Lanperna txar
| Lanperna txarra | ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||||||||
| Sailkapen zientifikoa | ||||||||||||||||||||||||||||
| Erreinua | Fungi | |||||||||||||||||||||||||||
| Klasea | Agaricomycetes | |||||||||||||||||||||||||||
| Ordena | Agaricales | |||||||||||||||||||||||||||
| Familia | Amanitaceae | |||||||||||||||||||||||||||
| Generoa | Amanita | |||||||||||||||||||||||||||
| Espeziea | Amanita pantherina eta Amanita pantherina | |||||||||||||||||||||||||||
| