2009
2009. urtea | |
---|---|
Kronologia | |
Mendeak | XX.a • XXI.a • XXII.a |
Hamarkadak | 1980(e)koa • 1990(e)koa • 2000(e)koa • 2010(e)koa • 2020(e)koa |
Urteak | 2006 • 2007 • 2008 • 2009 • 2010 • 2011 • 2012 |
Beste egutegi batzuetan | |
Gregoriotar egutegia | 2009 MMIX |
Ab urbe condita | 2762 |
Armeniar egutegia | 1458 ԹՎ ՌՆԾԸ |
Bahá'í egutegia | 165 – 166 |
Bengaliar egutegia | 1416 |
Berber egutegia | 2959 |
Egutegi budista | 2553 |
Myanmarko egutegia | 1371 |
Bizantziar egutegia | 7517 – 7518 |
Koptoen egutegia | 1725 – 1726 |
Etiopiar egutegia | 2001 – 2002 |
Hebrear egutegia | 5769 – 5770 |
Egutegi hinduak | |
Bikram Samwat | 2065 – 2066 |
Shaka Samvat | 1931 – 1932 |
Kali Yuga | 5110 – 5111 |
Iraniar egutegia | 1387 – 1388 |
Islamiar egutegia | 1430 – 1431 |
Korear egutegia | 4342 |
Thailandiar eguzki egutegia | 2552 |
Unix denbora | 1230768000 – 1262303999 |
Holozeniar egutegia | 12009 |
Gregoriotar egutegia | 2009 MMIX |
Ab urbe condita | 2762 |
Armeniar egutegia | 1458 ԹՎ ՌՆԾԸ |
Bahá'í egutegia | 165 – 166 |
Bengaliar egutegia | 1416 |
Berber egutegia | 2959 |
Egutegi budista | 2553 |
Myanmarko egutegia | 1371 |
Bizantziar egutegia | 7517 – 7518 |
Koptoen egutegia | 1725 – 1726 |
Etiopiar egutegia | 2001 – 2002 |
Hebrear egutegia | 5769 – 5770 |
Egutegi hinduak | |
- Bikram Samwat | 2065 – 2066 |
- Shaka Samvat | 1931 – 1932 |
- Kali Yuga | 5110 – 5111 |
Holozeniar egutegia | 12009 |
Iraniar egutegia | 1387 – 1388 |
Islamiar egutegia | 1430 – 1431 |
Japoniar egutegia | |
Korear egutegia | 4342 |
Thailandiar eguzki egutegia | 2552 |
Unix denbora | 1230768000 – 1262303999 |
Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!
2009. urtea (MMIX), 2008aren ondoren eta 2010aren aurretik dagoena, hain zuzen. Gregoriotar egutegian ostegunez hasitako urte arrunta da.
Hurrengo ospakizunen urtea da 2009a:
- Idiaren Urtea, txinatar horoskopoari dagokionez.
- Astronomiaren Nazioarteko Urtea, NBEren arabera.
- Adiskidetzearen Nazioarteko Urtea, NBEren arabera.
- Zuntz Naturalen Nazioarteko Urtea, NBEren arabera.
- Giza Eskubideen Ikasketarako Nazioarteko Eguna, NBEren arabera.
- Gorilaren Nazioarteko Urtea, NBEren arabera.
Gertaerak
Euskal Herria
Urtarrila-otsaila
- Urtarrilaren 8a - Besteak beste, Juan Jose Ibarretxe Lehendakaria, Arnaldo Otegi eta Patxi Lopezen aurkako epaiketa hasi zen EAEko Justizia Auzitegi Nagusian 2006an eginiko elkarrizketak zirela eta. Epai-mahaiak, Ermuko Foroak ezarri zuen helegitea artxibatu eta akusatuak errugabetu zituen.
- Urtarrilaren 9a -
- Iñaki Goirizelaia izendatu zuten EHUko errektore berri.
- Unai Sordo hautatu zuten Euskadiko Langile Komisioen idazkari nagusi.
- Urtarrilaren 10a - Demokrazia Hiru Milioi plataforma aurkeztu zuten Bilbon, martxoko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan parte hartzeko asmoz.
- Urtarrilaren 11 - Munduko Likidoturiko gas naturala garraiatzen duen gasontzirik handiena, Mozah, Bilboko portura etorri zen bere lehen bidaian.
- Urtarrilaren 16a - ETAk telebista hedagailu baten aurka bonba lehertarazi zuen Hernanin, eta Ertzaintzak beste bi desaktibatu zituen inguruetan.
- Urtarrilaren 17a - EAJk Azpeitiko alkatetza lortu zuen EAren laguntzaz, ordura arte, ANVren alkatearen aurkako mozioa onartuz.
- Urtarrilaren 23a - Espainiako Poliziak Batasunakoak izatea leporatuz Ezker abertzaleko zortzi kide atxilotu zituen.
- Urtarrilaren 24a - 160 Km/h-ko haize-boladak eragin zituen zikloi batek Euskal Herrian kalteak sortu zituen. Espainia eta Frantzia hogei hildakotik gora eragin zituen.
- Urtarrilaren 27a - Eurite handiek uholdeak eragin zituzten Bilbo inguruan eta Araba nahiz Gipuzkoako hainbat ibaitan.
- Otsailaren 5a - Eusko Legebiltzarrak Espainiako bandera ipini du historian lehenbizikoz, Auzitegi Gorenaren aginduz.
- Otsailaren 8a - Espainiako Auzitegi Gorenak Askatasunaren eta D3Mren hautagaitzak bertan behera utzi zituen.
- Otsailaren 9a - ETAk bonba-autoa eztandarazi du Euskal Yaren enpresa baten aurka Madrilen.
- Otsailaren 23a - ETAk 5 eta 10 Kg bitarteko lehergailua zartarazi zuen Lazkaoko PSE-EEren egoitzan, kalte material handiak sortuz.
Martxoa-apirila
- Martxoaren 1a - Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak. EAJk irabazi zituen 30 eserlekurekin, baina ez zion lehendakaritza ziurtatu Ibarretxeri.
- Martxoaren 23a - Baltasar Garzón epaileak Batasuna, EHAK eta EAE-ANVko 44 lagun auzipetu zituen ETAko kide zirelakoan.
- Apirilaren 3a - PPko Arantza Quiroga aukeratu zuten Eusko Legebiltzarreko presidente.
- Apirilaren 28a - Txerri gripearen lehenengo kasua baieztatu zuten Euskal Herrian.
Maiatza-ekaina
- Maiatzaren 7a - Patxi Lopezek lehendakari kargua zin egin zuen Gernikako Arbolapean, Eusko Jaurlaritzaren historiako lehen lehendakari ez abertzalea.
- Maiatzaren 16a - Espainiako Auzitegi Gorenak Iniziatiba Internazionalistaren zerrendak baliogabetu zituen.
- Maiatzaren 21a - Gehiengo sindikalaren deiari jarraiki, greba orokorra burutu zen Hego Euskal Herrian.
- Maiatzaren 24a - Ekaitz gogorrek kalte material handiak eragin zituzten Nafarroako Erribera, Lizarraldea eta ekialdeko Sakanan. Herririk kaltetuena Lodosa izan zen.
- Maiatzaren 25a - Bizkaiko Erandio udalerriko udalak Erandioko Herri Autobusa autobus zerbitzua abian jarri zuen.
- Ekainaren 2a - Eusko Alkartasunako kritikoek alderdia utzi eta Alkarbide sortu zuten.
- Ekainaren 19a - ETAk Eduardo Puelles polizia inspektore barakaldarra hil zuen lapa-bonba batekin, Arrigorriagako Santa Isabel auzoan.
Uztaila-abuztua
- Uztailaren 4a - Bilboko metroaren bigarren lineako bi geltoki zabaldu ziren, Peñota eta Santurtzi.
- Uztailaren 10a -
- Hildako bat adarkadagatik eta beste hainbat zauritu Sanferminetako entzierroan.
- ETAk lehergailua eztandarazi du Durangoko PSE-EEren egoitzan.
- Gasteizko tranbiaren Abetxuku auzorako adarra abian jarri zen.
- Uztailaren 29a - 60 zauritu arin ETAk Burgosen Guardia Zibilaren aurka gauzatutako atentatu batean.
- Uztailaren 30a - 2 goardia zibil hil ziren ETAk Calviàn patruila auto bati lapa-bonba jartzean.
- Abuztuaren 21a - Jendarmeek ustezko 3 etakide atxilotu eta 13 zulo aurkitu dituzte azken astean.
Iraila-urria
- Irailaren 18a - Euriteengatik alerta egoera Euskal Herriko hainbat lurraldetan. Euri gehien Baionan (220 litro) eta Bermeon (172 litro) bota zituen.
