Piedramillera
| Piedramillera | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |||||||||||
 Piedramillera eta Lokiz goi-ordokia. | |||||||||||
| |||||||||||
 | |||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||||
| Merindadea |  Lizarra | ||||||||||
| Eskualdea | Lizarraldea (Berrotza harana) | ||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua |  Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Nafarroa | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Piedramillera | ||||||||||
| Alkatea | Maria Ines Acedo Acedo (Agrupacion Independiente de Piedramillera) | ||||||||||
| Posta kodea | 31219 | ||||||||||
| INE kodea | 31204 | ||||||||||
| Herritarra | piedramillerar | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 42°37′58″N 2°12′10″W / 42.632777777778°N 2.2027777777778°W | ||||||||||
| Azalera | 11,25 km² | ||||||||||
| Garaiera | 615 metro | ||||||||||
| Distantzia | 66 km (Iruñetik) | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 45 (2024:  4) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 0,04 bizt/km² | ||||||||||
| Zahartzea[1] | % 18,72 | ||||||||||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 0 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera[1] | % 0 (2011) | ||||||||||
| Desberdintasuna[1] | % 0 (2011) | ||||||||||
| Langabezia[1] | % 14,17 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[2] | % 8.8 + % 13.6 hartzaile (2021) | ||||||||||
| Kaleko erabilera [3] | % | ||||||||||
Piedramillera[4] ([pieðramiʎeɾa]) Nafarroako udalerria da. Lizarrako merindadeko herri honek 41 biztanle zituen 2023. urteko erroldaren arabera.[5]
Nafarroako hiriburutik 66,5 kilometrora dago.
Toponimia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Badaude gutxienez bi teoria herri honen toponimiaren inguruan: erromatarrek distantziak markatzeko erabiltzen zituzten harri miliarioa edo dokumentaziorik zaharrenak "melera-harri" bat aipatzen digu, hau da, ezti-harri bat. [6]
Geografia fisikoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Inguru naturala eta kokapena
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Herria Nafarroa mendebaldean kokatzen da, Lizarrako merindadearen erdialdean. Herrira heltzeko NA-129 errepidea hartu behar da eta ondoren, Mendazarantz doan errepidea hartuta heltzen da Piedramillerara.
Piedramillerak Antzinekin egiten du muga iparraldean, Legaria eta Etaiorekin ekialdean, Mendazarekin mendebaldean, eta Sorladarekin hegoaldean.
Geologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Unitate geomorfologiko hauek hartzen ditu, iparraldetik hegoaldera: Egako lautada alubialaren zati txiki bat; Bi Ahizpak mendilerroaren ekialdeko erdia (865 m), Goi Kretazikoko kareharriez osatua eta faila batez zurkaiztua; Oligo-Miozenoko sakonune tektoniko buztin-hareharrizkoa ( sakonune horrek EM orientazioa du eta Pliozenoko material konglomeratiko gorriekin beteta, neurri batean.[7]) eta Los Arcoseko kubeta sinklinalaren hondoko buztin miozentrikoak, zati batean alubialez estaliak. .[8]
Klima
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Klima mediterraneo-kontinental motakoa da. Batez besteko tenperatura 9 gradukoa da, prezipitazioak 800mm eta 1000mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 100 inguru dira, batez ere, udaberri eta udazkeneko hilabeteetan.[8]
Landaredia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Jatorrizko landaredia ia erabat galdu da gaur egun, dena den, udalerriaren gehienean arteak zeudela uste da. Piedramillerako 259 hektareatan aurki daitezke oraindik ere arteak. Horrez gain, azken urteetan birlandaturiko bost hektarea pinu daude.[8]
Giza Geografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Demografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea] |
|---|
XIX. mendean hainbat gorabehera izan ondoren, biztanleriaren bilakaera, 1900etik 1910era goranzkoa izan zen eta 402 biztanle izatera iritsi zen, eta hortik aurrera behera egin du pixkanaka 1970era, urte horretatik 1991era beherakada nabarmena izan zen eta beheranzko joera mantendu da gaur egun arte.[9]
Politika
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Udal administrazioa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Piedramillerak udalerri bat osatzen du, eta kudeaketa demokratikoko udal batek gobernatzen du 1979tik. Udal hauteskundeetan aukeratutako 3 kidek osatzen dute, Hauteskunde Araubide Orokorraren Lege Organikoan xedatutakoaren arabera. Udaletxeko egoitza Piedramillera herriko Kale Nagusian dago, herriko plazako orube batean altxatu zen, antzina herriko maisuaren etxea izan zen toki berean. Eraikin berriaren eraikuntzak 8,9 milioi pezetako kostua izan zuen eta lanak Nafarroako gobernuak ordaindu zituen.
