Urdazubi

Urdazubi
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
San Salbatore monasterioaren irudia.
Bandera Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Garaia
Merindadea	Iruñea
Eskualdea	Baztanaldea
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Nafarroa
Izen ofiziala	Urdazubi / Urdax
Alkatea	Iñaki Ariztia Urriza (Azkar)
Posta kodea	31711
INE kodea	31239
Herritarra	urdazubiar
Geografia
Koordenatuak	43°15′59″N 1°30′14″W
Azalera	8 km²
Garaiera	94 metro
Distantzia	80 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	362 (2023:  32)
179 (%49,4) (2019)  (%47) 170
Dentsitatea	47,2 biztanle/km²
Zahartzea	% 25,86
Ugalkortasuna	‰ 24,1
Ekonomia
Jarduera	% 83,02 (2011)
Desberdintasuna	% 0 (2011)
Langabezia	% 2,59 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 80,20 (2018:  %-10,81)

Urdazubi Nafarroa Garaiko ipar-mendebaldeko udalerri bat da. 349 biztanle zituen 2019. urteko erroldaren arabera. Zugarramurdi eta Baztan udalerriekin batera Baztanaldea eskualdea osatzen du Baztan Bidasoa eskualdearen barnean.

Sara, Ainhoa eta Zugarramurdi herriekin batera Xareta elkartea edo azpieskualdea osatzen du.

Toponimoa

Mikel Belaskoren ustez, herriaren izen zaharra Urdax izan liteke, Urdaizen aldaera bat; beraz, pertsona bati lotuta -iz amaiera duen euskal toponimo ohiko bat, kasu horretan Urda. Haren iritziz, gaur egungo herriaren izena jatorrizko Urdax izenetik bide dator: hari, zubi izena gehitu zitzaion (Urdazubi = Urdaxen zubia).

1989tik, toponimo ofiziala Urdazubi/Urdax da.

Geografia

Inguru naturala eta kokapena

Urdazubi Nafarroa Garaiko eta Iruñeko merindadeko ipar-mendebaldean dago, Lapurdiko mugatik gertu. Herrira heltzeko, N-121-B errepidea hartu behar da Lapurdirako norabidean.

Ugarana errekak herria zeharkatzen du. Aurrerago, Urdazuri izena hartuta, Donibane Lohizunen itsasoratzen da.

Klima eta landaredia

Klima ozeaniko epela da, aldaketa termikoa txikia da eta prezipitazioak ugariak dira urte osoan zehar, baita uda garaian ere. Urteko batez besteko tenperatura 1.800 eta 2.000mm artekoa eta tenperatura 13 eta 14 gradu artekoa da. Urteroko egun euritsuak 170 inguru dira, eta gunerik menditsuenetan balio horiek gainditu daitezke.

Jatorrizko landaredia gaztainondoek, haritzek eta hosto erorkorreko antzeko espeziek osatzen zuten, baina gaur egun basoen azalera asko murriztu da mendeetako zuhaitz ebaketaren ondorioz. Gaur egun sastrakak eta iratzeak dira herriaren inguruko landaredian nagusi. Horrez gain, hariztiren bat ere gordetzen da.

Auzoak

• Alkerdi
• Dantxarinea
• Landibar
• Larrainta
• Leorlas
• Telleria
• Iribere
• Koilar

Demografia

Urdazubi Azkar gailurretik

Urdazubiko biztanleria

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 27 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %7,76 (Nafarroa Garaiko batezbestekoaren azpitik).

Politika

Udal hauteskundeak

Azken agintaldietan, Urdazubiko alkatea Azkar zerrendako Santiago Iñaki Ariztia Urriza da, 2019an, haren taldeak (Azkar-Agrupación Electoral Independiente, A-AEI izena zuena) udaleko zazpi ordezkarietatik lau lortu zituen, eta hortaz, gehiengo osoa. Boto baliogabeak 13 izan ziren eta zuriak, 18. Abstentzioa % 10,40 izan zen.

Urdazubiko Udala (2007)

Alderdia	Botoak	Zinegotziak
Azkar	140	4
Urtxume	126	3

2011ko udal hauteskundeetan ere bi zerrenda berak aurkeztu ziren, bai eta Azkar garaile atera ere. Zinegotzi banaketa bera izan zen, eta Villaresek alkate kargua gorde zuen.

Urdazubiko Udala (2011)

Alderdia	Botoak	Zinegotziak
Azkar	154	4
Urtxume	113	3

2015eko maiatzaren 25eko hauteskundeei begira, Andres Diharasarri alkate ohiak zuzentzen zuen Urtxume taldea desegin zen. Hala ere, Santiago Villares Alkatearen Azkar taldeaz aparte, beste herritar talde batek Urdazubi Elgarrekin talde berria sortu zuen, Iñigo Imaz historialaria buru zuela. Villaresek alkatetzari eustea lortu zuen, hala ere:

Urdazubiko Udala (2015)

Alderdia	Botoak	Zinegotziak
Azkar	151	4
Urdazubi Elgarrekin	123	3

Urdazubiko Udala (2019)

Alderdia	Botoak	Zinegotziak
Azkar	147	4
Urdazubi Elgarrekin	89	3

Udaletxea

Urdazubiko udaletxeko idazkaria Zugarramurdiko idazkari ere bada.

• HELBIDEA: Salbatore Kalea, 1

Alkateen zerrenda

1999-2003	Andres Francisco Diharasarry Orgambide	Urtxume
2003-2007	Andres Francisco Diharasarry Orgamide	Urtxume
2007-2011	Santiago Villares Otegi	Azkar
2011-2015	Santiago Villares Otegi	Azkar
2015-	Santiago Villares Otegi	Azkar

Festak eta ospakizunak

Urdazubiko bestak maiatzaren 25ean ospatzen dira, Salbatoreetan.

Euskara

Sakontzeko, irakurri: «Nafar-lapurtera»

Ondasun nabariak

Axular baserria, Axular idazlearen jaiotetxea.

• Urdazubiko leizeak edo Ikaburukoak.
• Urdazubiko monasterioa edo San Salbatore monasterioa: (IX. mendean sortua eta 1839an utzia): Herrigunean dago.
• Urdazubiko errota (1713): Herrigunean dago.
• Axular baserria, Pedro Agerre Axular idazlearen jaiotetxea, herrigunea sartu aurretik eskuinetara doan mendi-bide bat hartuz.
• Doneztebe baseliza, Alkerdi auzoan
• 500 urteko haritza

Urdazubiar ospetsuak

• Pedro Agerre "Axular" (1556-1644), apaiza eta euskal idazlea.
• Bruno Etxenike (1820-1893), euskal idazle eta itzultzailea.

Ikus, gainera

• Nafarroako udalerrien zerrenda
• Urdazuri
• Xareta
• Baztanaldea

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa

• Xareta elkartea
• "Ttipi-ttapa" eskualdeko euskarazko hedabidea
• (Gaztelaniaz) Urdazubiko lezeak.
• (Gaztelaniaz) Urdazubiri buruzko informazioa Nafarroako gobernuaren webgunean.
• San Salbador kalearen ikuspegia Google Street View-n.

• Datuak: Q1647365
• Multimedia: Urdazubi/Urdax / Q1647365
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Urdazubi