Funes

Koordenatuak: 42°17′04″N 1°48′04″W / 42.28432616°N 1.80101906°W / 42.28432616; -1.80101906
Wikipedia, Entziklopedia askea
Funes
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Ikuspegia hegoaldetik; atzealdean Azkoien
Funes bandera
Bandera

Funes armarria
Armarria


Map
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Nafarroa Garaia
Merindadea Erriberri
EskualdeaErriberagoiena
Administrazioa
Estatua Espainia
Erkidegoa Nafarroa
BarrutiaTafalla
Izen ofiziala Funes
Alkatea
(2019-2023)
Ignacio Dominguez Martinez
(Navarra Suma)
Posta kodea31360
INE kodea31107
Herritarrafunestar
Geografia
Koordenatuak42°17′04″N 1°48′04″W / 42.28432616°N 1.80101906°W / 42.28432616; -1.80101906
Azalera52,99 km²
Garaiera270-466 metro
Distantzia67,1 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria2.543 (2023:  39)
alt_left 1.155 (%45,4)(2019) (%50,5) 1.285 alt_right
Dentsitatea47,99 biztanle/km²
Zahartzea[1]% 12,41
Ugalkortasuna[1]‰ 49,38
Ekonomia
Jarduera[1]% 74,86 (2011)
Desberdintasuna[1]% 0 (2011)
Langabezia[1]% 10,41 (2013)
Euskara
Eremuaeremu ez-euskalduna
Euskaldunak[1][2]% 0,00 (2018:  %-0,34)
Datu gehigarriak
Webguneawww.villadefunes.com

Funes[3][a] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta. Erriberriko merindadean eta Erriberagoiena eskualdean dago, Iruñea hiriburutik 67,1 kilometrora. Altuera 270 eta 466 metro artekoa da, eta 52,99 km²-ko azalera hartzen du. 2023 urtean 2543 biztanle zituen.

Arga eta Aragoi ibaien arteko elkargunean dago Funes, eta beste kilometro batzuk egiten dituzte elkarrekin, Ebrorekin topo egin arte. Arga ibaiaren bi ertzetan dago, Azkoiengo mendilerroaren azpian. Erriberako herri tipikoa, eskualdeko herri nagusien artean kokatzen da, Azkoien eta Martzilla bezala, nahiz eta horregatik garrantzitsua den. Udalerrian erromatar garaiko upeltegiak daude, Euskal Herrian bakarrak. Gainera, garai batean Peñalen herrian zeuden sakanak Erdi Aroko fratizidio garrantzitsuenetako baten eszenatoki izan ziren, Antso IV.a Gartzeitz errege nafarrarena, Raimundo anaiaren esku 1076an, amildegian behera amildu zenean.

Bertako biztanleak funestarrak dira.

Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Funes toponimoa beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[4]

  • al-Funus (888)
  • Funis (1033)
  • Funes (1074)
  • Funes (1150)
  • Funs (1158)
  • Finez (1259)
  • Funnes (1268)
  • Fines (1329)
  • Funes (1366)
  • Funez (1587)
  • Funes (1638)
  • Funes (1802)
  • Funes (1974)
  • Funes (1999)

Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Funes izenaren etimologia, nahiz eta desadostasunak egon, latinezko finis ("muga") hitzetik datorrela dirudi; Ramón Menéndez Pidalek bere azterlanetan zenbait deribatu aipatzen ditu toponimian: Ines, El Burgo de Osma-Ciudad de Osma gaztelar hiritik hegoaldera, eta Fines andaluziar udalerria, baina ez ditu Funesekin lotzen. Beste batzuek sustrai arabiarrekin lotu dute. Iberiar Penintsulako Murtzian eta Galizian homonimoak daude, nahiz eta Murtziako Eskualdean arabiar erregimenean egon, Galizia ez zen horrelakoa izan.

Zenbaitek ziurtatzen dute soka- edo maroma-esanahia izan dezakeela, moztu egiten dela eta posible izan daitekeela ebaketa-orografiaren arabera. Jatorrizko herrixkaren banaketa linealari ere egozten zaio, haitzen eta ibaiaren artean. Bertzalde, lehen al-Funs adieratik aurrera, arabizatua, izena latinezko fundus hitzetik etor daitekeelako itxaropen urruna gera daiteke, hau da, lursail edo finka.