- Irailaren 28a - Miguel Sanzek CDN alderdia kanporatu zuen Nafarroako gobernutik, eta handik aurrera PSNren laguntzarekin gobernatu zuen Nafarroa.
- Urriaren 2a - Somaliar piratek Alakrana euskal arrainontzia bahitu zuten Indiako ozeanoan.
- Urriaren 8a - Tren istripua izan zen Lezaman hildako bat eta hainbat zauritu eraginez.
- Urriaren 13a - Espainiako Poliziak Arnaldo Otegi, Rafa Diez eta Ezker Abertzaleko beste zortzi kide atxilotu zituen Donostiako LABen egoitzan. Lau egun inkomunikatuta izan ostean, bi horiek eta beste hiru kide espetxera bidali zituen Garzon epaileak, ustez "su-eten faltsuak" bilatzeagatik.
- Urriaren 17a - Milaka pertsonek hartu zuten parte Donostian "Gatazkari irtenbide demokratikoa" bilatu behar zitzaiola aldarrikatuz antolatutako manifestazioan.
Azaroa-abendua
- Azaroaren 11 - Espainiako errege-erreginek eta Karolina Monakokoak Donostiara bisita egin eta bertako Aquariuma berriz inauguratu zuten.
- Azaroaren 17a - Alakrana atunontzia eta bertako marinelak askatu egin zituzten 47 eguneko bahiketaren ondoren.
- Azaroaren 24a - 34 euskal gazte atxilotu eta inkomunikaturik geratzen dira, Segi gazte erakundeko kideak direlakoan.
- Azaroaren 27a - Nafarroako Gobernuak euskarazko hedabideei diru-laguntzak ematea uko egin zien.
- Azaroaren 29a - Goardia Zibil batek bere burua zauritu zuen, Leitzako koartelaren aurka egindako erasoa asmatuz.
- Azaroaren 30a - EAE eta Akitaniaren artean euroeskualde bat osatzeko lehen urratsak eman ziren.
- Abenduaren 2a - Gipuzkoako Irun udalerrian Zaisa dorrea inauguratu zen.
- Abenduaren 13a - Lazkaotar mendizale bat hil zen Jacatik gertu mendiko istripu baten ondoren.
- Abenduaren 17a - Espainiako Kongresuak Euskal Autonomia Erkidegoko Ekonomia Itunaren alde bozkatu zuen.
- Abenduaren 19a - Milaka pertsona bildu ziren Bilbon Euskaldunon Egunkariaren alde.
- Abenduaren 21a - Emakume bat hilik eta gizon bat larri zaurituta aurkitu zituzten euren Urdulizko etxean, bi egun lehenago baserrira sartutako lapurrek jipoituta.
Mundua
Urtarrila-otsaila
- Urtarrilaren 1a -
- Txekiar Errepublikak Europar Batasuneko Kontseiluaren presidentetza hartu zuen Frantziarengandik.
- Konstituzio berria ezarri zen Falkland Uharteetan.
- Thailandia: 60 pertsonatik gora hil ziren Bangkokeko diskoteka batean egondako sutean.
- Urtarrilaren 15a - Israelek Hamaseko barne ministro hiltzeaz gain, NBEn gune bat, erietxe bat eta prentsa egoitza bat bonbardatu zituen.
- Urtarrilaren 18a - 2008-2009ko Gazako gatazka: Hamasek eta beste Palestinar erakunde batzuek su-etena iragarri zuen. Su-etenaren ondorioz, israeldar soldaduak erretiratzen hasi ziren eta Nazio Batuen eta GKE ezberdinen laguntzak sartzen joan ziren Gazako zerrendan.
- Urtarrilaren 20a - Barack Obama, Ameriketako Estatu Batuetako historiako lehen presidente afroamerikarrrak, kargua hartu zuen.
- Urtarrilaren 24a - 160 Km/h-ko haize-boladak eragin zituen zikloi batek Euskal Herrian kalteak sortu zituen. Espainia eta Frantzia hogei hildakotik gora eragin zituen.
- Otsailaren 4a - Barack Obama Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak, Afganistanera 30.000 soldadu gehiago bidaltzeko agindua eman zuen.
- Otsailaren 9a - Hamazazpi urtez koman egon ondoren Eluana Englaro hil da, ospitaleko medikuek zunda bidezko elikadura murriztean.
- Otsailaren 10a - 200 pertsona inguru hil dira Australian, kontrolik gabeko suteek eraginda.
Martxoa-apirila
- Martxoaren 8a - Benetako IRAk bi soldadu britainiar hil zituen Ipar Irlandan gauzatutako atentatu batean.
- Martxoaren 9a - Jarraipeneko IRAk polizia bat hil zuen Armaghen.
- Martxoaren 11 - Adingabeko gazte batek 17 pertsona hil zituen Alemaniako eskola eta honen inguruetan gertatutako hainbat tiroketatan.
- Martxoaren 15a - FMLNko Mauricio Funesek irabazi zituen El Salvadorreko hauteskundeak.
- Apirilaren 6a - Italiako erdialdean jazotako lurrikaran, gutxienez 272 lagun hil ziren.
- Apirilaren 22a - ANCko Jacob Zumak irabazi zituen Hego Afrikako hauteskundeak.
Maiatza-ekaina
- Maiatzaren 2a - Zazpi lagun hil ziren Holandako "Erreginaren Eguneko" desfilean, auto batek nahita harrapatuta.
- Maiatzaren 20a - 98 pertsona hil ziren Indonesian izandako hegazkin istripu batean.
- Maiatzaren 23a - Hamaika pertsona hil ziren Marokoko Rabat hiriko kontzertu batean egondako jende pilaketa batean.
- Maiatzaren 25a - Ipar Koreak froga nuklearra burutu zuen, eta nazioarte mailan iskanbila handia sortu.
- Ekainaren 1a - Rio de Janeiro eta Paris arteko hegaldian 228 pertsona zeramatzan Air France konpainiaren hegazkin bat itsasora erori zen.
- Ekainaren 13a - Mahmoud Ahmadinejad alde handiz garaile izan zen Irango hauteskunde orokorretan.
- Ekainaren 28a - Hondurasko armadak estatu-kolpea eman zuen. Manuel Zelaya presidentea atxilotu eta herrialdetik kanporatu zuen, Costa Rican askatuz.
- Ekainaren 30a - 153 pertsona hil ziren Yemendik Komore Uharteetara zihoan hegazkin batek istripua izan ostean.
Uztaila-abuztua
- Uztailaren 6a - 140 pertsonatik gora hil ziren Txinako Urumqi hirian egondako istilu etnikoetan, gehienak Uigur gutxiengo musulmanak jipoitutako Han etniako kideak.
- Uztailaren 15a - Caspian Airlines konpainiaren hegazkin batek istripua izan zuen Iranen eta bidaiari guztiak, 168 guztira, hil ziren.
- Uztailaren 17a - 9 hildako eta 40 zauritu Jakartako luxuzko hotelen aurkako atentatuan.
- Abuztuaren 2a - Muturreko islamista talde batek zazpi kristau bizirik erre ditu Pakistango Gojra herrian.
- Abuztuaren 3a - 171 lagun hil ziren Sudango hegoaldean, bi triburen arteko norgehiagokan.
- Abuztuaren 6a - 35 pertsona hil ziren Pakistanen Rawalpinditik Skardura zihoan autobus batek izandako istripuan.
- Abuztuaren 10a - Morakot tifoiak 100 hildako baino gehiago utzi zituen Asia hego-ekialdean.
- Abuztuaren 15a - Erresuma Batuko gobernuak Turks eta Caicos uharteen autogobernua bertan behera utzi zuen ustelkeria eta gaitasun ezagatik.
- Abuztuaren 16a - 44 pertsona hil ziren Kuwaiten, ezkontza bat ospatzen ari zirela, sute bat piztean.
- Abuztuaren 19a - 101 pertsona hil eta 536 zauritu ziren, Bagdad erdian egondako atentatu odoltsuetan.
- Abuztuaren 24a - Suteek 12.000 hektarea erre zituzten Grezian eta milaka pertsona euren etxeetatik atera behar izan zituzten Atenas inguruan.
Iraila-urria
- Irailaren 9a - Bat-bateko uholdeek 30 pertsona baino gehiago hil zituzten Turkiako Istanbul hirian.
- Irailaren 13a - Arenys de Munt udalerriak (Bartzelona) Kataluniaren independentziari buruzko galdeketa egin zuen. %41eko parte-hartzearekin, independentziak irabazi zuen: baiezko 2.568 boto, ezezko 61, zurizko 29, eta balio gabeko 12.
- Irailaren 26a - 200 pertsona baino gehiago hil ziren Filipinetan Ketsana tifoiak eragindako uholdeengatik.
