Onddo zikin - Wikipedia, entziklopedia askea.

Onddo zikina

Irudi gehiago

Sailkapen zientifikoa

Erreinua

Klasea

Ordena

Familia

Generoa

Espeziea

Suillellus luridus

(Schaeff.) Murrill (1909)

Mikologia

poroak himenioan
txapel ganbila

ez dauka orririk

hanka biluzik dago

espora oliba-arreak dauzka

mikorrizak eratzen ditu

Oharra: ez fidatu soilik orri honetan ematen diren datuez perretxiko bat identifikatzeko orduan. Inolako zalantzarik izanez gero, kontsultatu aditu batekin.

Onddo zikina (Boletus luridus) Boletaceae familiako onddoa da.^[1]

Zapore oneko jangarria da, baina gordinik arriskutsua, batez ere edari alkoholdunekin nahastuta. Generoaren barruan korapilatsu samarra den atal baten prototipoa da, espezie ugari biltzen dituena, horietako batzuk elkarren antzekoak eta nekez bereiz daitezkeenak.

Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kapela: 6 eta 12 cm arteko diametrokoa, haragitsua, irmoa, hemisferikoa, gero ganbila kolore askotarikoa da: hori-oliba antzekoa, isla gorrixka edo grisaxkekin, gamuza-arrea, oliba-marroia edo marroi-herdoil kolorekoa. Azal lehorra, ilupa fin batekin.

Tutuak: Libreak eta horiak, gero berdexkak. Ukitzean urdindu egiten dira.

Tutu libreak: Kirtenera hurbiltzen diren orriak, baina ukitzen ez diotenak.

Poroak: Txikiak, biribilak, hasieran adreilu kolorekoak, gero gorri ilunekoak, baina laranjak ere izan daitezke, ertz argiagoarekin. Urdindu egiten dira behatzekin sakatzean.

Hanka: Betea, irmoa, sendoa, oinarrian lodituta, hori-laranja goiko aldean, beheko erenean arre-gorrixka. Sare gorri edo laranja koloreko nabarmenarekin

Haragia: Lodia, biguna, horixka (gorri-laranja hodien azpian), baina ebakitzean azkar bihurtzen da berde-urdinxka eta gero urdin. Zapore leunekoa eta usain atseginekoa.^[2]

Etimologia: Boletus terminoaren etimologia eztabaidagarria da. Luridus epitetoa latinetik dator eta zikina esan nahi du. Bere itxuragatik

Jangarritasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ez da gomendatzen kontsumitzea, Luridi taldeko beste espezie toxiko batzuekin nahas daitekeelako.^[3]

Nahasketa arriskua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Boletus erythropus eta Boletus queletii ondoekin, baina hauek ez dute sarerik oinaren azalean. Oinean sarea duten beste espezie batzuk ere badaude, hala nola, Boletus caucasicus eta baita Luridi taldeko espezie toxikoak ere.^[4]

Sasoia eta lekua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Arrunta udan eta udazkenean, edozein basotan aurki daiteke, ohikoagoa da lurzoru karetsuetan edo neutroetan. Leku ilunetan eta bide bazterretan.^[5]

Banaketa eremua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, Fernado Pedro Pérez, 2013, 2014, 2017, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza
Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, Fernando Pedro Pérez, 2012ko Abendua, A.D.E.V.E, Argazkiak:Fernando Pedro Pérez, Maite Legarra, Xabier Leizaola, Jon Urkijo, Nerea Aurtenetxe.
↑ (Gaztelaniaz) Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo. (1987). Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color. Iberduero, 51 or. ISBN 84-404-0530-8..
↑ (Gaztelaniaz) Palacios Quintano Daniel. (2014). Disfrutando con las setas. Leitzaran, Grafikak S.L. Andoain, Gipuzkoa, 154 or. ISBN 978-84-617-0196-4..
↑ (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 501 or. ISBN 84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..
↑ (Gaztelaniaz) Bon,Marcel. (1988). Guia de Campo de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 38 or. ISBN 282-0865-4..