1964ko Baionako Euskal Idazkaritzaren Euskal Herriko leku-izenen zerrendan Funes nolabait euskaratuta,[5] eta 1979ko Euskal Herriko udalen izendegian, Euskaltzaindiak Ibarguren forma proposatzen zuen, eta 1990ean Funes aukeratu zuen arren.

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Armarria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Funesko armarriak honako blasoi hau du:[6]

« Hondo berde batez eta aurrean urrezko hiru dorredun gaztelu bat osatuta dago. Urrezko kate batzuk dituen lasto gorri batez inguratuta dago. »

Bandera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Funesko banderak Funesko armarri dauka hondo gorri baten gainean.

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Funes Erriberagoiena eskualdean dago, Argako Erribera eremu naturalean.

Mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Funes, Erriberriko merindadearen hegoaldeko muturrean kokatzen da. Herrira heltzeko, Martzillatik hasten diren herri-errepideak hartu behar dira, NA-128 errepidea hartuz, edo Azkoiendik hasita, NA-115 errepidearen bitartez.

Udalerrian Etxeberri, Peñalen eta Zenbozain herri hustuak daude.

Klima eta landaredia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Funesko klimaren ezaugarri nagusia, tenperaturak izaten dituen aldaketa handiak dira, neguak hotzak diren bitartean, uda garaian tenperaturek maiz egiten dute 35 gradutik gora. Klima mediterraneo-kontinental motakoa da, uda garaian lehorte nabarmena da eta ziertzo haizeak maiz jotzen du udalerrian. Urteko batez besteko tenperatura 14 gradukoa da, eta prezipitazioak 400 et 450mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 65 baino ez dira, eta batez ere udaberri eta udazkenean izaten dira.

Aragoi ibaiaren ondoko zuhaixkez eta birlandaturiko pinuez gain, ez da apenas zuhaitzik geratzen Funesen.

Estazio meteorologikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Funesen ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Cadreita pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 268 metrora, Nafarroako Gobernuak 1920n jarritako estazio meteorologikoa dago.[7]

    Datu klimatikoak (Cadreita, 1920-2020)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 19.0 22.0 29.0 31.0 37.0 39.5 41.0 39.5 37.0 33.0 26.5 21.0 41.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 9.7 12.2 16.4 18.2 22.9 27.5 30.3 30.3 25.8 20.2 13.7 9.8 19.7
Batez besteko tenperatura (ºC) 5.4 6.9 10.2 12.3 16.6 20.6 22.9 23.0 19.2 14.6 9.1 5.7 13.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 1.0 1.6 4.0 6.3 10.3 13.8 15.5 15.7 12.7 9.0 4.0 1.6 8.0
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -10.0 -8.5 -7.0 -2.5 1.0 5.0 8.0 5.0 2.0 -2.0 -8.0 -11.0 -11.0
Batez besteko prezipitazioa (mm) 26.0 24.2 22.7 45.7 43.7 35.0 15.6 18.5 35.2 44.0 33.1 30.0 373.8
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 18.0 31.2 25.0 43.0 30.3 98.2 33.5 46.1 64.5 36.0 32.7 27.8 98.2
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 8.5 7.3 7.0 9.4 9.4 6.1 4.5 4.5 6.1 8.9 8.8 7.8 88.4
Elur egunak (≥ 1 mm) 0.8 1.0 0.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 0.8 3.2
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[8]

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hilobi eta zeramika erromatarra, burdinak, txanponak eta brontzezko objektuak aurkitu dituzte Nafarroako Museoan. 1959an, Jose Maluquer de Motesek NA-115 errepidearen 35 kilometroko inguruko indusketak hasi zituen, ustez existitzen zen erromatar eraikuntza banatzen duena. Jorge de Navascuések, esplorazioarekin jarraituz, erromatarren garaiko ardo-fabrika garrantzitsu bat aurkitu zuen: 700 metro koadro, bere dolareak zituzten lau gelatan banatuta, lau prentsa-gelatan eta beste batzuetan. Urrezko bi txanpon ere aurkitu zituzten.

Erdi Aroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antso III.a Gartzeitz

Musulmanek Nafarroa Garaiaren erdialde eta hegoaldea konkistatzean, euren erresumaren esku geratu zen Funes. Musulmanek menpean hartu zutenean, Aragoi eta Ebro ibaiek osatutako angeluko ibarrak baskoien erresuma erasoetatik babestu zuen, eta, aldi berean, Tutera musulmanaren aurkako operazioen oinarri izan zen. Antso III.a Gartzeitzek gotortuta, 1011n Orti Azearitz tokiko jauna zen, eta 1080an Azear Azearitz.

XI. mendean, Nafarroako Erresumako musulmanekiko mugako barruti baten erdigunea izan zen. Leireko monasterioak hainbat lursail jaso zituen dohaintza bidez mende horretan. Alfontso I.a Borrokalariak Calahorrako Forua eman zien Funes, Martzilla eta Peñalen hiribilduei 1110eko uztailean. Jose Goñi Gaztanbidek 1122 eta 1142 artean kokatutako datarik gabeko dokumentu batean Galindo, Funesko abadea, eta Gartzea Azearitz, herriko alkatea, agertzen dira lekuko gisa. 1137an, Alfontso I.ari esleitu zitzaion Funesko eliza Iruñeko apezpikuari itzuli zitzaion beste batzuekin batera.

Lekua, gerora, Viguera eta Funesibarreko Foruan bildutako jurisprudentziaren garapen-gune bihurtu zen. Bere aljama judu garrantzitsua, Antso VI.a Nafarroakoak 1171ean Naiarako juduen forua hedatu zuena, 1328ko istiluetan hondatua izan zen. Aurretik, Antso Jakitunak baimena eman zien juduei 1171eko apirilean beren etxeak gotorlekuaren barrualdera eraman zitzaten, lehen aipatutako Forua berretsiz. Baina 1328an, Lizarrako Petri Ollogoien frantziskotarraren arengek Nafarroako semita-sarraskia ekarri zuten, batez ere Lizarra, Funes eta San Adriani eragin ziena. Joana II.a Nafarroakoak isun eta zigor handiak ezarri zizkien betearazleei, eta lapurtutako ondasunak itzultzera behartu zituen aljama arpilatua zutenak. Hala ere, kolpea, bai giza bizitzetan, bai ondasunen galeran, izugarria izan zen. 1377ko otsailean, Vitas Buenalabor, Samuel Rogat, Mouce Barcillay, Gento de Alfaro, Samuel Arabon eta Ezmel Euendauit, Funesibarreko aljamako prokuradoreek, 6 urteko konpromisoa adostu zuten Nafarroako koroako diruzainarekin beren tributazioak ordaintzeko. Kontratu mota horrek ez zuen aljama salbuesten beste koska ekonomiko batzuetatik, hala nola Zuria I.a erreginaren ezkontza-gastuak ordaintzeko 1019 libera kuarter ordaintzetik.[9]

Funesko hiribildua gaztelarrek erre zuten 1378ko gerran: bizilagunek zeukaten guztia galdu zuten, eta, horregatik, biztanle gehienak Azkoienera joan ziren bizitzera, eta, horregatik, erregeak 13 000ko laguntzan zor zituzten 130 florinetatik 80 barkatu zizkien. Erregea kexatu egiten zen, garai hartan, Funes ez zelako gaztelarren aurka defendatu, eta bere lurrak gaztelarren aurka defendatu bazituen.

1415ean Funesko gaztelua abandonatutako edo hondatutako gaztelu eta dorreen zerrenda batean agertzen da. 1269. urteko dokumentu batean agertzen denez, Tibalt II.a Nafarroakoak fazedera izeneko zerga ordaintzetik salbuetsi zituen herriko nekazariak, eta 200 libera ogi, erdi gari, erdi garagar eta 200 sause ordaindu zizkion. Funesen eta San Adrianen zegoen desberdintasun soziala, XIV. mendearen erdialdera, 1353ko dokumentu batean agerian geratu zen. Agiri horretan, monedajea ordaintzeko arauak ezarri ziren, eta aipatu zen kapare eta nekazari aberats askok pobreen larreak eta lursailak aprobetxatzen zituztela, arrazoi horregatik hain desberdinak ez ziren beste herri batzuetara bizitzera zihoazenak.

1430ean Joan II.a erregeak Piarres Azkoien eta Ezpeletakoa eman zion Funes eta bere jaurerri iraunkor eta jaraunslea. Nafarroako Gerra Zibilean beaumontarren alde agertzen zen Funesko gaztelua, 1474an Piarres Azkoienen osaba batek ekarritako Gaztelako indarrei errenditu behar izan zitzaien, erreboltari zigor gisa kalte eta tropelkeria kalkulaezinak jasan ondoren, beste herri eta gaztelu izendatuek ere jasan zuten bezala.[10]

Aro Modernoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1588an kasu bitxi bat gertatu zen Funesen eta Alesbesen artean. Aragoi ibaiko urek ibilgu berri bat ireki zuten, Alesbesko Labarca zalduaren zati bat isolatuz, eta horrela Funesko zatirantz geratu ziren. Legeak ezartzen zuenez, horrelako kasu batean, desegindako lurra herriarena izango zen, eta haren ondotik oilo bat eta haren txitak igaro ahal izango ziren. Funestarrek berehala egin zuten proba, baina alesbestarrek ez zituzten eskubide horiek onartzen. Azkenean, Nafarroako Gorteak bidalitako Kaparrotsuko lizentziadunaren eta hainbat lekukoren aurrean proba arrakastaz egin ondoren, Funesentzat geratu zen soto hori. Kasu honek bazituen aurrekariak, 1441ean Alesbesek lur batzuk bereganatu baitzituen leku berean, eskubide berberak aipatuz.

Erdi Arotik XIX. mendera arte, petxa ordaintzen zuen jaurerria izan zen. XVIII. mendearen hasieran, Madrilera saldutako ardoaren salerosketa eten egin zen, eta bien bitartean Funesen zegoen gatz meategitik ateratako produktua inguruko herrietako biztanleek erosten zuten. Erriberako beste herrietan ez bezalako, zumar eta lizarren egurra erabiltzen jarraitu zuten XVIII. mendean ere, zuhaitz hauek oso ugariak zirelako herrian. 1793 eta 1795 urteen arteko Konbentzio Gerran, herriak, armak ekoizteko laguntza eman zion erregeari. 1800an herrian bi errota zeuden, bata irina eta bestea olioa ekoizteko.[10]

Aro Garaikidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1840ko hamarkadan udalerri independente bihurtu zen, estatu mailan egindako erreforma administratiboaren baitan. 1850ean Funesen 1040 errealeko soldata jasotzen zuen mutilen eskola zegoen. Eskolako maisuak, elizako organoa ere jotzen zuen. Herri bideak onak ez ziren arren, Arga ibaia igarotzeko txalupa zegoen, eta bost bazkaleku zeuden.[11]

1855eko maiatzaren 1eko desamortizazio legea betez, 1862an ogia egosteko labe bat eta gatzaga bat saldu ziren herri horretan; 1863an, hiru pieza; 1870ean, plazako 3. etxea.[12]

1920ko hamarkadan nekazal aurrezki kutxa, teileria, igeltsu labeak, txirrika tailerrak, eta ospitalea zeuden herrian.

Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2023 urteko erroldaren arabera 2543 biztanle zituen Funesek.[13]

1842 1857 1860 1877 1887 1897 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 2001 2011 2021
677 825 851 958 1001 1092 1153 1190 1224 1497 1526 1675 1892 1940 2071 2150 2336 2526 2455
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Ekonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Nekazaritza da Funesko jarduera ekonomiko nagusia, 1990eko hamarkadaren amaieran biztanleriaren erdia aritzen zen lehen sektorean lanean. Dena den, nekazaritza bizibide nagusia duten funestarren kopurua txikiagoa da, eta jarduera osagarritzat dute. Herriko laborantza lur gehienak sekain lurrak dira, landu daitezkeen lurren hiru laurden. Lur ureztagarrietan, tomatea, artoa eta patata bezalako barazki eta zerealak lantzen dira. Sekain lurretan, zerealak dira nagusi, batez ere, XX. mendearen hasieran egondako lurren hedapenaren eraginez. Horrela, 1891ean 639 hektarea lantzen baziren ere, hamarkada batzuk beranduago 1935ean 2.602 hektarea lantzen ziren Funesen (gehienak zerealak lantzeko). Filoxeraren gaitzaren agerpenak ia erabat desagerrarazi zuen mahastien azalera (1891an 440 hektarea, eta 1906an bederatzi baino ez). Baina ondorengo hamarkadetan suspertuz joan zen eta 1982an 310 hektarea hartzen zituzten mahastiek.

1964ko otsailaren 28an Donejakue nekazal-kooperatiba sortu zen, baina hamar urte beranduago, 1974ko azaroaren 21ean bertan behera geratu zen. Lur amankomunek 4.362 hektarea hartzen dituzte (erroldaturiko lurren %83,8), eta lur horietatik, sekain lur moduan erabilitakoak 3.573 hektarea, lur ureztagarriak 171 hektarea eta mahastiak landatzeko erabilitakoak 150 hektarea dira.

Bardea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erdi Aroan, Funesek, Fustiñana, Tutera, Cortes, Buñuel, Cabanillas, Melida, Kaparrotsu, Alesbes, Cadreita, Valtierra, Arguedas, Santakara, Martzilla, Faltzes, Azkoien, Zarrakaztelu, Milagro, Corella, Olibako monasterioa, eta Erronkariko ibaxa eta Zaraitzu ibarrekin batera, Bardeako Komunitatea osatu zuen, Bardeako lur amankomunak nekazaritzarako erabiltzeko asmoarekin.

Parke eolikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Nafarroako parke eolikoak»

Funes eta Azkoien udalerrien artean, Nafarroako Gobernuak eraikitako "Caluengo" izeneko parke eolikoa dago. Instalaturiko potentzia 49,50 megawattekoa da, eta parkearen jabea Nafarroako Gobernua da gaur egun.

Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Funesko udaletxea herrigunean dago. Udalbatza udalerriko alkateak eta hamar zinegotzik osatzen dute. Egungo alkatea Ignacio Felipe Dominguez Martinez da, Navarra Sumako hautagai gisa aurkeztu zena.

Hauteskundeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udal hauteskundeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Alderdia Legealdiko eserlekuak, hasiera-urtearen arabera
1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019
Navarra Suma - - - - - - - - - - 11
Nafar Herriaren Batasuna - - - 4 5 6 8 6 4 5 -
Funesko Talde Progresista-Independentea - - - - - - - - 3 4 -
Nafarroako Alderdi Popularra - - - - - - - - 4 2 -
Nafarroako Alderdi Sozialista 1 - 3 2 - 1 3 1 - - -
Funesko Hiribildua - - - - - - - 4 - - -
Funesko Batasun Progresista eta Independentea - - - 5 6 4 - - - - -
Antso IV - - 8 - - - - - - - -
Santiago 5 6 - - - - - - - - -
Peñalen 4 5 - - - - - - - - -
Portegado 1 - - - - - - - - - -

Foru hauteskundeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hauek dira Nafarroako Parlamenturako hauteskundeen azken bi deialdiak:

2019ko Nafarroako Parlamenturako hauteskundeak
Alderdia Bozak
guztira % +/-
 Navarra Suma 841 69,91 -
 Nafarroako Alderdi Sozialista 219 18,20 21
 Geroa Bai 41 3,41 2
 Vox 37 3,08 -
 Ahal Dugu 18 1,50 74
 Euskal Herria Bildu 15 1,25 5
 Izquierda-Ezkerra 11 0,91 2
 Equo 3 0,25 0
 Nafarroako Ordezkaritza Kanabikoa 3 0,25 0
 Libertate Nafarra 1 0,08 1
2015eko Nafarroako Parlamenturako hauteskundeak
Alderdia Bozak
guztira % +/-
 Nafar Herriaren Batasuna 701 51,66 ?
 Nafarroako Alderdi Sozialista 198 14,59 ?
 Nafarroako Alderdi Popularra 192 14,15 ?
 Ahal Dugu 92 6,78 ?
 Geroa Bai 43 3,17 ?
 Herritarrak - Herritarron Alderdia 33 2,43 ?
 Euskal Herria Bildu 20 1,47 ?
 Izquierda-Ezkerra 13 0,96 ?
 Batasuna, Aurrerapena eta Demokrazia 9 0,66 ?
 Animalien Tratu Txarren Kontrako Alderdia 8 0,59 ?
 Nafarroako Ordezkaritza Kanabikoa 3 0,22 ?
 Equo 3 0,22 ?
 Solidaritate eta Autogestio Internazionalista 2 0,15 ?
 Libertate Nafarra 2 0,15 ?

Udala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udalaren egoitza eta udaletxea herrigunean dago.

Gaur egungo udaletxea Foruen Plazan dago. Antzinako eraikina, toki berean zegoen, eta urteetako mantenu falta dela eta, eraitsi behar izan zuten. Eraikin berriak, antzinakoaren itxura berdina daukan hiru solairuko eraikuntza sendoa da. Beheko solairuan arkudun ataria dago. Antzinako udaletxea 1737an eraiki zen, adreilu, harri eta igeltsua erabiliz.

  • HELBIDEA: Foruen Plaza, 1

Egungo banaketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Funesko Udala zinegotzik eta alkateak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Alkatea Ignacio Felipe Dominguez Martinez da, Navarra Suma zerrendakoa. Zinegotziak 10 daude:

Alkateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1979tik, Funesek 7 alkate izan ditu:

Alkatea Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera Alderdia[14]
Juan Jose Lacarra Aisa 1979 1987 Santiago
? 1987 1991 Antso IV
? 1991 1995 Funesko Batasun Progresista eta Independentea
? 1999 2007 Nafar Herriaren Batasuna
Antonio Ultzurrun Jimenez 2007 2011 Nafar Herriaren Batasuna
Isidro Velasco Estarriaga 2011 2015 Nafarroako Alderdi Popularra
Ignacio Felipe Dominguez Martinez 2015 2019 Nafar Herriaren Batasuna
Ignacio Felipe Dominguez Martinez 2019 jardunean Navarra Suma

Garraioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Nafarroako Hiriarteko Garraioa sareko 323 linea zerbitzua ematen dio udalerri honi. Herriak bi autobus geldialdi ditu zeharkarrikan: bat Martzillarantz eta bertze bat Tafallarantz.

 Nafarroako Hiriarteko Garraioa
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
323 Tafalla FaltzesAzkoienFunes Martzilla

Gainera, Autobuses Olloqui autobus konpainiak Funes Calahorrarekin batzen du. Autobus lineak, honako ibilbidea egiten du:

Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Funes ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[15]

Koldo Zuazok, 2010ean, Funes ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[16]

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Funes eremu ez-euskalduneko udalerria zen, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania zen. 2001eko erroldaren arabera, herritarren % 0,35k zekien euskaraz, 2010ean % 0,34 eta 2018n % 0,00k.

Jaiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Funestar ospetsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Irudiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. /fúnes/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza lehengo silaban

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. a b c d e f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 50-55 or..
  3. Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
  4. «Funes - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  5. Baionako Euskal Idazkaritza. (1974). «Euskal Herriko leku-izenak» Jakin 8: 164–179..
  6. Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1990). Heraldica municipal, merindad de Olite. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0276-7. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  7. Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Cadreita» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  8. Cadreitako estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  9. Nafarroako Entziklopedia Handia | FUNES. (Noiz kontsultatua: 2022-07-19).
  10. a b (Gaztelaniaz) «FUNES - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2022-07-20).
  11. Diccionario Madoz: Funes Diccionariomadoz.org
  12. Rafael., Gómez Chaparro,. (1967). La desamortización civil en Navarra.. PMC 164415464. (Noiz kontsultatua: 2022-07-20).
  13. «Funes» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  14. (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-05-05).
  15. Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  16. Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]