Azagra

Koordenatuak: 42°17′43″N 1°52′44″W / 42.29524714°N 1.87876811°W / 42.29524714; -1.87876811
Wikipedia, Entziklopedia askea
Azagra
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Azagra iparraldetik ikusia
Azagra bandera
Bandera

Azagra armarria
Armarria


Map
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Nafarroa Garaia
Merindadea Lizarra
EskualdeaErriberagoiena
Administrazioa
Estatua Espainia
Erkidegoa Nafarroa
BarrutiaLizarra
Izen ofiziala Azagra
Alkatea
(2019-2023)
Ruben Medrano Romeo
(Navarra Suma)
Posta kodea31560
INE kodea31042
Herritarraazagrar
Geografia
Koordenatuak42°17′43″N 1°52′44″W / 42.29524714°N 1.87876811°W / 42.29524714; -1.87876811
Azalera33,71 km²
Garaiera276-441 metro
Distantzia83,2 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria3.749 (2023:  −53)
alt_left 1.896 (%50,6)(2019) (%51,9) 1.947 alt_right
Dentsitatea111,21 biztanle/km²
Zahartzea[1]% 10,69
Ugalkortasuna[1]‰ 40,63
Ekonomia
Jarduera[1]% 77,46 (2011)
Desberdintasuna[1]% 4,82 (2011)
Langabezia[1]% 8,81 (2013)
Euskara
Eremuaeremu ez-euskalduna
Euskaldunak[1][2]% 0,00 (2018:  %-0,21)
Datu gehigarriak
Webguneawww.azagra.es

Azagra[3][a] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta. Lizarrako merindadean eta Erriberagoiena eskualdean dago, Iruñea hiriburutik 83,2 kilometrora. Altuera 276 eta 441 metro artekoa da, eta 33,71 km²-ko azalera hartzen du. 2023 urtean 3749 biztanle zituen.

Ebroko Erriberan dago, izena ematen dion mendiaren (la Peña) eta Ebro ibaiaren ezkerraldearen artean; garai batean, ontziraleku bat zegoen Azagratik Kalagorrira igarotzeko; Azagra iparraldetik hegoaldera hedatzen da NA-134 (Tutera-Logroño) errepidearen inguruan, la Peñaren labarrek babestuta. Jatorri deitura babestua duten hainbat produktu ditu, hala nola ardoa, kukuluak, zainzuriak edo pikillo piperrak.

Bertako biztanleak azagrarrak dira.

Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagra toponimoa beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[4]

  • Açagra (1001)
  • Azagara (1055)
  • Açagra (1134)
  • Açaffra (1155)
  • Açagra (1330)
  • Açagra (1587)
  • Azagra (1802)
  • Azagra (1974)
  • Azagra (1990)

Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagra da zalantzarik gabe jatorri arabiarreko izena duen Euskal Herriko herri bakarra. Toponimoa arabierazko السجرة (al Sajra) hitzetik dator, "haitza" esan nahi duena. Herria la Peña ("haitza") izeneko muino harritsu baten oinean dago, non kobazulo gotortuak eta gaztelu bat egon ziren.

الأعلى (aṯ Ṯaḡr) ("marka" edo "muga") izenekotik ere etor daiteke, Al-Tagr al-Ala ("Goialdeko Marka" edo "Goialdeko Muga") mutur batean kokatzeagatik. Ṯaḡr andaluziarrek Ebroko harana andaluziarrari deitzen zioten bezala da. Zagrí edo zegrí terminotik eratorria da, eta gaztelaniaz tagarino da: Cervantesek, On Kixote Mantxakoan, honela dio: "Tagarinoak Berberian Aragoiko mairuak deitzen ditu, eta Granadakoek mudejarak".

1964ko Baionako Euskal Idazkaritzaren Euskal Herriko leku-izenen zerrendan Azagra nolabait euskaratuta,[5] eta 1979ko Euskal Herriko udalen izendegian, Euskaltzaindiak Latsagarai forma proposatzen zuen, eta 1990ean Azagra aukeratu zuen arren.

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Armarria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagrako armarriak honako blasoi hau du:[6]

« Hondo urdin batez eta aurrean urrezko dorre bat osatuta dago, bere koloreko haitz batzuen gainean. Bere ondoan "Açagra" izena letra beltzez idatzita dauka, dorre bera bitan banatzen duena. Bornadura gorri bat du, urrezko kate batekin. »

Bandera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagrako banderak Azagrako armarri dauka hondo gorri baten gainean.

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagra Erriberagoiena eskualdean dago, Ebroko Erribera eremu naturalean.

Mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagra Lizarrako merindadearen hegoaldeko muturreko herria da, NA-134 errepidearen alboan San Adrian-Milagroko norabidean. Udalerria Ebro ibaiaren ertzean dugu.

Halaber, Lizarrako merindadearen hego-ekialdearen muturrean dago kokaturik.

Klima eta landaredia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagrako klima Ebro ibaiak baldintzatzen du erabat, eta klima mediterraniar-kontinentalaren ezaugarri nagusiak ditu; Uda eta negu arteko tenperatura desberdintasuna nahiko handia, aldaketa termiko zabala, eta uda oso lehorrak. Urteko batez besteko tenperatura 14 gradukoa da, eta batez besteko prezipitazioa 400mm eta 450mm bitartekoa. Urteroko egun euritsuak 45 inguru izaten dira.

Duela milaka urte Azagra estali zuten baso mediterraniarren arrastorik ez da geratzen gaur egun. Baso gehienak nezakazaritzan aritzeko moztu ziren, eta mantendu zirenak pixkanaka desagertuz joan ziren. Gaur egun Ebro ibaiaren ondoko zuhaixka bakan batzuk baino ez dira kontserbatzen.

Estazio meteorologikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagran ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Cadreita pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 268 metrora, Nafarroako Gobernuak 1920n jarritako estazio meteorologikoa dago.[7]

    Datu klimatikoak (Cadreita, 1920-2020)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 19.0 22.0 29.0 31.0 37.0 39.5 41.0 39.5 37.0 33.0 26.5 21.0 41.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 9.7 12.2 16.4 18.2 22.9 27.5 30.3 30.3 25.8 20.2 13.7 9.8 19.7
Batez besteko tenperatura (ºC) 5.4 6.9 10.2 12.3 16.6 20.6 22.9 23.0 19.2 14.6 9.1 5.7 13.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 1.0 1.6 4.0 6.3 10.3 13.8 15.5 15.7 12.7 9.0 4.0 1.6 8.0
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -10.0 -8.5 -7.0 -2.5 1.0 5.0 8.0 5.0 2.0 -2.0 -8.0 -11.0 -11.0
Batez besteko prezipitazioa (mm) 26.0 24.2 22.7 45.7 43.7 35.0 15.6 18.5 35.2 44.0 33.1 30.0 373.8
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 18.0 31.2 25.0 43.0 30.3 98.2 33.5 46.1 64.5 36.0 32.7 27.8 98.2
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 8.5 7.3 7.0 9.4 9.4 6.1 4.5 4.5 6.1 8.9 8.8 7.8 88.4
Elur egunak (≥ 1 mm) 0.8 1.0 0.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 0.8 3.2
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[8]

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagrako udalerrian erromatarren garaiko hainbat aztarna aurkitu dira.

Erdi Aroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antso III.a Gartzeitz

Herrian, musulmanak bizi izan ziren hiru mendez, baina XI. mendearen hasieran, berkonkista hastean, Antso III.a Gartzeitz erregeak, Funes ingururaino eraman zuen Iruñeko Erresumaren muga, dena den, Milagrorainoko konkista ez zen XI. mendearen amaierara arte burutu. Azagraren kokapen estrategikoa dela eta (muino baten gainean dago), Erresumaren defentsarako toki aproposa izan zen mende askotan, eta Erdi Aroan zehar, jaurerri izan zen, urteroko petxa ordainduz.