Udal hauteskundeak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Azken hauteskundeetan Piedramillerako alkate kargurako Agrupación Independiente de Piedramillera (AIP) herri ekimeneko Maria Ines Acedo Acedo aukeratu dute.. Ez zen baliogabeko botorik izan ezta boto zuririk ere. Abstentzioa %5.13koa izan zen.[10]
| Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
| AIP | 16 | 2 |
| PB | 13 | 1 |
| UPN | 6 | 0 |
2011ko udal hauteskundeetan ere AIP izen zen nagusi; aldiz, Edurne Gaston ez zen zinegotzi aukeratutako lagun bakarra izan: AIPko beste kide bat eta UPNren izenean aurkeztutako Isidro Olejua (aurrekoetan beste sigla batekin ere hautagai izan zena) hautetsi bihurtu ziren[11].
Alkateak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hauek izan dira Piedramillerako azken alkateak:
| Alkatea | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera | Alderdia[12] | |
| Vidal Arzoz Larrion[12] | 1979 | 1983 | Independenteak | |
| Javier Zabaleta Muneta[12] | 1983 | 1987 | Independenteak | |
| Jesus Maria Ganuza Ciordia[12] | 1987 | 1991 | Independenteak | |
| Jesus Maria Ganuza Ciordia[12] | 1991 | 1995 | Nafar Herriaren Batasuna | |
| Isidro Olejua Hita[12] | 1995 | 1999 | Independenteak | |
| Maria Ines Acedo Acedo[12] | 1999 | 2003 | Independenteak | |
| Maria Ines Acedo Acedo[12] | 2003 | 2007 | Independenteak | |
| Miren Edurne Gaston Gaston[12] | 2007 | 2011 | Agrupacion Independiente de Piedramillera | |
| Miren Edurne Gaston Gaston[12] | 2011 | 2015 | Agrupacion Independiente de Piedramillera | |
| Enrique Ganuza Monreal[12] | 2015 | 2019 | Agrupacion Independiente de Piedramillera | |
| Maria Ines Acedo Acedo[12][13] | 2019 | 2023 | Agrupacion Independiente de Piedramillera | |
| Maria Ines Acedo Acedo[14][15] | 2023 | Jardunean | Agrupacion Independiente de Piedramillera | |
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Piedramillera Berruezako eskualdean dago, Nafarroan, eta historia zaharra du.
Eneolitiko-Brontze Aroko aire zabaleko aztarnategia aurkitu da udalerrian, non harrizko piezen multzo bat eta protohistoriko aztarnategi bat aurkitu diren. [16]
XII. mendean, herria "Petramelara" izenez agertzen da dokumentatuta, eta Leireko monasterioaren jabetzakoa zen. XIII. mendean, Irantzuko monasterioak eremu horretan zergak kobratzen zituen, eta XIV. mendean, Iratxeko monasterioak ondasunak zituen Piedramilleran. 1366an, herriak 22 "su" zituen, hau da, garaiko 120 biztanle inguru, populazio hori hurrengo mendean mantendu zen, hazkunde txiki batekin[17]
XVII. mendean, erregeak jurisdikzio zibil eta penala eman zizkion, 4800 dukat ordaintzearen truke. Mende horretan, biztanleria-mailarik handiena lortu zuen, laurehun biztanle ingururekin 1646an, hala ere 1786an 350 biztanle ingurura jaitsi zen.[8]
1845ean Piedramillerak Berrotza ibarretik banatzeko eskaera egin zuen, eta Aldundiak onartu zuen.1847an eskola zuen, bederatzi garo trigoz hornitua; eliza apaiz batek zerbitzatzen zuen, eta haren izendapena bizilagunei zegokien. Halaber, hiru onuradun zituen, eta hauek erregeak edo apaizak izendatzen zituzten, hutsunea sortzen zen hilabetearen arabera.[8]
1920an, Kristo Agoniadun Santuak (herriko elizan gurtua) mirariak egiten zituela zabaldu zen. Esaten zen irudiak begiak mugitzen zituela, fededunei irribarre egiten ziela eta sendaketak egiten zituela, eta horrek erromes asko erakarri zituen herrira. [18]
XIX.mendeko gizartea eta ekonomia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Pascual Madozek, bere "Espainiaren eta bere Itsasoz Haraindiko jabetzen Hiztegi geografiko-estatistiko-historikoa" (1845-1850) lanean, Piedramillera deskribatzeko, kokapena ematen du eta klima osasungarri duela esten du. Uraz hornitzeko zeuden iturriak aipatzen ditu: bat herrian bertan eta beste bi urrunago.
