2005

2005. urtea
Kronologia
Mendeak	XX.a • XXI.a • XXII.a
Hamarkadak	1980(e)koa • 1990(e)koa • 2000(e)koa • 2010(e)koa • 2020(e)koa
Urteak	2002 • 2003 • 2004 • 2005 • 2006 • 2007 • 2008
Beste egutegi batzuetan
Gregoriotar egutegia	2005 ; MMV
Ab urbe condita	2758
Armeniar egutegia	1454 ; ԹՎ ՌՆԾԴ
Bahá'í egutegia	161 – 162
Bengaliar egutegia	1412
Berber egutegia	2955
Egutegi budista	2549
Myanmarko egutegia	1367
Bizantziar egutegia	7513 – 7514
Koptoen egutegia	1721 – 1722
Etiopiar egutegia	1997 – 1998
Hebrear egutegia	5765 – 5766
	Egutegi hinduak
Bikram Samwat	2061 – 2062
Shaka Samvat	1927 – 1928
Kali Yuga	5106 – 5107
Iraniar egutegia	1383 – 1384
Islamiar egutegia	1425 – 1426
Korear egutegia	4338
Thailandiar eguzki egutegia	2548
Unix denbora	1104537600 – 1136073599
Holozeniar egutegia	12005

**2005 beste egutegi batzuetan**
Gregoriotar egutegia	2005 MMV
Ab urbe condita	2758
Armeniar egutegia	1454 ԹՎ ՌՆԾԴ
Bahá'í egutegia	161 – 162
Bengaliar egutegia	1412
Berber egutegia	2955
Egutegi budista	2549
Myanmarko egutegia	1367
Bizantziar egutegia	7513 – 7514
Koptoen egutegia	1721 – 1722
Etiopiar egutegia	1997 – 1998
Hebrear egutegia	5765 – 5766
Egutegi hinduak
- Bikram Samwat	2061 – 2062
- Shaka Samvat	1927 – 1928
- Kali Yuga	5106 – 5107
Holozeniar egutegia	12005
Iraniar egutegia	1383 – 1384
Islamiar egutegia	1425 – 1426
Japoniar egutegia
Korear egutegia	4338
Thailandiar eguzki egutegia	2548
Unix denbora	1104537600 – 1136073599

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

Ur gezaren nazioarteko urtea
Fisikaren nazioarteko urtea
Cervantesen Kixotearen laugarren mendeurrena

Gertaerak

Euskal Herrian

Urtarrilaren 8a - Metro Bilbaoren Sestao eta Etxebarriko geltokiak zabaldu ziren.
Urtarrilaren 13a - Hildako bat Bizkaiko Zubitik kotxearekin erori eta gero.
Urtarrilaren 16a - Emakume bat bere senarrak eraila izan zen Durangon.
Urtarrilaren 18a - ETAk bonba bat jarri zuen Getxoko Manuel Smith kalean.
Urtarrilaren 19a - 35 urteko gizon bat atxilotu zuten Bilbon, ustez talde terrorista bateko kide izateagatik.
Otsailaren 8a - Emakume bat hilik aurkitu zuten Iruñeako San Juan auzoan, ondoan bere mutilaguna hilik zeukala. Ustez bere mutilagunak erail zuen eta gero bere buruaz beste egin zuen.
Otsailaren 18a - Bi hildako AP-8 autobidean, Elgoibar parean, kontrako norabideak zihoan auto batek beste auto bat jo eta gero.
Otsailaren 20a - Europako konstituzioa onartzeko bozketa. Baiezkoak irabazi zuen, baina Estatuan baino abstentzio maila altuagoarekin.
Otsailaren 25a - Gernikako Arbola berria landatu zuten Gernikako Batzar Etxean, aurrekoa 2004ean ihartu baitzen.
Martxoaren 1a - 2 hildako Bilbao Exhibition Centreen egondako lan istripuan.
Apirilaren 15a - Eltziego herriko ikastolako hiru andereño hil ziren Lantziego parean izandako auto istripuan.
Apirilaren 17a - 2005eko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak.
Apirilaren 20a - Mondragon Unibertsitateko lau ikasle hil ziren auto istripuan Oñatin klasetik bueltan zetozela.
Maiatzaren 19a - Iruzurraren aurkako operazioa Mungian. Bizkaiko Foru Aldundiko Ogasun sailak luxuxko ehun kotxetik gora atzeman zituen.
Ekainaren 13a - Sua Donostiako Errotaburu dorreetako batean, eraikineko zaindari batek beste hil eta gero bere buruaz beste egin zuen.
Ekainaren 16a - Bi hildako Gasteizko alde zaharreko etxebizitza batean egondako sutean.
Ekainaren 23a - Juan Jose Ibarretxe Eusko Jaurlaritzaren lehendakari izendatu zuten, hirugarren aldiz.
Ekainaren 28a - Bizkaibuseko gidari bat larri zauritu zuten, labana batekin eraso eta gero Sestaon.
Uztailaren 12a - ETAk lau bonba jarri zituen Zornotzako Boroa auzoko zentral termikoan.
Abuztuaren 9a - Baionako jaiak amaituta, egondako bortsaketa kasu askoren aurrean, alkateak "emakumeak desegoki janzteagatik" gertatu zirela esan zuen, hainbat pertsonen haserrea sorraraziz.
Abuztuaren 29a - Katrina urakanak sekulako hondamendia eragin zuen AEBetako Atlantikoko kostaldean, ia 1.900 hildako utziz. New Orleans hiria eta Louisiana estatua orokorrean izan ziren kaltetuenak.
Urriaren 7a - Eusko Legebiltzarrak Paco Larrañagaren askatasuna eskatu zuen.
Urriaren 10a - Ramon Rabaneraren aurkako mozioa aurkeztu zuen EAJak Arabako aldundian. PSE-EEren kontrako botuek aurrera egitea galarazi zuten.
Urriaren 15a - Aintzane Garai gaztea, desagertu egin zen.
Urriaren 18a - Aintzane Garairen gorpua Bakion aurkitu zuten. Bere mutilagun-ohia atxilotu zuten, ustezko hiltzailea izateagatik.
Azaroaren 11 - Metro Bilbaoren 10. urteurrena.
Azaroaren 17a -
- Gasteizko Pferd Ruggeberg ("Caballito") enpresako langileek bertan behera utzi zuten greba, Euskal Herriko inoizko luzeena (2 urte eta 14 egun).
- Ikasleon Nazioarteko Eguna dela eta Greba Orokorra Unibertsitateetan Bologna Prozesuaren aurka.
Azaroaren 21a - 18/98 makro epaiketa hasi zen Madrilgo Auzitegi Nazionalean.
Azaroaren 24a - 3,2 graduko lurrikara bat egon zen, Bermeo eta inguruko herrietan. Ez zuen kalte handirik eragin.
Abenduaren 12a - Bilboko taxi gidari bat erail zuen gazte dominikar batek, taxi gidarien segurtasun eza agerian jarriz.
Abenduaren 18a - ETAk bonba bat leherrarazi zuen Angulas Aguinaga enpresan.
Abenduaren 20a - AP-8an Gipuzkoa parean egondako lurjausi batek, autobidea itxi zuen 10 ordu baino gehiagotan.
Abenduaren 22a - ETAk bonba bat leherrarazi zuen Doneztebeko Bordatxo diskotekan.
Abenduaren 24a - Bi goardia zibilek Nafarroako Areso herriko Olentzeroa lapurtu zuten.
Abenduaren 27a - Bi hildako Erandioko Lutxana auzoan, arrantzan zebiltzala Ibaizabal ibaiara jausi ondoren.