Azagrako jaunak Al-Andalusko kanpaina militarretan parte hartu zuen Iberiar Penintsula ekialdean euskal jatorriko erregeen garaian XII. eta XIII. mendeetan, baita eremu bereko taifa batzuetako erregeen zerbitzutan ere. Ondorioz, 1160tik aurrera, Albarracingo jaurerria sortu zuten, Nafarroarekin lotura sendokoa, baina hartatik eta Aragoitik banandua eta independentea mende batez eta gehiagoz.

XIII. mendean judu eta musulman talde txiki bat geratze zen herrian, Erriberako herri askotan bezala. XIV. mendearen amaieran eta XV. mendearen hasieran, hondamendi naturalek (uholdeak eta izurriteak) herria suntsitu zuten. Beheraldi demografikoaren eraginez, herriak urteroko zergak ordaintzeko zailtasunak izan zituen, eta horrela, Nafarroako erregeak, zergak ordaintzetik askatu zituen azagrarrak hamar urtez. Joan II.a erregearen eskutik, Piarres Azkoiengoa herriaz jabetu zen eta honen alargun Isabel Foixek bere lehengusina Katalina I.a Nafarroakoa erreginari utzi zion dohaintzan. Ondoren, Azkoiengo Alonso Carrillok izan zuen Azagrako jaurerriaren jabetza.[9]

Aro Garaikidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Iberiar Penintsulako gerrapean, Azagrak bere laguntza baliotsua eman zien soldadu frantziarrei Ebro ibaiaren ertzean ezkutatuta zituzten baltsei esker borrokatzen zuten gerrilari nafarrei, gainerako ibai-komunikazioak moztuta baitzeuden, Lodosan eta Tuteran izan ezik.

XIX. mendearen hasieran, Faltzesko markesa zen jaurerriaren jabe, eta honek, alkatea izendatzen zuen alde batetik, eta herritarrek erregidoreak aukeratzen zituzten beste aldetik. XIX. mendearen erdialdean, udalerrien erreforma administratiboa burutu zenean, Azagra udalerri independiente bihurtu zen. 1850an 2200 erreal zituen eskola zeukan, eta 12000 errobada laborantza lur zituen. Horietatik, 4000 lur-ureztagarri moduan erabiltzen ziren, indaba, garia eta bestelako barazkiak landatzeko. Gainontzekoak, sekain lurrak ziren, zereal eta mahastiak landatzeko erabilitakoak.

1856 eta 1874 lurjausia izan zen Azagrako udalerriaren zati bat hedatzen zen harri edo muinoan, eta hainbat kalte material eta hildako izan ziren. Nafarroako Foru Aldundiak, harria eraistea erabaki zuen, gaztelua barne, gertakari larri haiek errepika ez zitezen. 1920ko hamarkadan, bi eskola zeuden herrian, barazkien bost kontserba lantegi, uruna eta olioa lantzen zuten errota bana, oihalgintzako lantegia, igeltsu lantegia, bi txokolategi lantegi, eta udaletxearen diru-laguntza zeukan ospitalea. Azagrako lurretatik Kalagorri eta Logroñoko kontserba lantegietan erabiltzen ziren barazkiak eramaten ziren.[10]

1936ko gerra[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagran, herriaren jabetza nahiko kontzentraturik zegoen 1936an, eta horrela, herriko lau familiek udalerriko lurren %43aren jabe ziren, eta herri-lurrak %13a baino ez ziren. 1936ko hauteskundeetan, Fronte Popularrak 714 botu lortu zituen, eta eskuineko blokeak 708, abertzaleek 16 botu eskuratuz. 1936ko Uztailaren 19an, frankistek Espainian eginiko altxamenduaren eragina Nafarroara heldu zen. Lizarratik falangista, errekete, fraide eta abadeez beteriko kamioiak heldu ziren. Egun hartan arratsaldeko zortzietan, faxistek udaletxea hartu zuten, eta lehen hildakoa eragin zuten. Goardia Zibilak matxinatuei lagundu zien lehen momentutik, eta hurrengo egunean, UGTren egoitza eta errepublikaren zerikusiko lokalei eraso zieten.

Askok, ihes egin zuten egoeraren larritasunak eraginda, baina ihes egitea lortu ez zutenak, atxilotu eta atxiloketa-zentroetara eraman zituzten. Uztailaren 25ean, zortzi atxilotu euren zigor-geletatik atera eta mendira eraman zituzten, hurrengo egunean Funesko udalerrian hilik agertu zirelarik. Hurrengo egunean, hildako gehiago agertu ziren Kalagorrin.

Angel Medrano izendatu zuten alkate berria eta herritarrek hauteskundeetan aukeraturiko Francisco Cuesta Urzelai medikua kargutik kendu eta 1937ko otsailaren 11n fusilatu zuten Jaitzen. Cuesta Urzelai, UGTren "Trabajadores" izeneko astekariko kolaboratzailea izan zen eta bere etxea eraso eta bertan zituen liburuak lapurtu zituzten.

Fusilamenduek abuztu osoan zehar jarraitu zuten. Santos Begiristain bezalako abadeek, erailketekin jarraitzeko berotu zituzten falangista eta erreketeek, lastoa alde batera utzi eta garia aukeratzeko, eta ihes egindakoak aurkitu behar zirela justizia egiteko esanez. Ihes egindakoak atzemateaz gain, hauen etxeak lapurtu eta ebatsi zituzten. Horrez gain, emakume askori, ilea moztu eta errezino olioa eman zieten, ondoren herriko kaleetan zehar publikoki iraintzeko asmoarekin. Iraila hasierako egun batez, herriko jaien bezperan alegia, 21 pertsona atera zituzten euren etxeetatik eta ondoren fusilatu.

Guztira 71 azagratar erail zituzten. Udal frankistak, harnabarrezko plaka bat jarri zuten herriko frontoian, honako idazkiarekin « Por Dios y por nuestro Caudillo en este pueblo fueron asesinado los traidores a la patria por que en este país España no hay sitio para rojos ni masones. Una Grande y Libre » ("Jainkoagatik eta gure Kaudillotik herri honetako hil zituzten aberriarekiko traidoreak, herrialde honetan Espainia gorri eta masoientzako lekurik ez dagoelako. [Espainia] handi eta askea") 1982an, herritarrek plaka hori kendu zuten.

Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2023 urteko erroldaren arabera 3749 biztanle zituen Azagrak.[11]

1842 1857 1860 1877 1887 1897 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 2001 2011 2021
1249 1683 1756 1645 1802 1715 1769 2100 2391 2733 2777 2809 3004 3152 3206 3288 3714 3838 3781
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Ekonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Herriko ekonomia nekazaritzan, frutetan eta barazkietan oinarritzen da, eta mahatsaren ekoizpena oso gainetik dago. Nekazaritza azagresak hainbat jatorri-deitura ditu:

Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagrako udaletxea herrigunean dago. Udalbatza udalerriko alkateak eta hamar zinegotzik osatzen dute. Egungo alkatea Ruben Medrano Romeo da, Navarra Sumako hautagai gisa aurkeztu zena.

Hauteskundeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udal hauteskundeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Alderdia Legealdiko eserlekuak, hasiera-urtearen arabera
1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019
Navarra Suma - - - - - - - - - - 6
Nafarroako Alderdi Sozialista 5 5 6 6 6 6 6 9 5 6 5
Nafar Herriaren Batasuna - 6 5 5 5 5 5 - 5 4 -
Azagrako Alternatiba - - - - - - - - - 1 -
Nafarroako Demokraten Elkargunea - - - - - - - - 1 - -
Izquierda-Ezkerra - - - - - 0 0 2 - - -
Nafarroako Independenteak - - - - - 0 - - - - -
Euskadiko Partidu Komunista 1 0 - - - - - - - - -
Azagrako Independenteak 5 - - - - - - - - - -