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Onddo zikina Errotari mikologia elkartearen webgunean
(Ingelesez) Boletus luridus Mycobank-en

Autoritate kontrola	Wikimedia proiektuak Datuak: Q752494 Multimedia: Suillellus luridus Espezieak: Boletus luridus Datu taxonomikoak BioLib: 60143 Dyntaxa: 3129 GBIF: 3355021 Index Fungorum: 102402 MycoBank: 102402 NCBI: 121041 uBio: 4003455

Datuak: Q752494
Multimedia: Suillellus luridus
Espezieak: Boletus luridus

Euskal Herriko perretxiko eta onddoak

Amanita	Amanita eliae \| Amanita irintsua (Amanita boudieri) \| Amanita proxima (Amanita ovoidea var proxima) \| Ardotsu (Amanita rubescens f. annulosulfurea) \| Galdakao lanperna (Amanita rubescens) \| Hiltzaile berdea (Amanita phalloides) \| Hiltzaile goiztiarra (Amanita verna) \| Kukuma (Amanita ovoidea) \| Kukumelo ezkatagrisa (Amanita ceciliae) \| Kukumelo grisa (Amanita vaginata) \| Kukumelo luzea (Amanita lividopallescens) \| Kukumelo marroiska (Amanita fulva) \| Kuleto faltsua (Amanita muscaria) \| Kuletoa, gorringoa edo arrautza-perretxikoa (Amanita caesarea) \| Lanperna ezkatahoria (Amanita franchetii edo Amanita aspera) \| Lanperna ezkatazorrotza (Amanita echinocephala) \| Lanperna horia (Amanita gemmata) \| Lanperna iluna (Amanita spissa) \| Lanperna limoia (Amanita citrina) \| Lanperna txarra (Amanita pantherina)

Boletus	Boletus lupinus \| Boletus dupainii \| Boletus fechtneri \| Boletus lateritius (Boletus queletii var. lateritius) \| Boletus lepidus \| Boletus rhodopurpureus \| Boletus rhodoxanthus (Boletus sanguineus var. rhodoxanthus) \| Boletus speciosus \| Boletus pseudoregius \| Rubroboletus legaliae edo Boletus splendidus \| Onddo erregea (Boletus regius) \| Onddo hankaederra (Boletus calopus) \| Onddo hankagorria (Neoboletus luridiformis, izen ohia Boletus erythropus) \| Onddo hankazorrotza (Boletus appendiculatus) \| Onddo iodousaindua (Boletus impolitus) \| Onddo pinua (Boletus pinophilus, izen ohia Boletus pinicola) \| Onddo purpura (Boletus purpureus) \| Onddo zikina (Boletus luridus) \| Onddobeltza (Boletus aereus) \| Onddozuri mingotsa (Boletus radicans) \| Quelet onddoa (Suillellus queletii, izen ohia Boletus queletii) \| Satan onddoa (Boletus satanas) \| Udako onddozuria (Boletus reticulatus, izen ohia Boletus aestivalis) \| Udazkeneko onddozuria (Boletus edulis)

Leccinum	Onddo laranja (Leccinum aurantiacum) \| Xarma-onddoa (Leccinum carpini edo Leccinum pseudoscabrum) \| Leccinum crocipodium \| Artadi onddo belzkorra (Leccinum lepidum) \| Leccinum leucopodium \| Leccinum quercinum \| Urki-onddoa (Leccinum scabrum)

