Garinoain
Garinoain | ||
|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | ||
 Garinoaingo San Martin Tourskoaren eliza | ||
|
| ||
| Administrazioa | ||
| Estatua | Espainia | |
| Erkidegoa | Nafarroako Foru Erkidegoa | |
| Merindadea | Erriberriko merindadea | |
| Izen ofiziala |
 Garínoain | |
| Alkatea | Iñigo Arregi (AEPG) | |
| Posta kodea |
31395 | |
| INE kodea |
31114 | |
| Herritarra | garinoaindar | |
| Kokapena | ||
| Koordenatuak | 42° 36′ 13″ N, 1° 38′ 47″ W / 42.603555°N,1.646369°WKoordenatuak: 42° 36′ 13″ N, 1° 38′ 47″ W / 42.603555°N,1.646369°W | |
 | ||
| Azalera | 10,26 km2 | |
| Garaiera | 492-644 metro | |
| Distantzia | 26 km Iruñera | |
| Demografia | ||
| Biztanleria | 495 biztanle | |
| Dentsitatea | 48,25 biztanle/km² | |
| Hazkundea (2003-2013)[1] |
 % 21,51 | |
| Zahartze tasa[1] | % 17,08 | |
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 36,7 | |
| Ekonomia | ||
| Jarduera tasa[1] | % 82,09 (2011) | |
| Genero desoreka[1] | % 0 (2011) | |
| Langabezia erregistratua[1] | % 12,45 (2013) | |
| Kultura | ||
| Euskaldunak | % 3,02 (2010) | |
| Euskararen erabilera | % 0,1 (2011) | |
| Datu gehigarriak | ||
Garinoain[2] Nafarroako udalerria da. Orbaibarrean dago kokatua, Iruñeatik 26 kilometrotara. Udalerriak 495 biztanle zituzten
2014. urtean.
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Garinoain Erriberriko merindadearen iparraldean dago, Iruñeko merindadearen hegoaldeko mugatik gertu. Herrira ailegatzeko N-121 errepidea hartu behar da Iruña-Tafalla norabidean.
Herriak, Barasoainekin egiten du muga iparraldean, Oloritzekin ipar-ekialdean, Orisoainekin ekialdean, Leozko haranarekin hego-ekialdean, Puiurekin hegoaldean eta Artaxoarekin mendebaldean.
Natura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Garinoaingo udalerriaren inguruetan, seinalaturiko ibilbide mikologikoa dago.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Udalerriko lehen biztanleak historiaurrekoak dira, baina herriaren benetako garapena erromatarren garaian gertatu zen. Hego ekialdean, Orisoain eta Tafalla bitarteko bidean, Gandiriain izeneko herri-hustua dago. Erromatarren garaiko hainbat aztarna aurkitu dira, zeramika, etxe eta bestelakoen arrastoak. Aztarna horiek, gaur egungo Katalaingo basilikan eta Santa Zezilia elizaren azpian ere aurkitu dira, eraikin erlijioso horiek dauden tokiak, erromatarren garaietatik, gurtze tokiak direla agerian utziz.
XV. mendearen erdialdean gaztelu bat zegoen herrian, Espartzako Beltranen jabetzako jauregia. Jauregitik dorretzarra baino ez da zutik gaur egun. Katalaingo basilikan, bilera eta batzar ugari egin zituzten Erdi Aroan zehar inguruko lau zendeetako ordezkariek eta Orbaibarreko ordezkariek. Basilika Orreagako monasterioaren jabetza izan zen, 1207an eginiko dohaintzaren ostean.
XX. mendean herriak biztanle ugari galdu zuen, herritarrek Iruñara lan egoera hobearen bila jo zutelako. Joera, inguruko herri guztietan eman zen. Gaur egun, Leozko udalak eta Garinoaingoak "Orbalan" izeneko enplegu erakundea sortu dute, herrietako garbiketa eta mantenu lanak egin eta herrietan lanpostuak sortzeko.
XX. mendean zehar izandako biztanleri galeraren ondorioz, Izarbeibar osoko eskola gehienek ateak itxi zituzten, tartean ibarreko handiena zen Garinoaingoa ere. Horrela, ibar osoko umeek Tafallako eskoletara joan behar izan zuten. Dena den, pixkanaka biztanleri galera amaitu, eta berriz ere eskola zabaltzea lortu zuten, eta horrela, ibarreko umeen eskola Garinoainen dago berriro ere.
Katalain[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Vianako printzearen fundazioak, Katalaingo monumentu gunea berriztuko zuela iragarri zuen 2008an. Katalain Garinoaingo herri hustua da, eta bertan estilo erromaniko berantiarreko eliza, monasterioa, etxea eta landetxea daude, denak XIII. mende eta XV. mendea bitartean eraikiak. Eliza 1981. eta 1984. urteen artean berreraiki zen eta Vianako Printzea erakundeak gainontzeko eraikinak ere berriztuko omen ditu.