- Irailaren 29a -
- Gutxienez 240 pertsona hil ziren Ginean, herrialdea zuzentzen zuen junta militarraren aurkako manifestaldiaren aurkako errepresioan.
- 8,3 graduko lurrikara batek eragindako tsunamiak 189 pertsona baino gehiago hil zituen Samoan.
- Irailaren 30a - 7,6 graduko lurrikara batek 1.300 pertsona baino gehiago hil zituen Indonesiako Sumatra uhartean.
- Urriaren 1a - Txinako Herri Errepublikaren sorreraren 60. urteurrena ospatu zen herrialde osoan.
- Urriaren 3a - Irlandarrek Lisboako Itunari baiezkoa eman zioten bigarren erreferendumean.
- Urriaren 5a - Sozialdemokratek irabazi zituzten Greziako bozak, gehiengo osoz.
- Urriaren 8a - 200 pertsonatik gora hil ziren Filipinetan euriaren ondorioz egondako lubizietan.
- Urriaren 11 - Irlandako Nazio Askapenerako Armadak borroka armatua bukatutzat eman zuen 11 urteko su-etenaren ostean.
- Urriaren 28a - Talibanek sarraskia burutu zuten Pakistango Peshawar hirian, 100 pertsona baino gehiago hil ziren auto-bonba bat lehertu ostean.
- Urriaren 25a -
- 150 pertsona baino gehiago hil ziren Bagdad hirian egondako bi atentatu odoltsuetan.
- Gidaririk gabeko estatubatuar hegazkin baten misilek hemezortzi lagun hil zituzten Pakistaneko Bajaur eskualdean.
- Urriaren 28a - Talibanek sarraskia burutu zuten Pakistango Peshawar hirian, 100 pertsona baino gehiago hil ziren auto-bonba bat lehertu ostean.
Azaroa-abendua
- Azaroaren 5a - Gutxienez 12 hildako eta 31 zauritu izan ziren Texasko Fort Hood base militarrean izandako tiroketan.
- Azaroaren 19a - Herman Van Rompuy hautatu zuten Europar Batasuneko presidente, eta Catherine Ashton kanpo harremanetarako ordezkari nagusi.
- Azaroaren 27a -
- Kataluniako 12 egunkarik editorial bera atera zuten, Estatutu berriaren alde.
- Irlandako Gobernuaren Ikerketa Batzordeak aurkeztutako txostenaren arabera herrialde hartako Elizak eta Estatuak sexu-abusuak estali zituzten.
- Abenduaren 1a -
- Europar Batasunaren Lisboako Itun berria indarrean jartzen da.
- Eskoziaren independentziari buruzko galdeketa egiteko bide orria aurkeztu zuen Alex Salmondek.
- Abenduaren 3a - 47 lagun zendu ziren Bangladeshen, ontzia hondoratuta.
- Abenduaren 4a - 140 pertsona baino gehiago hil ziren Errusiako Perm hiriko diskoteka batean egondako sutean.
- Abenduaren 8a - Islamiar Magrebeko Al Kaidak bere gain hartu zuen hiru kooperante katalanen bahiketa Mauritanian.
- Abenduaren 13a - 200.000 katalanek independentziari buruzko galdeketetan bozkatu zuten hainbat udalerritan.
- Abenduaren 14a - Silvio Berlusconi erietxean egon zen hainbat egunez, estatua batekin aurpegian jo baitzuten.
- Abenduaren 18a - Juan Lopez de Uralde eta Greenpeaceko beste bi ekintzaile atxilotuak izan ziren Kopenhagen, Kopenhageko Goi-bileran zehar, Danimarkako erregina buru zuen afarian sartzeagatik.
- Abenduaren 24a - Ameriketako Estatu Batuetako Senatuak osasun erreformarako lege-proiektua aurrera atera zuen.
- Abenduaren 26a - Hegazkin baten aurkako Al Kaidaren atentatu bat zapuztu zuten AEBetako Detroit hirian.
- Abenduaren 31 -
- Lau hildako Finlandiako Espoo hiriko merkataritza gune batean gertatutako tiroketan.
- Afganistanen CIAren 8 agente hil ziren erakunde horren aurkako eraso batean.
Ekonomia
Euskal Herria
- Urtarrilaren 17a - Eroski euskal kooperatiba munduko handiena izango da, 52.000 kooperatibista baino gehiagorekin.
Mundua
- Urtarrilaren 1a - Eslovakiak euroa hartu zuen txanpon ofizialtzat.
- Martxoaren 30a - Espainiako Bankuak Caja Castilla-La Mancha aurrezki kutxa erreskatatu behar izan zuen krisialdi ekonomikoaren eraginez, aurrezki kutxaren porrota saihesteko.
- Ekainaren 1a - General Motorsek ordainketa etetea aurkeztu eta gobernuak enpresa nazionalizatuko zuela adierazi zuen, milaka langile kaleratuz.
Arte eta kultura
Euskal Herria
- Urtarrilaren 27a - Bilbon Deustuko Unibertsitateko liburutegia inauguratu zen.
- Martxoaren 21a - Xabier Silveirak 2009ko Nafarroako Bertsolari Txapelketa irabazi zuen.
- Martxoaren 26a - Egun honetan Korrika Tuteran hasi eta apirilaren 5an Gasteizen amaitu zen.
- Apirilaren 4a - Oihane Pereak 2009ko Arabako Bertsolari Txapelketa irabazi zuen.
- Irailaren 18a - Donostiako Zinemaldiaren 57. ekitaldia hasi zen. Urte hartan gonbidatutako izar nagusiak Brad Pitt aktorea eta Quentin Tarantino izan ziren.
- City of Life and Death filme txinatarrak Donostiako Zinemaldiko Urrezko Maskorra irabazi zuen.
- Irailaren 21a - Euskaltzaindiaren 90. urteurrena.
- Urriaren 14a - Kirmen Uribek Espainiako Narratiba Saria jaso zuen Bilbao-New York-Bilbao liburuagatik.
- Urriaren 27a - Xabier Leterentzat izan zen Euskadi Literatur Saria, 'Egunsentiaren esku izoztuak' lanagatik.
- Azaroaren 3a - Aurelia Arkotxa euskal idazle eta euskaltzaina Euskaltzaindiako lehendakariorde berri hautatu zuten.
- Abenduaren 13a - Maialen Lujanbio Zugastik irabazi zuen Bertsolari Txapelketa Nagusia. Hori egin duen lehen emakumea da.
Mundua
- Otsailaren 22a - "Slumdog Millionaire" britainiar filmak 8 Oscar Sari lortu zituen Los Angelesen ospatutako 81. ekitaldian.
- Uztailaren 10a - Montenegroeraren ortografia finkatu zen.
- Azaroa - Aka-Kora hizkuntza desagertu zen, bere azken hiztuna hiltzean.
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
- Apirilaren 6a - Arlabango tunela, 3.377 metrorekin Euskal Herriko errepide-tunelik luzeena inauguratu zen.
Mundua
- Martxoaren 16a - Discovery transbordadorearen jaurtiketa arrakastatsua, Floridako Cañaveral Lurmuturretik.
- Apirilaren 28a - Kickstarter, proiektu sortzaile eta berriak finantzatzeko erabiltzen den mikromezenasgo plataforma abian jarri zen.
- Maiatzaren 20a - Katebegi galdua izan daitekeen primatearen fosila aurkeztu zuten zientzalariek New York hirian.
- Ekainaren 2a - The Sims 3 bideojokoaren nazioarteko estreinaldia.
- Abuztuaren 17a - Ingelerazko Wikipedia 3.000.000 artikulura iritsi zen.
- Urriaren 9a - NASAk ilargia bonbardatu zuen, ura ote zegoen ikertzeko.
- Abenduaren 25a - Txinako Zhoushan hirian 5,3 kilometroko luzera duen Xihoumen zubia zabaldu zen.
Kirolak
Euskal Herria
- Martxoaren 4a - Bilboko Athletic Kluba Espainiako Futbol Errege Kopako finalerako sailkatu zen Sevilla CF taldeari 3-0 irabazi ostean.
- Maiatzaren 13a - Bilboko Athletic Klubak 1-4 galdu zuen FC Barcelona taldearen aurka Futboleko Errege Kopako finalean.
- Ekainaren 7a - Martinez de Irujok 2009ko Esku Huskako Buruz Buruko Pilota Txapelketa Nagusia irabazi zuen, Olaizola II.aren aurka irabazi ondoren (22-12)
- Ekainaren 21a - Real Union talde irundarra 2. mailara igo zen; Eibar KE eta Deportivo Alaves aldiz, 2. B mailara jaitsi.