Russula	Pinudi-gibelgorria (Russula sanguinea) \| Gibelilun orrizabalara (Russula nigricans) \| Gibelurdina (Russula virescens) \| Urritxa (Russula cyanoxantha) \| Gibeloliba (Russula olivacea) \| Pinudi-gibelubela (Russula sardonia) \| Gibelarrosa goiztiarra (Russula vesca) \| Gibelmore hankamorea (Russula torulosa) \| Russula decipiens \| Gibel-laranja orinduna (Russula maculata) \| Gibelgorri orriurdinska (Russula nobilis edo Russula mairei) \| Gibel kamalehoia (Russula risigallina edo Russula chamaeleontina) \| Gibelzuri orrizabala (Russula delica) \| Russula veternosa \| Gibel kuletoa (Russula aurea edo Russula aurata) \| Gibelokre konpotausaiduna (Russula fellea) \| Gibelokre hankazuria (Russula ochroleuca) \| Gibelubel iodousaiduna (Russula turci) \| Gibelgorri hankagogorra (Russula lepida)

Tricholoma	Tricholoma acerbum \| Ziza zuri-marroia (Tricholoma striatum) \| Pinu-ziza arrunta (Tricholomopsis rutilans) \| Tricholoma focale \| Ziza-berde-beltza (Tricholoma sejunctum) \| Ziza marroi ezkatatxikia (Tricholoma imbricatum) \| Tricholoma acerbum \| Ziza-berde-beltza (Tricholoma sejunctum var. coniferarum) \| Ziza eraztun-horia (Tricholoma cingulatum) \| Ziza marroia (Tricholoma ustale) \| Zaldun-ziza orrihoria (Tricholoma equestre, lehen baita Tricholoma flavovirens)

Agaricus	Elur-bola (Agaricus arvensis) \| Agaricus bispora \| Azpibeltz eraztunbikoa (Agaricus bitorquis) \| Barnegorria, barrengorria, azpibeltza edo urdintz (Agaricus campestris) \| Agaricus haemorrhoidarius \| Agaricus essettei \| Agaricus impudicus \| Agaricus langei \| Agaricus macrosporus \| Agaricus meleagris \| Agaricus pilatianus \| Agaricus praeclaresquamosus \| Agaricus romagnesii \| Basoetako azpibeltza (Agaricus sylvaticus) \| Anis-azpibeltza (Agaricus sylvicola) \| Agaricus squamulifer \| Agaricus vaporarius \| Azpibeltz tintausaina (Agaricus xanthoderma) \| Agaricus gennadii

Hygrophorus	Ezko hori-zuria (Hygrophorus chrysodon) \| Hygrophorophus dichrous \| Ezkazuri lingirdatsua (Higrophorus eburneus) \| Hygrophorus hypothejus \| Hygrophorus latitabundus \| Hygrophorus agathosmus \| Ezko elur zuria (Hygrophorus niveus) \| Martxoko ezkoa (Hygrophorus marzuolus) \| Hygrophorus penarius \| Higrophorus personii \| Olerkari-ezkoa (Hygrophorus petarum) \| Ezko gibelgorria (Hygrophorus russula)

Hyploma	Suge ziza mingotsa (Hypoloma fasciculare) \| Suge ziza gozoa (Hypoloma capnoides) \| Suge ziza teilakolorea (Hypoloma sublaterium)

Inozibea (Inocybe)	Inocybe dulcamara \| Inozibe zuria (Inocybe geophylla) \| Inozibe hiltzailea (Inocybe patouillardi) \| Inocybe praetervisa \| Inozibe lotsatia (Inocybe pudica)

Esnekia (Lactarius)	Lactarius acerrimus \| lactarius acris \| Esnei laranja (Lactarius auranticus) \| Pagardi esneki berdea (Lactarius blennius) \| Esnekizuri orriarrosa edo Esnei zuri orriarrosa (Lactarius controversus) \| Esneki gibelkolorea (Lactarius hepaticus) \| Piñutela, esnegorria edo nizkaloa (Lactarius deliciosus) \| Esneki argia (Lactarius pallidus) \| Esnekizuri orribildua (Lactarius pipetarus) \| Lactarius pubescens \| Esneki arrunta (Lactarius quietus) \| Lactarius rubrocintus \| Lactarius rufus \| Lactarius salmonicolor \| Esneardotsua (Lactarius sanguifluus) \| Lactarius tabidus \| Esnegorri faltsua (Lactarius torminosus) \| Esnekizuri orrizabala (Lactarius verellus) \| Lactarius vietus \| Esnatoa (Lactarius volemus) \| Esneki zonaduna (Lactarius zonarius)