Munduan

Urtarrilaren 9a -
- Mahmoud Abbas, aginte palestindarraren buru aukeratu zuten Yasser Arafat ordezkatuz.
- Erresuma Batua eta Eskandinaviako penintsulan egondako haizete eta euri bortitzek 13 hildako eragin zituzten.
Urtarrilaren 25a - 215 hildako Indiako tenplu batean egondako jente pilaketa batean.
Urtarrilaren 26a - Tren istripua Kaliforniako Glendale herrian, 11 hildako eta 200 zauritu.
Urtarrilaren 30a - Parlamenturako hauteskundeak Iraken, hauteskundeak egon ziren lehen aldia 1958etik.
Urtarrilaren 31 - Michael Jacksonen aurkako epaiketa hasi zen Kaliforniako Santa Barbara hirian.
Otsailaren 2a - Gyanendra erregeak Nepalgo gobernua bertan behera utzi zuen eta botere osoa bereganatu zuen.
Otsailaren 9a - ETAk Madrilgo konferentzia zentroan kotxe-bonba bat jarri zuen 31 pertsona zaurituz.
Otsailaren 12a - Eraberritze lanetan zegon Madrilgo Windsor Dorrea, suak kiskali zuen.
Otsailaren 14a -
- 59 hildako Iranen, meskita baten sutearen ondorioz.
- Beiruteko erdigunean egondako bonba auto batek Libanoko presidente-ohi Rafik Hariri erail zuen.
Otsailaren 18a - Erresuma Batuan legez azeria ehiztatzea debekatu zen.
Otsailaren 20a - Jose Socrates, Portugalgo presidente aukeratu zuten.
Otsailaren 22a - 6,4 graduko lurrikara Irango Kermango probintzian. 500 hildako eta 1.000 zauritu eragin zituen.
Martxoaren 3a - Steve Fossett miliodunak munduko errekorra hautsi zuen munduan zehar geldiunerik egin gabe hegaldi bat egin eta gero.
Martxoaren 10a - Gari Kasparov xake jokalariak bere erretiroa argitara eman zuen.
Martxoaren 19a - 59 hildako Shuozhou, Txinako Mehategi baten istripuaren ondorioz.
Martxoaren 21a - Minnesotako eskola batean egondako tiroketan 10 hildako egon ziren.
Martxoaren 28a - 8,7 graduko lurrikara Sumatrako kostaldean.
Martxoaren 31 - Terri Schiavo hiltzeko bere gogoa erakutsi zuen emakumea, bere Floridako etxean hil zen.
Apirilaren 2a - Joan Paulo II aita santua hil eta gero, lau milioi pertsonek bidaiatu zuten Vatikanora.
Apirilaren 9a - Galesgo printzea Camilla Parker-Bowlesekin ezkondu zen.
Apirilaren 15a - 21 hildako Parisgo hotel batean egondako sute batean. Hotelean etorkinak bizi ziren egoera txarrean.
Apirilaren 17a - Autobus istripua Suitza hegoaldean, hamabi hildako egon ziren hogeitazazpi pertsona zeramatzan autobusean.
Apirilaren 19a - Joseph Ratzinger bavariarra Aita Santu aukeratu zuten, Benedikto XVI.a izenarekin.
Apirilaren 25a - Tren istripua Japoniako Amagasaki hirian. 107 hildako.
Apirilaren 26a - Siriak Libanon zituen bere soldaduak atera zituen, nazioarteko presioa dela eta.
Apirilaren 27a - Airbus A380 superjunboak, bere lehen hegaldia egin zuen.
Maiatzaren 3a - Pakistango Lahore hirian eraikin batean egondako gas leherketa batean 32 hildako egon ziren.
Maiatzaren 5a - Hauteskundeak Erresuma Batuan, Alderdi Laboristak garaipena eskuratu zuen.
Maiatzaren 13a - Uzbekistango ejerzitoak 700 pertsona hil zituen herrialdearen ekialdean terrorista islamiarrak izatea leporatu eta gero.
Maiatzaren 15a - Ehundaka pertsona zeramatzan ferry bat hondoratu zen Bangladeshen, 100 pertsonatik gora desagertu zirelarik.
Maiatzaren 20a - Etoumbi herria (Kongoko Errepublikan) berrogeialdian Ebola birusaren izurrite baten ondorioz.
Ekainaren 1a - Herbehereek Europako konstituzioa bozkatu zuten, ezetzat irabazi zuen, hori gertatzen zen bigarren herrialdea Frantziaren ostean.
Ekainaren 13a - Michael Jackson aske utzi zuten kargurik gabe.
Ekainaren 21a - Umeen pornografia sare bateko 180 kide atxilotu zituzten Espainian.
Ekainaren 30a - Espainiako Kongresuak sexu bereko pertsonen arteko ezkontzak legeztatu zituen
Uztailaren 7a - Al Kaedak atentatu odoltsua egin zuen Londonen.
Uztailaren 13a - Tren istripu larria Ghotki-n (India).
Uztailaren 24a - Juan Martínez Galdeano, Roquetas de Marreko komisarian hil zen, bertan jasotako tratu txarren ostean.
Abuztuaren 2a - Air Franceko 358 hegaldia istripua izan zuen aireratu eta gutxira, hegazkinak su hartu zuen baina ez zen zauriturik egon.
Abuztuaren 14a - Helios Airways konpainiaren hegazkin bat Grezian erori zen, 121 hildako.
Abuztuaren 16a - West Caribbean konpainiaren hegazkin bat Venezuelan erori zen, 152 hildako.
Abuztuaren 17a - Israelek Gazako asentamentuak desegiten hasi zen.
Abuztuaren 23a - Israelek Gaza behin betiko utzi zuen.
Abuztuaren 29a - 1.600 hildakotik gora Katrina hurakaiak Mississippiko estatutik igaro ondoren.
Irailaren 5a - Mandala Airlines konpainiako hegazkin batek istripua izan zuen Indonesian, 117 hildako.
Irailaren 11 - Junichiro Koizumi, Japoniako presidente ber-aukeratu zuten.
Irailaren 18a - Angela Merkel eta Gerhard Schröderek botu kopuru antzekoa lortu zuten Alemaniako hauteskundeetan. Ondoren elkarrekin koalizio bat sortuko zuten, Alemanian erreformak egin ahal izateko.
Irailaren 24a - Rita hurakanak Ameriketako Estatu Batuak astindu zituen.
Irailaren 27a - Inmigrante oldea Melillan. Mila pertsonatik gora egin zuten Espainian sartzeko saiakera. Euretarik gehienak poliziak atxilotu zituen.
Irailaren 30a - Kataluniako parlamentuak estatutu berrirako proiektua onartu zuen, aldeko 120 botu eta kontrako 15 boturekin.
Urriaren 1a - 26 hildako Bali uhartean egondako bonba leherketetan.
Urriaren 8a -
- Stan huranak eragindako euriteek eraginda, lurjausi batek Guatemalako herrixka bat lurperatu zuen, 1.400 hildakotik gora eraginez.
- Katxemirako eskualdean egondako 7,6 graduko lurrikara batek, 80.000 hildako eragin zituen.
Urriaren 15a - Bost hildako Bartzelonako eraikin bat behera etortzean.
Urriaren 23a - Nestor Kirchner Argentinako presidente izendatu zuten.
Urriaren 27a - Parisen piztu zituzten kale istilu larriak, ia bi hilabetez luzatu zirenak, arrazoi sozial, kultural, politiko eta ekonomikoengatik.
Azaroaren 2a - Espainiako kongresuak Kataluniako estatutu berrirako proposamena onartu zuen, alderdi politiko guztien aldeko botuarekin PPrena izan ezik.
Azaroaren 6a - Kentuckyko estatu amerikarrean egondako tornadoek 23 hildako eragin zituzten.
Azaroaren 8a - Ellen Johnson-Sirleaf politikari liberiarra Afrikako lehen emakume presidente bihurtu zen.
Azaroaren 21a - Ariel Sharonek Likud alderdia utzi zuen eta alderdi politiko berri bat eratzeko bere asmoa erakutsi zuen.
Abenduaren 1a - Hego Afrikak sexu bereko pertsonen arteko ezkontzak legeztatu zituen.
Abenduaren 6a - Hegazkin batek Teherango 10 solairuko etxebizitza eraikin baten kontra jo zuen, 94 hildako eraginez.
Abenduaren 18a - Evo Morales Boliviako presidente aukeratu zuten, indigena batek herrialde hartan horrelakorik lortzen lehenengo aldiz.
Abenduaren 23a - Azerbaijango Baku hirian egondako hegazkin istripu batek 23 hildako eragin zituen.

Ekonomia

Ekainaren 6a - CIE Automotive enpresaren akzioak erosteko eskaintza egin zuen INSSEC institutuak. Akzioen %80a lortuz.
Uztailaren 21a - BBVAk Banca Nazionale del Lavoro bankua erosteko asmoari uko egin zion.
Abuztuaren 9a - Petrolioa 64 dolarretako mailara ailegatu zen.
Irailaren 6a - Gas Natural konpainia katalanak Endesa erosteko eskaintza aurkeztu zuen. 22.500 milioi euroko eskaintza.
Irailaren 12a - Lan istripua Legorretan, azpi-kontrata bateko bi langile hilik.
Irailaren 13a - Euskaltel eta Euskal Autonomi Erkidegoko aurrezki Kutxek, zeuzkaten Auna enpresaren akzioak saldu zituzten.
Irailaren 24a - ACS eraikuntza enpresak Union Fenosaren akzioen %22a erosi zizkion Banco Santanderri.
Urriaren 1a - Munduko bankurik handiena sortu zen, Mitsubishi UFJ Financial Group, Japoniako bi bankuren bateratzea eta gero.
Abenduaren 1a - Cementos Lemonaren akzioak erosteko eskaintza aurkeztu zuen FCC enpresa espainiarrak.

Arte eta kultura

Urtarrilaren 27a - Andres Urrutia Euskaltzaindiaren buru bihurtu zen, Jean Haritxelhar ordezkatuz.
Urtarrilaren 30a - Pablo Malo donostiarrak zuzendari berriaren Goya saria irabazi zuen.
Martxoaren 10a - 14. Korrika abiatu zen Orreagan.
Martxoaren 13a - Xabier Silveirak Nafarroako Bertsolari Txapelketa irabazi zuen, hirugarren aldiz.
Apirilaren 9a - Asier Otamendik Arabako Bertsolari Txapelketa irabazi zuen, zortzigarren aldiz.
Maiatzaren 8a - Herri Urratsen 22. edizioa ospatu zuten Senperen.
Maiatzaren 29a - Ibilaldiaren festa egin zuten Durango eta Abadiño artean.
Ekainaren 19a - Araba Euskaraz ospatu zuten Amurrion.
Abuztuaren 9a - U2 musika taldeak kontzertua egin zuen Donostian.
Irailaren 9a - Gandiaga Topagunea inauguratu zuten, Arantzazuko santutegiaren ondoan.
Irailaren 15a - Obaba filmak (Bernardo Atxagaren Obabakoak liburuan oinarritua) Donostiako Zinemaldia zabaldu zuen.
Irailaren 22a - Aupa Etxebeste filma estreinatu zuten Donostiako Zinemaldian, aspaldiko partez zinemaratutako lehenengo euskarazko film luzea.
Irailaren 24a - La Traviata opera antzeztu zen Bilboko Euskalduna Jauregian
Urriaren 2a - Kilometroak festa egin zuten Aretxabaletan eta Eskoriatzan.
Urriaren 13a - Kaukasiar Kreazko Borobila estreinatu zuten Izpuran. Bertolt Brechtek idatzi eta Itxaro Bordak euskaratua, Euskal Herrian inoiz izan den antzezlanik handiena dugu.
Urriaren 16a - Nafarroa Oinez ospatu zuten Ziordian, Olaztin eta Altsasun.
Urriaren 25a - Rusalka opera antzeztu zen Bilboko Euskalduna Jauregian
Azaroaren 19a - Don Giovanni opera antzeztu zen Bilboko Euskalduna Jauregian.
Abenduaren 18a - Andoni Egañak 4. aldiz irabazten du Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusia.

Zientzia eta teknologia

Urtarrilaren 12a - NASAk Deep Impact sunda espazioratu zuen.
Urtarrilaren 14a - Huygens sunda Saturnoren ilargi den Titanen lurreratu zen.
Urtarrilaren 16a - Adriana Iliescu, 66 urteko emakume errumaniarrak ume bat izan zuen. Historian ume bat izaten emakumerik zaharrena.
Otsailaren 16a - Kiotoko protokoloa indarrean jarri zen Errusiak akordioa berretsiko zuela esan eta gero.
Uztailaren 26a - Discovery espaziontzia Nazioarteko Espazio Estaziora bialdu zuen NASAk. Columbia lehertu zenetik espaziora astronautekin bidalitako lehen espaziontzia.
Abuztuaren 9a - Discovery espaziontzia lurrera bueltatu zen.
Irailaren 16a - ICANN erakundeak .cat domeinua onartu zuen katalanezko kultura eta hizkuntzaren webguneetarako.
Urriaren 3a - Aranzadi elkarteko adituek, interes zientifikoko kobazulo ezezagun bat aurkitu zuten Debako udalerrian, Praile Aitz 1, izenekoa.
Urriaren 6a - Euskal Herrian inoiz egondako medikuntza kongresurik handiena hasi zen Bilbon. Lau mila medikutik gora parte hartu zuten.
Urriaren 20a - Kapilduiko radar meteorologikoa inauguratu zuten.
Azaroaren 30a - Frantziako medikuek aurpegi transplante bat egin zuten lehen aldiz.