- Uztailaren 21a - Euskaltel-Euskadiko Mikel Astarloza txirrindulariak Frantziako Tourraren 16. etapa irabazi zuen.
- Uztailaren 25a - Juanma Garate txirrindulari irundarrak Frantziako Tourraren 20. etapa irabazi zuen.
- Abuztuaren 15a - Realak 0-2 galdu zuen Real Madrilen aurka taldearen mendeurrenaren festa handian.
- Abuztuaren 16a - Ekaitz Saies arraunlari donostiarrak Munduko Txapelketa irabazi zuen K-1 4x200m errelebo kategorian.
- Irailaren 13a -
- Kaikuk Kontxako Bandera irabazi zuen, Castrori hogeita bi segundoren aldea ateraz.
- Romain Sicard euskal herritar txirrindulariak Etorkizuneko Tourra irabazi zuen.
- Maialen Chourraut euskal herritar piraguista munduko azpitxapeldun izan zen, emakumezkoen slalomean.
- Abenduaren 8a - Sebastien Gonzalez 2009ko Lau eta erdiko Pilota Txapelketako txapeldun berria bilakatu zen.
Mundua
- Abuztuaren 20a - Usain Boltek urrezko domina lortu zuen 200 metroko lasterketan Berlingo Munduko Atletismo Txapelketan, munduko errekorra hobetuz eta marka 19.19 segundoan ezarriz.
- Abenduaren 19a - FC Barcelona futbol-taldeak urte berean 6 titulu irabazi dituen munduko talde bakarra bilakatu zen kluben arteko mundiala irabazi ondoren.
Heriotzak
- Urtarrilaren 2a - Patrick Mixelena, Mixu, euskal abeslaria (j. 1970).
- Urtarrilaren 2a - Antonio Zavala, euskal idazlea, euskaltzaina eta euskal herri-literaturaren ikerlari eta editorea (j. 1928).
- Urtarrilaren 15a - Maurice Chappaz, suitzar idazle eta itzultzailea (j. 1916).
- Otsailaren 11 - Willem Johan Kolff, holandar-estatubatuar medikua (j. 1911).
- Otsailaren 25a - Philip José Farmer, estatubatuar idazlea (j. 1918).
- Otsailaren 27a - Maria Otxoa Laiana, 106 urte bizi izandako nafarra (j. 1902).
- Martxoaren 12a - Yann Brekilien, bretainierazko idazlea (j. 1920).
- Apirilaren 1a - Joxe Lizaso, gipuzkoar bertsolaria (j. 1927).
- Apirilaren 2a - Luis Peña Gantxegi, gipuzkoar arkitektoa (j. 1926).
- Apirilaren 12a - Javier Bengoetxea, bizkaitar poeta (j. 1919).
- Apirilaren 18a - Albert Dou, kataluniar matematikaria (j. 1915).
- Apirilaren 27a - Javier Ortiz, gipuzkoar kazetaria (j. 1948).
- Maiatzaren 17a - Mario Benedetti, uruguaitar idazlea (j. 1920).
- Maiatzaren 27a - Luis Maria Larrea, bizkaitar apezpikua, Bilboko elizbarrutiko apezpikua izandakoa (j. 1918).
- Maiatzaren 19a - Robert F. Furchgott, estatubatuar biokimikaria, 1998ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1916).
- Ekainaren 6a - Jean Dausset, frantziar sendagile eta immunologoa, 1980ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1916).
- Ekainaren 10a - Henri Bourtayre, mila kantu baino gehiagoren musikaren lapurtar egilea (j. 1915).
- Ekainaren 19a - Vicente Ferrer i Moncho, kataluniar filantropoa, txirotasunean bizi zirenak laguntzen konprometitua (j. 1920).
- Ekainaren 19a - Eduardo Puelles, bizkaitar polizia inspektorea (j. 1960).
- Ekainaren 23a - Yuri Zytsar, errusiar ohorezko euskaltzaina eta hizkuntzalaria (j. 1928).
- Ekainaren 25a - Michael Jackson, Poparen Erregea, estatubatuar pop-abeslaria, historiako disko salduenaren (Thriller, 1982) egilea (j. 1958).
- Uztailaren 1a - Karl Malden, estatubatuar aktorea (j.1912).
- Uztailaren 2a - Margarita Telleria, 104 urte eta hiru egun bizi izandako euskal herritarra (j. 1905).
- Uztailaren 6a - Robert McNamara, estatubatuar politikaria (j. 1916).
- Uztailaren 31 - Bobby Robson, britainiar futbolari eta entrenatzailea (j. 1933).
- Abuztuaren 1a - Corazón Aquino, Filipinetako presidente-ohia (j.1933).
- Abuztuaren 2a - Mary Carrillo, espainiar aktorea (j.1919).
- Abuztuaren 6a - Barbara Lauwers, Women’s Army Corps AEBetako armadako emakume taldeko kidea (j. 1914).
- Abuztuaren 7a - Lola Lemos, espainiar aktorea (j.1913).
- Abuztuaren 8a - Daniel Jarque, Reial Club Deportiu Espanyol futbol taldeko jokalaria (j.1983).
- Abuztuaren 14a - Pablo Antoñana, gaztelaniazko nafar idazlea (j. 1927).
- Abuztuaren 24a - Toni Sailer, austriar alpetar eskiatzailea, garai guztietako handienetakotzat hartua (j. 1935).
- Abuztuaren 27a - Roger Idiart, apaiza eta euskal idazlea (j. 1931).
- Abuztuaren 27a - Joaquín Ruiz-Giménez, espainiar politikari, abokatu eta kazetaria (j. 1912).
- Irailaren 6a - Jose Maria Agirre Salaberria, bizkaitar milizianoa, Mauthausengo kontzentrazio esparrutik bizirik atera zelako ezaguna (j. 1919).
- Irailaren 10a - Mikel Atxaga, kazetaria eta idazlea (j. 1932).
- Irailaren 12a - Norman Ernest Borlaug, estatubatuar agronomoa, iraultza berdearen bultzatzaile nagusia eta 1970eko Bakearen Nobel Saria (j. 1914).
- Irailaren 14a - Patrick Swayze, estatubatuar aktorea (j.1952).
- Irailaren 15a - Esteban García Leoz, nafar tenorra (j. 1911).
- Irailaren 16a - Luciano Emmer, italiar zinemagilea (j. 1918).
- Urriaren 12a - Frank Vandenbroucke, belgikar txirrindularia (j. 1974).
- Urriaren 16a - Andrés Montes, kirol kazetaria, espainiarra (j. 1956).
- Urriaren 31 - Claude Lévi-Strauss, frantziar filosofo eta antropologoa (j. 1908).
- Azaroaren 2a - José Luis López Vázquez, espainiar aktorea (j. 1922).
- Azaroaren 3a - Francisco Ayala, andaluziar idazlea (j. 1906).
- Azaroaren 7a - Juan Jose Zearreta, euskaltzain urgazlea eta Euskaltzaindiaren kudeatzailea (j. 1947).
- Azaroaren 9a - Iñaki Odriozola, Mokolo pailazoa.
- Azaroaren 9a - Agustin Sagasti, euskal herritar txirrindularia (j. 1970).
- Azaroaren 15a - Antonio de Nigris, mexikar futbolaria (j. 1978).
- Abenduaren 13a - Paul Samuelson, estatubatuar ekonomialaria, 1970eko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1915).
- Abenduaren 17a - Jennifer Jones, estatubatuar aktorea (j. 1919).
- Abenduaren 20a - Brittany Murphy, estatubatuar aktorea (j. 1977).
- Abenduaren 21a - Edwin Krebs, estatubatuar biokimikaria, 1992ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1918).
- Abenduaren 23a - Edward Schillebeeckx, belgikar teologo katoliko nabarmena, Vatikanoko II. Kontzilioko eragile nagusienetakoa (j. 1914).
- Abenduaren 24a - Rafael Caldera, Venezuelako presidentea (j. 1916).
- Abenduaren 30a - Ivan Zulueta, euskal herritar diseinugile eta zinema zuzendaria (j. 1943).
- Aurora Arnaiz, bizkaitar idazlea, unibertsitateko irakaslea, jurista eta politikaria (j. 1913).
- Paulin Solozabal, euskal olerkaria (j. 1912).
Nobel saridunak:
- Fisika: Charles K. Kao, Willard Boyle eta George E. Smith
- Kimika: Ada Yonath, Venkatraman Ramakrishnan eta Thomas A. Steitz
- Literatura: Herta Müller
- Medikuntza: Elizabeth Blackburn, Carol W. Greider eta Jack W. Szostak
- Ekonomia: Elinor Ostrom eta Oliver E. Williamson
- Bakea: Barack Obama
Agintariak
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: 2009 |