Eratsun

Eratsun
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Eratsungo irudia Iruñarri mendiaren magaletik.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Nafarroako Foru Erkidegoa
Merindadea	Iruñeko merindadea
Eskualdea	Malerreka
Izen ofiziala	Eratsun
Alkatea	Francisco María Retegi Deskarga (Latargi)
Posta kodea	31748
INE kodea	31090
Herritarra	eratsundar
Kokapena
Koordenatuak	43° 05′ 00″ N, 1° 47′ 48″ W
Eratsun Eratsun (Nafarroa Garaia)
Ikusi OpenStreetMapen
Azalera	25,54 km2
Garaiera	532 metro
Distantzia	62 km Iruñera
Demografia
Biztanleria	160 biztanle
% 60,67    % 39,33
Dentsitatea	6,26 biztanle/km²
Hazkundea (2003-2013)	-% 8,62
Zahartze tasa	% 13,51
Ugalkortasun tasa	‰ 37,04
Ekonomia
Jarduera tasa	% 0 (2011)
Genero desoreka	% 0 (2011)
Langabezia erregistratua	% 10,83 (2013)
Kultura
Euskaldunak	% 94,94 (2010)
Euskararen erabilera	% 87,3 (2011)
Datu gehigarriak

Eratsun (bertakoen hizkeran Eatsune) Nafarroako ipar-mendebaldean dagoen udalerria da, Malerrekako eskualdekoa. 160 biztanle zituen 2014. urteko erroldaren arabera. eta 532 metroko garaieran kokatzen da. Ezkurra ibaiak udalerri honen lursailak zeharkatzen ditu.

Bertakoak eratsundarrak dira eta bertakoen hizkeran eatsundarrak. Herritarrak eskualdean "txingurri gorriak" ezizenez ezagunak dira.

Geografia

Inguru naturala eta kokapena

Leitza, Ezkurra eta Eratsun arteko NA-170 errepidearen ikuspegia. Ezkerretara, Eratsunera heltzeko hartu behar den NA-4031 herri-errepiderako saihesbidea ikusten da.

Eratsun Iruñeko merindadearen iparraldean dago, Nafarroako hiriburutik 62 kilometrora. Eratsunera ailegatzeko NA-170 errepidea Ezkurra eta Zubieta herrien arteko (Saldiasko lursailak ere igarotzen ditu) saihesbide batetik ateratzen den NA-4031 herri-errepidea hartu beharra dago, herriko plazan edo pilotaleku zaharrean amaitzen dena.

Eratsunek Goizuetarekin egiten du muga iparraldean, Ezkurrarekin mendebaldean, Saldiasekin ekialdean, eta Basaburuarekin hegoaldean.

Klima eta landaredia

Klima atlantiar ozeaniko epela da, zabalkunde termiko txikiak, eta prezipitazio ugariko klima alegia. Hilabete guztietan egiten du euri ugari, baita uda garaian ere. Urteko batez besteko tenperatura 12-13 gradukoa eta prezipitazioak 1.600 eta 2.000mm bitartekoak izaten dira. Urteroko egun euritsuak 180 inguru dira.

Haren lursailak baso handi eta zabalez beterik daude. Udalerriko zuhaitzik ugarienak pagoak dira, batez ere, mendilerroen iparraldean, udalerriaren hegoaldean dagoen gune menditsuan, eta Ezkurra udalerriaren mugatik hurbil. Horrez gain, herrigune eta gunerik lauenetan, haritzak eta gaztainondoak ere badaude. Herriko lursailetan birlandaturiko 300 hektarea intsinis pinu inguru hazten dira.

Eratsungo lursailak Ezkurra ibaiak zeharkatzen ditu, ibai horretan urak isurtzen dituzten erreka ugari ere badaude. Ezkurra ibaia Donezteben Bidasoa ibaiarekin batzen da.

Mendiak

Eratsungo lursailetan dagoen Iruñarri edo Elazmuño mendiko zutarria, atzean gailurra eta antenak ikusten dira.

• Iruñarri
• Uztartza
• Zuperrori
• Irumugarrieta

Historia

1192an Eratsun eta haranean dauden Saldias eta Beintza-Labaiengo udalerrietako gizonezko herritar bakoitzari Antso VI.a Jakituna Nafarroako erregeari ordainsaria emateko erabakia hartu zuen, hots, urte bakoitzeko 4 soldata; alargunek etxean senarrik ez izanik, soldata bakarra; txerriak izanez gero, soldata bakarra, bai gizonek bai alargunek, ez zezaten beste inolako ordainsaririk ordaindu. Eratsungo udalerriak 1431. urtearte eiurdea ("eyurdea") izeneko ordainsaria ordaindu zuen, baina urte hartan erregeak ordainsaria kendu eta behin betiko errolda bilakatu zuen. 1460an erregeak Eratsunek Martin Azpilikuetari ordaintzen zion ordainsaria dohaintzan eman zuen. 1633an Eratsungo udalerriak errege ondareari urteko 3 dukatu ordaintzen zizkion eta 170 dukaturekin berriro erosi zen.

1841eko urrian eta betiere amaitu berria zen Lehen Gerra Karlistaren itzalpean, Jose Antonio Muñagorri udalerri horretan dagoen Zumarrista edo Sumarrieta burdinolan zela, Esparteroren jarraitzaile amorratua zen Ramon Elorrio txapelgorrien teniente zenak bertan soldadu batzuekin aurkeztu eta atxilotu egin zuen. Berehala Zumarrista edo Sumarrietatik hurbil dagoen Pillotasoro mendatean fusilatu zuten. Muñagorri erail zuten lekuan oroigarri gisa harrizko gurutze bat ezarri zuten.

1855eko maiatzaren 1eko desamortizazioaren legearen ondorioz, 1863an udalerri honetan irina egiteko errota bat saldu zen.

Demografia

Eratsungo biztanleria
Datu-iturria: www.ine.es

2008ko erroldaren arabera, ez zen etorkinik bizi herrian.

2013ko biztanleria
Izendapena	Kategoria	Biztanleria
ERATSUN		159
Eratsun	Herrigunea	159
Urrutiña		Herri hustua

Politika

Udal hauteskundeak

2007an Pedro Antonio Deskarga Lizalde independentea aukeratu zuten alkate. Baliogabeko botoak zazpi izan ziren (emandako guztien %9,09) eta boto zuriak hamaika (%15,71). Abstentzioa %56,74koa izan zen.

Erasungo Udala (2007)

Alderdia	Botoak	Aukeratua?
Pedro Antonio Deskarga Elizalde (I)	42	Bai
Francisco Mitxelena Bazterrika (I)	38	Bai
Juan Fermin Grazenea Aldaia (I)	35	Bai
Francisco Maria Telletxea Kerexeta (I)	31	Bai
Manuel Retegi Arana (I)	27	Bai

2011n ere zerrenda bakarra aurkeztu zen, Latargi izenekoa. Alkate kargurako Francisco María Retegi Deskarga hautatu zuten; beste lau lagunekin batera udalbatza osatu zuen.

Udaletxea

• HELBIDEA: San Millan kalea z/g

Alkateak

2007-2011	Pedro Antonio Deskarga Lizalde	Indep.
2011-2015	Francisco María Retegi Deskarga	Latargi

Azpiegitura eta garraioak

Leizaran Mariezcurrena autobus konpainiaren Doneztebe, Leitza eta Iruñea bitarteko lineak geltokia dauka herrian. Autobus lineak honako ibilbidea egiten du:

• Doneztebe - Elgorriaga - Ituren - Saldias - Eratsun - Ezkurra - Areso - Leitza - Lekunberri - Larraun - Irurtzun - Berriobeiti eta Iruñea

Jaiak eta ospakizunak

Eratsungo jaiak irailaren 8an ospatzen dira, Ama Birjinaren egunean.

Artea

San Joan eta San Pauloren baselizak, hauetan ez da erromeriarik ospatzen, erromaniko garaian datatuak, gerora aski zaharberrituak.

Ondasun nabarmenak

Eratsungo San Millan eliza 1958an.

San Millan eliza, estilo gotiko berantiarreko eraikina da. Elizak gurutze latindarraren oinarria, aurrealde zuzena, eta oinarri biribileko kanpandorrea dauzka.

Eratsundar ezagunak

• Juan Inazio Retegi edo Retegi I.a (1943-), pilotaria.
• Julian Retegi edo Retegi II.a (1954-), garai guztietako pilotaririk onenetakoa.
• Iosu Baleztena (1982-), pilotaria.
• Julen Retegi (1985-) edo Retegi Bi, pilotaria, Retegi II.aren semea.

Ikus, gainera

• Nafarroako udalerrien zerrenda

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Eratsun

• "Ttipi-ttapa" eskualdeko hedabide euskarazkoa (Euskaraz)
• Eratsuni buruzko informazioa Nafarroako gobernuaren webgunea. (Gaztelaniaz)