Cantharellus	Saltsa-perretxiko horia (Cantharellus lutescens) \| Saltsa-perretxiko horilun (Cantharellus tubaeformis) \| Zizahoria (Cantharellus cibarius)

Lentinus	Katamotz-belarria (Rlentinus tigrinus) \| Lentinus eodes

Lepista	Ziza mordoskatua (Lepista caespitosa) \| Lepista glaucocana \| Klitozibe ezpaingorria (Lepista inversa) \| Ziza hanka urdina (Lepista nuda) \| Larramendi-ziza (Lepista panaeolus) \| Lepista personata \| Lepista sordida

Limacella	Limacella illinita \| Limacella guttata

Leucopaxillus	Leucopaxillus candidus \| Bitigar mingotsa (Leucopaxillus gentianeus)

Lycopedon	Trikuputza (Lycopedon echinatum) \| Astaputz gonaduna (Lycoperdon mammaeforme) \| Astaputz udarekara (Lycoperdon pyriforme) \| Astaputz perladuna, otsoputza edo astoputza (Lycoperdon perlatum) \| Astaputz iluna (Lycoperdon umbrinum)

Marasmio (Marasmiellus)	Marasmio baratxuria (Marasmius alliaceus) \| Marasmius cohaerens \| Marasmio gurpiltxoa (Marasmius rotula) \| Marasmio baratzuri-txikia (Tmarasmius scorodonius) \| Marasmio jangarria edo hankaluzea (Marasmius oreades)

Melanoleuca	Melanoleuca brevipes \| Melanoleuca cognata \| Melanoleuca evenosa \| Ugatz-ziza handia (Melanoleuca grammpodia) \| Ugatz-ziza arrunta (Melanoleuca melanoleuca)

Karraspina (Morchella)	Karraspina elata (Morchella elata) \| Karraspina konikoa (Morchella conica) \| Karraspina arrunta (Morchella vulgaris)

Mycena	Kanpaintxo esnegorri handia (Mycena haematopus) \| Kanpaitxo errotaria (Mycena galericulata) \| Mycena galopus \| Mycena inclinata \| Mycena oortiana \| Kanpaintxo azpiluna (Mycena pelanthina) \| Kanpaintxo arbiusaina (Mycena pura) \| Kanpaintxo lingirdartsua horixka (Mycena epipterygia) \| Kanpaitxo arrosa (Mycena rosea) \| Pinotxa kanpaitxoa (Mycena seynii)

