Onddo gaztaina
| Onddo gaztaina | ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||||||||
| Sailkapen zientifikoa | ||||||||||||||||||||||||||||
| Erreinua | Fungi | |||||||||||||||||||||||||||
| Klasea | Agaricomycetes | |||||||||||||||||||||||||||
| Ordena | Boletales | |||||||||||||||||||||||||||
| Familia | Gyroporaceae | |||||||||||||||||||||||||||
| Generoa | Gyroporus | |||||||||||||||||||||||||||
| Espeziea | Gyroporus castaneus Quél., 1886 | |||||||||||||||||||||||||||
| Mikologia | ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
Onddo gaztaina (Gyroporus castaneus) Gyroporaceae familiako onddo espezie bat da.[1] Jangarria. Erraz ezagutzen da bere azalaren itxura arre eta distiratsuagatik, bai kapelan, bai oinean, batzuetan gaztaina kolorearen ia berdina.
Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kapela: 10 cm-ko diametrorainoko kapela, ganbila gaztetan eta laua zahartzean, azal matea eta marroi-gaztaina kolorekoa edo kanela kolore bereizgarria duena. Belusatua.
Tutuak: Motzak eta libreak; zuriak luzaroan hori-berdexkak amaieran.
Tutu libreak: Kirtenera hurbiltzen diren tutuak, baina ukitzen ez diotenak.
Poroak: Biribilak, txikiak eta tutuen kolorekoak.
Hanka: Kapelaren kolorekoa, batzuetan lerro eraztun itxurakoz jantzita, eta barrua laister lehizetsu bihurtzen zaio. Kapelatik oso erraz bereizten da.
Haragia: Trinkoa eta gogor samarra, airearekin urdinera aldatzen ez den zuri kolorekoa eta arrosarako joera duena, intxaur zaporekoa eta usain atseginekoa.[2]
Etimologia: Gyroporus hitza grekotik dator eta zirkulua esan nahi du, zirkulua eta poroak (póros). Poro biribilekin. Castaneus epitetoa berriz “kastanos” (bizantiarra) hitzetik dator, gaztaina esan nahi du; bere azalaren kolorea eta itxuragatik.
Jangarritasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jangarri ona. Perretxiko hau kontsumitzeko komeni da azala kentzea. Hanka ere bota egin behar da; arazo gastrointestinalak sortu ditu gutxi eginda jan denean.[3]
Nahasketa arriskua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Boletus felleus onddoarekin, arrosa-izokin koloreko tutuekin eta zapore mingots gogorreko haragiarekin.[4]
Sasoia eta lekua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Udan eta udazkenean agertzen da hareazko lurretan, hostozabaletan. Bakarka edo talde txikiak osatuz egon daiteke, batzuetan oinetatik bi edo hiru elkartuta. Ez da oso ohikoa.[5]
Banaketa eremua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ipar Amerika, Europa, Ipar Afrika, Erdialdeko eta Hego Amerika, Asiako iparraldea, Zeelanda berria.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza • Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, A.D.E.V.E., 2012 • Euskalnatura • Euskal Herriko Onddoak. 5 tomos, Luis García Bona, Kriselv, 1987 • Catálogo micológico del País Vasco, Aeranzadi, 1973 • Mendizalearen Hiztegia [mikologia], Ostadar Mendi Taldea.
- ↑ (Gaztelaniaz) Lotina, Roberto. (1985). Mil setas ibericas. Diputacion foral de vizcaya, 373 or. ISBN 84-505-1806-7..
- ↑ (Gaztelaniaz) Palacios Quintano Daniel. (2014). Disfrutando con las setas. Leitzaran, Grafikak S.L. Andoain, Gipuzkoa, 132 or. ISBN 978-84-617-0196-4..
- ↑ (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 505 or. ISBN 84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..
- ↑ (Gaztelaniaz) Bon,Marcel. (1988). Guia de Campo de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 32 or. ISBN 282-0865-4..
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q1165913
Multimedia: Gyroporus castaneus / Q1165913