Foru hauteskundeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hauek dira Nafarroako Parlamenturako hauteskundeen azken bi deialdiak:

2019ko Nafarroako Parlamenturako hauteskundeak
Alderdia Bozak
guztira % +/-
 Navarra Suma 960 47,48 -
 Nafarroako Alderdi Sozialista 891 44,07 33
 Geroa Bai 47 2,32 11
 Ahal Dugu 39 1,93 91
 Vox 32 1,58 -
 Euskal Herria Bildu 16 0,79 7
 Izquierda-Ezkerra 10 0,49 3
 Equo 7 0,35 2
 Nafarroako Ordezkaritza Kanabikoa 7 0,35 3
 Libertate Nafarra 2 0,10 1
 Solidaritate eta Autogestio Internazionalista 2 0,10 0
2015eko Nafarroako Parlamenturako hauteskundeak
Alderdia Bozak
guztira % +/-
 Nafarroako Alderdi Sozialista 858 43,27 ?
 Nafar Herriaren Batasuna 740 37,32 ?
 Ahal Dugu 130 6,56 ?
 Nafarroako Alderdi Popularra 83 4,19 ?
 Geroa Bai 36 1,82 ?
 Herritarrak - Herritarron Alderdia 28 1,41 ?
 Euskal Herria Bildu 23 1,16 ?
 Izquierda-Ezkerra 13 0,66 ?
 Nafarroako Ordezkaritza Kanabikoa 10 0,50 ?
 Animalien Tratu Txarren Kontrako Alderdia 8 0,40 ?
 Equo 5 0,25 ?
 Batasuna, Aurrerapena eta Demokrazia 4 0,20 ?
 Solidaritate eta Autogestio Internazionalista 2 0,10 ?
 Libertate Nafarra 1 0,05 ?

Udala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udalaren egoitza eta udaletxea herrigunean dago.

Gaur egungo udaletxea 1956an eraiki zen. Eraikina, estilo modernoko adreiluzko egitura da, eta bi kalek bat egiten duten tokian kokatzen da. Beheko solairu eta hiru solairu honen gainean. Antzinako udaletxea, plaza nagusian zegoen, eta XVIII. mendean eraikitako eraikin barrokoa zen. 1958. urtean eraitsi zuten.

  • HELBIDEA: Plus Ultra kalea, 6

Egungo banaketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagrako Udala zinegotzik eta alkateak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Alkatea Ruben Medrano Romeo da, Navarra Suma zerrendakoa. Zinegotziak 10 daude:[12]

Batzordeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagrako Udalan 5 batzorde ditu. Horietako bakoitzaren buruan hautetsi bat dago:[12]

  • Ogasuna eta Industria (Francisco Jose Sanchez Diaz)
  • Kultura, Jaiak, Gazteria, Hezkuntza eta Kirola (Vicente Gurrea Castillo)
  • Hirigintza, Nekazaritza eta Ingurumena (Angel Prado Vidondo)
  • Gizarte Zerbitzuak, Berdintasuna eta Osasuna (Maria Pilar Hernandez Salvador)
  • Merkataritza, Turismo eta Herritar Partehartzailea (Maricruz Medrano Medrano)

Alkateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hauek izan dira Azagrako azken alkateak:

Alkatea Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera Alderdia[13]
1979 1983 Independenteak
Juan Jose Manero Sainz 1983 1987 Nafar Herriaren Batasuna
Basilio Sanchez Lasheras[14] 1987 1991 Nafarroako Alderdi Sozialista
Basilio Sanchez Lasheras[14][15] 1991 1995 Nafarroako Alderdi Sozialista
Basilio Sanchez Lasheras[14][15] 1995 1999 Nafarroako Alderdi Sozialista
Basilio Sanchez Lasheras[14][15] 1999 2003 Nafarroako Alderdi Sozialista
Baslio Sanchez Lasheras[14][16] 2003 2007 Nafarroako Alderdi Sozialista
Maria Antonia Berisa Sanchez[14][17] 2007 2011 Nafarroako Alderdi Sozialista
Ismael Pastor Murgui[18] 2011 2015 Nafar Herriaren Batasuna
Ignacio Gutierrez Sanchez[19][20] 2015 2019 Nafarroako Alderdi Sozialista
Ruben Medrano Romeo[21] 2019 Jardunean Navarra Suma

Garraioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

La Estellesa autobus konpainiak Azagra Iruñearekin batzen du. Autobus lineak, honako ibilbidea egiten du:

Autobuses Parra autobus konpainiak bestalde Azagra Calahorrarekin batzen du. Autobus lineak, honako ibilbidea egiten du:

Gainera, Condaren Iruñea eta Lodosa bitarteko lineak geltokia dauka herrian. Eguneko zerbitzu bakarra izaten da norabide bakoitzean.

Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Azagra ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[22]

Koldo Zuazok, 2010ean, Azagra ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[23]

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Azagra eremu ez-euskalduneko udalerria zen, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania zen. 2001eko erroldaren arabera, herritarren % 0,22k zekien euskaraz, 2010ean % 0,21k eta 2018n % 0,00k.

Kirola[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jaiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagrar ospetsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Herri senidetuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azagra ondorengo herriekin senidetuta dago:

Irudiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. /azáɣra/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza bigarren silaban

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. a b c d e f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 50-55 or..
  3. Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
  4. «Azagra - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  5. Baionako Euskal Idazkaritza. (1974). «Euskal Herriko leku-izenak» Jakin 8: 164–179..
  6. Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1990). Heraldica municipal, merindad de Olite. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0276-7. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  7. Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Cadreita» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  8. Cadreitako estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  9. Nafarroako Entziklopedia Handia | AZAGRA. (Noiz kontsultatua: 2022-07-02).
  10. (Gaztelaniaz) «AZAGRA - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2022-07-02).
  11. «Azagra» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  12. a b (Gaztelaniaz) Oneupweb. «Udala» Azagrako Udala (Noiz kontsultatua: 2022-07-01).
  13. (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-05-05).
  14. a b c d e f (Gaztelaniaz) «Regresa UPN e irrumpe CDN como novedad» Diario de Noticias de Navarra 2011-05-07 (Noiz kontsultatua: 2022-12-30).
  15. a b c (Gaztelaniaz) «El comité de PSN de Azagra elige como candidato a Juan C. Ursúa» Diario de Noticias de Navarra 2011-02-15 (Noiz kontsultatua: 2022-12-30).
  16. (Gaztelaniaz) «Las localidades de Añorbe y Azagra acuden este fin de semana a Javier» www.navarra.es 2006-04-21 (Noiz kontsultatua: 2022-12-30).
  17. «Sanz Lehendakariak 0 eta 3 urte bitarteko haurrentzako zentro berria inauguratu du Azagran» www.navarra.es 2010-05-26 (Noiz kontsultatua: 2022-12-30).
  18. (Gaztelaniaz) «El Presidente asiste a la consagración de la nueva basílica de Azagra» Parlamento de Navarra 2014-06-28 (Noiz kontsultatua: 2022-12-30).
  19. (Gaztelaniaz) «Ignacio Gutiérrez, nuevo jefe de gabinete del delegado del Gobierno en Navarra» Diario de Noticias de Navarra 2019-09-04 (Noiz kontsultatua: 2022-12-30).
  20. (Gaztelaniaz) «Ignacio Gutiérrez, nuevo jefe de gabinete del delegado del Gobierno en Navarra» Diario de Navarra 2019-09-04 (Noiz kontsultatua: 2022-12-30).
  21. (Gaztelaniaz) «Navarra Suma gobernará en Azagra tras un vuelco histórico e inesperado» Diario de Noticias de Navarra 2019-05-30 (Noiz kontsultatua: 2022-12-30).
  22. Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  23. Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]