Besteak	Arkibi : Arkibi erroduna (Hebeloma radicosum) \| Arbiki falkaduna (Hebeloma sinapizans) \| Arbiki azukrerrea (Hebelona sacchariolens) Chalciporus : Piper-onddoa (Chalciporus piperaus) Chroogomphus : Lerdeki marroia (Chroogomphus rutilus) Coltricia : Onddo-ardagai iraunkorra (Coltricia perennis) Cortinarus : Cortinarus Triumphans \| Cortinarus Causticus) Craterellus : Saltsa perretxiko beltza (Craterellus cornucopioides) Crepidotus : Txirla biguna (Crepidotus mollis) Crucibulum : Kabia horia (Crucibulum laeve) Cyathus : Kabiaildaskatua (Cyathus striatus) Cystoderma : Galanperna zokousaiduna (Cystoderma amianthinum) \| Galanperna arrosa (Cystoderma carcharias) Dermocybe : Sare zinabrioa (Dermocybe cinnabarina) Disciotis : Katilu zaintsua (Disciotis venosa) Elaphomyces : Basahuntz boilurra (Elaphomyces granulatus) Entoloma : Azpiarrosa maltzurra (Entoloma sinuatum) \| Zazpiarrosa klorousaiduna (Entoloma nidorosum) \| Azpiarosa hankaberdea (Entoloma incanum) \| Azpiarrosa giztarra (Entoloma clypeatum) Exidia : Mukiziza beltza (Exidia glandulosam) Fistulina : Idi mina (Fistulina hepatica) Flammulina : Kolibia zolabeltza (Flammulina velutipes) Galerina : Galera hiltzailea (Galerina marginata) \| Esupizteko ardagaia (Fomes fomentarius) Ganoderma : Ardagai zapala (Ganoderma applanatum) \| Ardagai pipa (Ganoderma lucidum) Geastrum : Lur izarra (Geastrum sessile) \| Izarputz hirukoitza (Geastrum triplex) Gomphidius : Lerdeki arrosa (Gomphidius roseus) \| Lerdeki hanka horia (Gomphidius glutinosus) \| Alertze-lerdeki (Gomphidius maculatus) Gomphus : Iltze ubela (Gomphus clavatus) Gymnopilus : Egur-ziza zola zuria (Gymnopilus penetrans) \| Egur-ziza bikaina (Gymnopilus spectabilis) Gyrodon : Gyrodon lividus Gyroporus : Onddo gaztaina (Gyroporus castaneus) Gyomitra : Mitra marroia (Gyomitra infula) \| Mitra muina (Gyomitra esculenta) Hebeloma : Hebeloma mesophaeum Helvella : Helvella solitaria \| Helvella leucomelaena \| Mitra beltza (Helvella lacunosa) \| Mitra malgua (Helvella elastica) \| Mitra zuria (Helvella crispa) Hydnum : Tripaki argi edo Negu ziza (Hydnum repandum) Hygrocybe : Hygrocybe acutoconica \| Hygrocybe aurantiosplendens \| Hygrocybe citrina \| Ezko horia (Hygrocybe chlrophana) \| Ezko gorri konika (Hygrocybe conica) \| Hygrocybe intermedia \| Hygrocybe laeta \| Hygrocybe murinacea \| Hygrocybe ovina \| Hygrocybe persistens \| Ezko berdexka (Hygrocybe psittacina) \| Ezko gorri handia (Hygrocybe punicea) \| Hygrocybe quieta \| Hygrocybe reai \| Hygrocybe unguinosa Hercium : Auntz bizarra (Hercium erinaceum) Hygrophoropsis : Zizahori faltsua (Hygrophoropsis aurantica) Lakaria (Laccaria) : Laccaria amethystina \| Lakaria arrunta (Laccaria laccata) Langermannia : Astaputz erraldoia (Langermannia gigantea) Lencites : Ardagai mehea (Lencites betulina) Lentinellus : Anis-belarria (Lentinellus cochleatus) Leucocortinarius : Sare orrizuria (Leucocortinarius bulbiger) Leucopaxillus : Bitigar sendoa (Leucopaxillus lepistoides) Leucophyllum : Leucophyllum loricatum Lycogala : Lycogala epidendrum Lyophillum : Ziza zaulia (Lyophyllum agregatum) \| Lyophyllum transforme Macrocystidia : Arrain-ziza (Macrocystidia cucumis) Marasmiellus : Marasmiellus albuscorticis \| Adarretako marasmioa (Marasmiellus ramealis) Melanophyllum : Melanophyllum haemastospermum Meriplius : Ardagai erraldoia (Meriplius giganteus) Micomphale : Marasmio kirastuna (Micomphale foetidum) Mitrula : Mitratxo laranja (Mitrula paludosa) Mutinus : Txakur-zakila (Mutinus caninus) Mytrophora : Sasikarraspina (Mytrophora semilibera)