Gunea berritzeko lanek 200.000 euroko aurrekontua izango dute eta 2009an Izarbeibarko sei herrik, Katalainen gune osorako azpiegitura eta zerbitzuak ezartzeko proiektu komuna aurkeztu zuten Espainiar estatuko gobernuak emandako diru-laguntzei esker. Horrela, Garinoain, Leotz, Oloritz, Orisoain, Puiu eta Untzueko udalek, plagintza hortako diru-laguntzak batu eta 140.000 euro biltzea lortu zuten, Mairaga-Erdialdea mankomunitatearen barnean espainiar estatuko Gobernuari laguntza eskatuz.
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Garinoaingo biztanleria |
|---|
 |
2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hamalau etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %2,93 (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).
Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Udal hauteskundeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Garinoaingo alkatea Agrupación Electoral Independientes por Garínoain (AEIG) taldeko Xabier Barrena Mendiorotz da 2007ko udal hauteskundeez geroztik. Udaleko zazpi zinegotzietatik lau lortu zituen taldeak, eta hortaz gehiengo osoa udalean; beste hirurak Gandiriain herri hustuaren izena eraman zuen taldeak lortu zituen. Baliogabeko botoak 6 izan ziren (emandako guztien %2,00) eta zuriak 10 boto izan ziren (botoen %3,40). Abstentzioa %20,00koa izan zen.
| Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
| Agrupación Electoral Independientes por Garinoain (AEIG) | 147 | 4 |
| Agrupación Electoral Popular Gandiriain (AEPG) | 137 | 3 |
2011n Derecha Navarra y Española alderdia aurkeztu zen bakarrik eta botoen %5,6 bakarrik lortuz, alkatetza eta zinegotzi guztiak lortu zituzten.[3]
Udaletxea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Garinoaingo udaletxeko idazkaria, Oloritz, Orisoain, Untzue, eta Puiuko idazkari ere bada.
- HELBIDEA: Kale Nagusia z/g
Alkateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| 2007-2011 | Xabier Barrena Mendiorotz | AEIG, indep. |
| 2011- | Javier Etxarri | DNE |
| 2015- | Iñigo Arregi | AUPG |
Azpiegiturak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Garinoainen igerilekua, frontoia, eta futbol zelaia daude, inguruko herrietako biztanleek erabiltzen dituztenak. Horrez gain, herriko etxean, edonork erabiltzeko interneterako sarbidea dituzten ordenagailuak daude. Herrian, egunera zabalik dagoen okindegia, arraindegia eta tabernak daude.
Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Nafarroako gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera Garinoain eremu ez-euskalduneko udalerria zen, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania zen. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %3,11k zekien euskaraz hitz egiten.
2008an Nafarroako Ezker Batuak eta Nafarroa Baik Euskararen Foru Legea aldatu eta gune mistoan udalerri gehiago sartzeko (horien artean Garinoain) proposamena aurkeztu zuten Nafarroako legebiltzarrean. UPN ez beste talde guztien baiezko botoarekin proposamena aurrera aterako zela zirudienean, PSN alderdiaren ustegabeko jarrera aldaketak, atzera bota zuen gune mistoaren hedapena[4].
2017ko ekainaren 22an Nafarroako Parlamentuak eremu mistora pasatzea erabaki zuen, beste 43 udalekin batean.
Jaiak eta ospakizunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Garinoainek irailaren 8aren inguruan ospatzen ditu jaiak, Andre Maria Zuriaren omenez. Jaiek bost egun irauten dute.
Zerbitzuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Garinoain, Mairaga-Erdialdea mankomunitateko kidea da.
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- San Martingo parrokia, Erdi Aroko jatorriko eliza da, XIII. mendean eraiki eta XVIII. mendean berreraiki zen.
- Katalaingo Kristoaren baseliza, estilo erromanikoan eraikia, XVII. mendean birmoldatu zen. Gaur egun, bere jatorrizko itxura berreskuratzeko lanetan ari dira.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ a b c d e f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
- ↑ Garinoaingo alkatea, Derecha Navarra y Españolakoa. Berria . Noiz kontsultatua: 2012-1-4.
- ↑ Euskarakultur.com webguneko albistea.
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 |
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |
- (Gaztelaniaz) Garinoaini buruzko informazioa Nafarroako gobernuaren webgunean.
- Auzo Orokorraren ikuspegia Google Street View-n.
Datuak: Q1753016
Multimedia: Garínoain
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Garinoain
| Orbaibar | ||
|---|---|---|
| Barasoain | Garinoain | Leotz: Amatriain, Artariain, Benegorri, Bezkitz, Hiriberri, Iratxeta, Leotz, Makirriain, Munarrizketa, Olleta, Santsoain (Musker-Hiriberri, Pozuelo, San Lorenzo), Santsomain, Uzkita | Oloritz: Bariain, Eristain, Etxague, Lepuzain, Mendibil, Oloritz, Orizin, Soltxaga | Orisoain | Puiu | Untzue | ||
| |||||||
