Deierri

Deierri
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Nafarroako Foru Erkidegoa
Merindadea	Lizarrako merindadea
Izen ofiziala	Valle de Yerri <> Deierri
Alkatea	Javier Carmona Ollo (PSN)
Posta kodea	31xxx
INE kodea	31260
Herritarra	deierriar
Kokapena
Koordenatuak	42° 44′ 00″ N, 2° 00′ 00″ W
Deierri Deierri (Nafarroa Garaia)
Ikusi OpenStreetMapen
Azalera	93,06 km2
Demografia
Biztanleria	1.517 biztanle
% 50,97    % 49,03
Dentsitatea	16,3 biztanle/km²
Hazkundea (2003-2013)	-% 2,11
Zahartze tasa	% 23,91
Ugalkortasun tasa	‰ 44,44
Ekonomia
Jarduera tasa	% 79,23 (2011)
Genero desoreka	% 0 (2011)
Langabezia erregistratua	% 9,79 (2013)
Kultura
Euskaldunak	% 9,51 (2010)
Euskararen erabilera	%  0,5 (2011)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.yerri.es

Deierri Nafarroa Garaiko mendebaldeko udalerri bat da, Lizarrerrikoa. Udalerriak 1.517 biztanle zituen 2014. urtean.

Geografia

Gaur egungo kontzejuak

Honako kontzeju edo batzarrek osaturik dago: Aizkoa, Allotz, Arandigoien, Aritzala, Aritzaleta, Bearin, Eraul, Errezu, Gorozin, Hiriberri, Ibiriku, Iruñela, Lakar, Lorka, Murelu, Murugarren, Ugar, Zabal, Ziritza eta Zurukuain. 1857ko errolda arte bakoitzak bere udalerria izan zuen, denak homonimoak hauek izan ezik: Allotz Allotz eta Egiarte izenekoaren burua zen (Egiarte herri hustua da egun) eta Lakar Lakar eta Labeaga delakoarena zen; Labeaga, ordea, Iguzkitzara pasarazi zuten.

Udalerritik at

Eskualde natural hau osatzen duten herri guztietatik bik baino ez dute berezko udalerria. 1857ko fusio handian parte hartu bazuen ere, 1951n Lezaun Deierritik atera eta bere udalerria osatu egin zuen. Abartzuzak gauza bera egina zuen lehenago, XIX. mendean.

Klima

Hiriberrin, itsas mailatik 498 metro gorago, Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak jarritako estazio meteorologikoa dago.

Demografia

XX. mendearen lehen erdialdean populazio nahiko egonkorra mantendu ondoren, 1950eko hamarkadatik aurrera despopulazio larria jasan zuen Deierrik, XXI. mendearen lehen hamarkadan jarraitu zuenak. Gaur egun 1.500 biztanle inguruan egonkortu da populazioa (1900. urtean 4.000 inguru ziren udalerrian bizi zirenak).

Deierriko biztanleria

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 77 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %4,94 (Nafarroako Foru Erkidegoko batezbestekoaren azpitik).

Politika

Udal hauteskundeak

2007an Deierriko alkate kargurako Nafarroako Herriaren Batasuna alderdi politikoko Carlos Remírez de Ganuza Ros aukeratu zuten. Udaletxeko bederatzi zinegotzietatik lau lortu zituen, eta gehiengo absolutoa lortu ez arren PSNren botoen laguntza izan zuen. Baliogabeko botoak hamabost izan ziren (emandako guztien %1,57) eta boto zuriak hamazazpi (botoen %1,80). Abstentzioa %29,94koa izan zen.

Deierriko Udala (2007)

Alderdia	Botoak	Zinegotziak
UPN	415	4
Iranzu Herri Kandidatura	375	4
PSN	135	1

2011ko udal hauteskundeetan ere bozkatuena UPN izan zen baina Iranzuk (izen osoa: Candidatura Popular Iranzu Herri kandidatura, CPIHK) bi botora geratu zen. Hala ere, UPN eta PSNren arteko akordioa itxi egin zen eta alkatetza bien artean (PSN lehen urtean, UPN beste hiruretan) banatzea erabaki zuten; 2011n PSNko Francisco Javier Carmona Ollo hasi zen alkate eta espero da 2012an UPNko Luis Albenizek hartzea.

Deierriko Udala (2011)

Alderdia	Botoak	Zinegotziak
UPN	340	4
Iranzu Herri Kandidatura	338	4
PSN	91	1

Udaletxea

Deierriko idazkaria Goñerri, Abartzuza eta Jaizko idazkari ere bada. Udalak alkatea eta zortzi zinegotzi dauzka.

• HELBIDEA: Kale Barria, 22 (Aritzala kontzejua)

Alkateen zerrenda

2003-2007	Alvaro Nicuesa Santamaría	Iranzu Herri Kandidatura
2007-2011	Carlos Remírez de Ganuza Ros	UPN
2011-2013	Javier Carmona Ollo	PSN

Azpiegitura eta garraioak

Tierra Estella Bus

Lizarrerriko autobus zerbitzuaren (Tierra Estella Bus deritzona) honako lineek eskaintzen dute zerbitzua Bearinen:

Línea	Ibilbidea	Ordutegia	Maiztasuna	Oharrak
	Garcia Orkoien Ospitalea - Abartzuza	07:30 - 20:45	4 zerbitzu eguneko

La Estellesa

La Estellesa autobus konpainiaren Iruñea eta Lizarra arteko lineak geltokia dauka kontzejuan. Lineak honako ibilbidea egiten du:

• Iruñea - Orkoien - Etxauri - Izurtzu - Muez - Abartzuza - Bearin eta Lizarra

Konpainia berdinaren Donostia eta Logroño bitarteko lineak ere (NA-10 zenbakiko emakida) geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:

• Irun - Donostia - Tolosa - Etxarri Aranatz - Lezaun - Abartzuza - Bearin - Legarda - Obanos - Gares - Zirauki - Lizarra - Aiegi - Los Arcos - El Busto - Santsol - Bargota - Viana eta Logroño

Kultura

Euskara

Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Deierri eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. 2001eko erroldaren arabera, herritarren % 9,49k zekien euskaraz.

2008an Nafarroako Ezker Batuak eta Nafarroa Baik Euskararen Foru Legea aldatu eta gune mistoan udalerri gehiago sartzeko (horien artean Deierri) proposamena aurkeztu zuten Nafarroako Parlamentuan. UPN ez beste talde guztien baiezko botoarekin proposamena aurrera aterako zela zirudienean, PSN alderdiaren ustegabeko jarrera aldaketak, atzera bota zuen gune mistoaren hedapena.

2009ko urtarriletik Erriberriko udalerri honen izen ofiziala Valle de Yerri <> Deierri da.

Ondasun nabarmenak

• Andre Mariaren eliza: Egiarte herrian dagoen XII. mendeko eliza erromanikoa.

Bibliografia

• Jose Maria Jimeno Jurio (zuzendaria), Nafarroako toponimia eta mapagintza. XXVI., Iruñea, 1995. ISBN 84-235-1386-6

Deierriar ospetsuak

• Alan Perez (1982 -), txirrindularia.
• Roberto Lezaun (1967 -), txirrindularia.
• Patxi Larrainzar (1934 - 1991) apaiz eta idazlea, Errezun jaioa.

Kanpo loturak

• (Gaztelaniaz) Deierriri buruzko informazioa, Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuaren webgunean.
• NA-7323 errepidea Iruñela kontzeju parean Google Street View-n.