Ekonomiaren inguruan, lurra kalitate onekoa zela dio. Garagarra, garia, oloa, ilarrak, lekaleak, ardoa eta olioa ekoizten zituen . Abeltzaintzan, behiak, mandoak eta ardiek osatzen zuten ekonomia. Galeper eta eper ehiza ugari dago. Ez da industriarik aipatzen
Santa Maria eliza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Santa Maria eliza, XVI. mendean eraikia, eskualdeko estilo gotiko berantiarreko arkitekturaren adibide aipagarria da. Eliza barruan, garai bereko erretaula plateresko garrantzitsua gordetzen da, bertako Kristo Santuaren taila aipatzekoa da, dena XVI. mendekoa. [19]
Nabearen diseinua bakarra da, hiru eremutan banatua, eta gurutze-gangaz estalita dago. Burualdea karratua da, estaldura mota bera duena, eta koru altxatua dago oinarrien aldean.
Presbiterioaren ondoan, Epistolaren aldean, XVII. mendearen amaieran Kristo Santuaren Kapera eraiki zen. Oinplano karratua du, eta kupula bat du petxinen gainean, barroko estiloko igeltsuzko dekorazioekin apaindua. Ebanjelioaren aldean Birjinen Kapera altxatzen da, oinplano karratuko espazio batez osatua, petxinen gaineko kupula batekin estalia, eta beste espazio laukizuzen bat, lunetak dituen kanoiganga batez estalia.
Sarrerako portada XVII. mendekoa da, erdi-puntuko arku bat du eta atari batek babesten du. Tenpluaren oinean, XVIII. mendeko harrizko estilo neoklasikoko dorrea altxatzen da.
Euskara
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Nafarroako gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera Piedramillera eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %3,33k zekien euskaraz hitz egiten.
Zerbitzuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Lana, "Jurramendi Mankomunitateko" kidea da.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ Euskararen Adierazle Sistema. Euskara-gaitasuna adinaren eta sexuaren arabera. EAE (eskualdeka/udalerrika). Eusko Jaurlaritza.
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
- ↑ (Gaztelaniaz) «Navarra: Población por municipios y sexo. (2884)» INE (Noiz kontsultatua: 2024-06-15).
- ↑ Piedramillera. (Noiz kontsultatua: 2024-10-19).
- ↑ Txantiloi:Cast RIBA ARDERIU, ORIOL. (1992). Las secuencias oblicuas en el borde Norte de la Depresión del Ebro en Navarra y la Discordancia de Barbarín. Departament de Geologia Dinimica, Geofísica i Paleontologia. Facultat de Geologia. c. Martí Franquks s/n. Zona Universitaria de Pedralbes. 08028 Barcelona..
- ↑ a b c d e Gran Enciclopedia de Navarra | PIEDRAMILLERA. (Noiz kontsultatua: 2024-06-15).
- ↑ a b «INEbase. Alteraciones de los municipios» www.ine.es (Noiz kontsultatua: 2024-06-15).
- ↑ «M28 hauteskundeak - Udal hauteskundeak» Argia (Noiz kontsultatua: 2024-06-15).
- ↑ Piedramillera[Betiko hautsitako esteka] Nafarroako Udal eta Kontzejuen Federazioaren webgunean.
- ↑ a b c d e f g h i j k l (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-04-20).
- ↑ (Gaztelaniaz) «El mapa político de Navarra: todos los alcaldes y alcaldesas» Diario de Noticias de Navarra 2019-06-16 (Noiz kontsultatua: 2025-02-16).
- ↑ «Toki entitateen gida» Nafarroako Udal eta Kontzejuen Federazioa (Noiz kontsultatua: 2025-04-07).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Todos los alcaldes y alcaldesas de Navarra, pueblo a pueblo» Diario de Noticias de Navarra 2023-06-18 (Noiz kontsultatua: 2025-02-12).
- ↑ (Gaztelaniaz) «[:esVisítanos[:eu]Bisita Gaitzazu[:]»] Ayuntamiento de Piedramillera (Noiz kontsultatua: 2025-01-25).
- ↑ «Gran Enciclopedia de Navarra | PIEDRAMILLERA» www.enciclopedianavarra.com (Noiz kontsultatua: 2025-01-25).
- ↑ Carmelo. «Historias, personas y lugares de Tierra Estella: Piedramillera, piedra miliaria 09/05/14» Historias, personas y lugares de Tierra Estella (Noiz kontsultatua: 2025-01-25).
- ↑ (Gaztelaniaz) «[:esVisítanos[:eu]Bisita Gaitzazu[:]»] Ayuntamiento de Piedramillera (Noiz kontsultatua: 2025-01-25).
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- (Gaztelaniaz) Piedramillerari buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.
- Piedramillera NA-7410 errepidetik ikusia Google Street View-n.
Datuak: Q1647923
Multimedia: Piedramillera / Q1647923
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Piedramillera
 |
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |