Etxauri

Koordenatuak: 42°47′38″N 1°47′24″W / 42.793888888889°N 1.79°W / 42.793888888889; -1.79
Wikipedia, Entziklopedia askea
Etxauri
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria

Bandera

Etxauriko armarria
Armarria


Map
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Nafarroa Garaia
Merindadea Iruñea
EskualdeaIruñerria
Administrazioa
Estatua Espainia
Erkidegoa Nafarroa
Izen ofiziala Etxauri
AlkateaIdoia Aritzala Etxarren
(EHBildu)
Posta kodea31174
INE kodea31085
Herritarraetxauriar
Geografia
Koordenatuak42°47′38″N 1°47′24″W / 42.793888888889°N 1.79°W / 42.793888888889; -1.79
Azalera13,64 km²
Garaiera410 metro
Distantzia13 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria653 (2023:  20)
alt_left 319 (%48,9)(2019) (%50,7) 331 alt_right
Dentsitatea47,98 biztanle/km²
Zahartzea[1]% 21,2
Ugalkortasuna[1]‰ 53,85
Ekonomia
Jarduera[1]% 77,65 (2011)
Desberdintasuna[1]% 0 (2011)
Langabezia[1]% 9,52 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1][2]% 25,70 (2018: %11,3)
Etxauri 21-3-24

Etxauri[3] ([etʃa.uɾi]) Nafarroa Garaiko erdialdean dagoen udalerri bat da, Iruñerrian kokatua. Iruñetik 13 kilometrora dago, eta 586 biztanle zituzten 2014. urtean.

Iruñerriko Mankomunitatea, zaborra biltzeaz, ur-horniduraz eta bestelako zerbitzuak eskaintzeaz arduratzen da, Iruñea inguruko gune metropolitarreko beste hainbat herritan bezala.

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Etxauri Iruñeko merindadearen hegoaldean kokatzen da Lizarrako merindadearen ondoan. Arga ibaiak udalerria zeharkatzen du. Herrira heltzeko Oltza Zendeako Ibero kontzejutik, Ziritzara doan errepidea hartu behar da.

Udalerri mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mugakide ditu iparraldean Oltza, hegoaldean Ziritza eta Zabaltza, ekialdean Zizur Zendea, eta mendebaldean Goñerri eta Gesalatz.

Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Etxauriko Otazu izeneko gunean, itsasoaren mailatik 387 metrora dago eta Nafarroako gobernuak 1976an jarritako estazio meteorologikoa dago.[4]

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.


Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Etxauri ibarraren ikuspegia.

Historiaurreko hainbat aztarna aurkitu dira baina Etxauriri buruzko lehen dokumentu ofiziala 1055. eta 1069. urte artekoa da. Erdi Aroan zehar, erregearen bizitoki izan zen eta Iruñeko katedralak ondasunak izan zituen Etxaurin. Horren ondoren, XIX. mendera arte, nobleziaren jaurerria izan zen. 1846. urtean, Nafarroan egin administrazio aldaketekin, herriak Etxauribar izeneko ibarra utzi eta udalerri independentea bihurtu zen. Ibarra osatzen zuten gainontzeko bederatzi herriek ere independentzia eskuratu zuten.

1896an lehendabizikoz agertu zen mahats-zorria Nafarroa Garaian, Etxaurin hain zuzen ere. Buztin-lurrek eta uda beroek bertatik hiru aldetara zabaldu zuten intsektua.[5][6]

Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Etxauriko biztanleria

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 27 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %5,30 (Nafarroako batez besteko kopuruaren azpitik).

Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udaletxea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Etxauriko udaletxeko idazkaria Ziritza, Etxarri eta Bidaurretako idazkari ere bada.

  • HELBIDEA: Plaza Zaldualdea, 1

Udal hauteskundeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2003an bezala, Etxauriko alkatea sentsibilitate abertzaleko[7] Herri Kandidatura (HK-CP) ekimeneko José Javier Erro Larrea atera zen 2007ko udal hauteskundeetan. Hauteskundeetara talde bakarra aurkeztu zen eta aukeratzeko zeuden zazpi zinegotziak lortu zituen, gehiengo osoa. Zuri emandako botoak 62 izan ziren (emandako boto guztien %23,66), eta baliogabeko botoak 50(emandako botoen %16,03). Abstentzioa %28,44koa izan zen.

Etxauriko Udala 2007
Alderdia Botoak Zinegotziak
Herri Kandidatura 200 7

Aldiz, 2011n bi zerrenda aurkeztu ziren eta Agrupación Independiente Etxauritarra gailendu zen, boto alde txikiz. Santiago Huarte Astiz aukeratu zuten alkate.

Etxauriko Udala 2011
Alderdia Botoak Zinegotziak
Etxauritarra 188 4
Herri Kandidatura 175 3

Alkateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hauek izan dira Etxauriko azken alkateak:

Alkatea Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera Alderdia
1979 1983
1983 1987
1987 1991
1991 1995
1995 1999
1999 2003
Jose Javier Erro Larrea 2003 2007 Herri Kandidatura
Jose Javier Erro Larrea 2007 2011 Herri Kandidatura
Santiago Uharte Astitz 2011 2015 Agrupación Independiente Etxauritarra
Idoia Aritzala Etxarren 2015 2019 EH Bildu
Idoia Aritzala Etxarren 2019 Jardunean EH Bildu[8]

Azpiegiturak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

La Pamplonesa autobus konpainiak Etxauri Iruñearekin batzen du. Autobus lineak ibilbide hau egiten du:

Horrez gain, autobus konpainia beraren beste linea batek honako ibilbidea egiten du:

La Estellesa autobus konpainiaren Iruñea eta Lizarra arteko lineak ere geltokia du Etxaurin. Lineak honako ibilbidea egiten du:

Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kirolak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Etxauriko haitzak (1.136 m) ezagunak dira eskalada eskolagatik. Sarbil edo Cabezón de Etxauri izenak ere hartzen dituzte. Eskalatzeko bide klasikoak dira El Kiriako, Cantero, La Rueca eta El Huso.

Bestela, Etxauriko harria delakoa harri landugabe bat da, harri jasotze probak egiteko erabilia. 136,5 kilo pisatzen du. Irregularra izaki, zaila da jasotzen. Urtero harri-jasotzaile ospetsuak lehiatzen dira, harriari altxaldi gehien nork egin.

Jaiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Herriko jaiak ekainean ospatzen dira, San Antonio egunaren (ekainak 13) inguruan.
  • Santa Eulaliaren omenez jaiak ospatzen dira abenduan.

Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Etxauriko Otazu dorretxea.

Herritar ospetsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. a b c d e f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 50-55 or..
  3. Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
  4. Nafarroako Meteorologi Agentziaren webgunea.
  5. Piqueras, J. (2005). «La filoxera en España y su difusión espacial: 1878-1926» Cuad. de Geogr. (77): 101-136..
  6. Oestreicher, A.. (1996). «La crisis filoxérica en España - Estudio comparativo sobre las consecuencias socio-económicas de la filoxera en algunas regiones vitivinícolas españolas» Hispania LVI/2 (193): 587-622..
  7. Etxauri reivindica la ikurriña como su bandera frente al Gobierno de UPN[Betiko hautsitako esteka], Diario de Navarra, 2011ko otsailaren 7a.
  8. (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-05-13).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa