Gillerna
Jugo
Lukiano
Markia
Murgia
Sarria
Zarate
Ziorraga
Dormidos
Lampazos
Taponicos, atornaus
Markesak
Callejeros
Patacones, patacanes
Chivos rojos
Ruines
Antzarak
Azeriak
Soka luze
Campaneros
Txirriak
Zurriagueros

Lampaza = landare mota.








Es. soga larga.

"Txirri" Zuian = sorbeltz arrunta.

Babazorroak, patateroak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"Babazorro" gasteiztarren ezizena da; kirol arloan ere, hiri honetako Deportivo Alavés futbol taldeko jarraitzaileek daramatzaten goitizenetakoa da[28].

Horrez gain eremu zabalago batzuetako ezizentzat ere jo izan da: Arabako lautada osoarentzat[29] edo are gehiago, herrialde osoarentzat ere erabil daitekeela dioenik badago[30][31].

Landazuri Elkarteak artikulu batean ezizen honi buruzko ikerketa argitaratu zuen[32]. Izengoiti zaharra dela frogatzeko Espejoko (Gaubea, beraz Lautadatik kanpo) 1767ko arautegia aztertzen du; bertan babak lapurtzea larritzat jo eta isun gogorrak ezartzen ditu, beraz garai horietan arabarron elikadurarako garrantzia zutela argi dago.

Herrialde esparru osoari ezartzeko adostasunik ez dago, alde batetik Aiaraldeak eta bestetik Arabako Errioxak gutxien jota oso ezaugarri desberdinak dituztelako. Antzeko arazoa dago herrialde osorako zabaldu den bigarren ezizenarekin: "patatero"; Arabako eskualde batzuk ez dira horrekin identifikatzen. Azken boladan euskaraz ere erabili izan da[33][34].

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. Voces alavesas (1958); Euskaltzaindiak 1998an berrargitaratuta. Ikus 303-314.or., Apodos en general que se aplican a todos los vecinos del lugar.
  2. a b Araba osoko ezizenen zerrenda, Iruraiz-Gaunako Udalaren webgunean.
  3. a b Gaubeako herrietako ezizenak.
  4. a b c d e f g h i Lautada Gorria blogean Aguraingo Kuadrillako herrietako ezizenak.
  5. Toledanoak, Edu Zelaieta, Arabako Hitza, 3. zkia., 2010eko azaroaren 19a.
  6. Amurriokoek eta Urduñakoek elkarri pelucho deitzen diete. Ikus Pirulo Txou.
  7. Sinapismo Reserva de palabras webgunean.
  8. Rabudos de Labastida / no bajéis los martes a Haro, / porque saldrán los de Briñas / y os cortarán el rabo..
  9. Guía del Arte Románico en Valles Alaveses, Arteguias.com.
  10. Lacorzanilla orain ez ezik beti ere oso auzo txikia izan da.
  11. Goitizenen araberako pertsonen kategorizazioa, Mikel Aranburu Oiarbide eta Luis Mari Sainz de Murieta, Euskonews.
  12. Judíos los de Elvillar, / que vendieron a San Roque / por un corrusco de pan..
  13. a b c d e f Identidad y fiestas patronales: los muñecos, Joseba Pérez Sáenz, Eusko Ikaskuntza, 2004.
  14. San Pelayo. Apuntes históricos, Herrian, Arabako Kontzejuen Elkartea.
  15. Kakiturri eta Martin Ttipia nagusi Araian, Gasteiz bertsozale blogean.
  16. XIII Concurso de Sociedades Gastronómicas de Álava.
  17. Erdaraz herriaren izenarekin errimatuz que cierran el culo con llave ere bildu zuen Gereñuk.
  18. De Genevilla salieron, / y por Laguardia pasaron, / y en Labastida comieron / los que a Cristo sentenciaron.
  19. Ospetsuak diren herri honetako inauterietako pertsonaiaren izena da.
  20. Zubillaga aspaldiko herria ez denez, normala da ezizen tradizionalik ez izatea.
  21. Negua ospatuz. El porretero, Euskonews.
  22. Pirulo Txouren bloga.
  23. 'Recuerdo de mi barrio Laudioko Erroke Deunaren Kofradiaren webgunean.
  24. Lehen San Vicente de los Olleros izena zuen.
  25. Grandes los de Añastro, / hombres sin razón, / púlpito sin manto, / no merece sermón.
  26. Judíos, rabo de oveja, / que vendieron a cristo por una teja.
  27. Eta antzekoak: desmorravírgenes, apaleacristos.
  28. Babazorroek garaipena dute helburu igoera lortzeko faborito nagusienaren aurka Eitb.com; beste ezizena el Glorioso da.
  29. Los vascos, Julio Caro Baroja; ikus. 140.or.
  30. Elkarrizketa Iñaki Martinez de Lunari.
  31. Babazorros.com.
  32. Apodo de babazorros.
  33. Bertsolari patateroak Gasteizko Gaztetxearen webgunean.
  34. Patateroak futbol munduan.

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo loturak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]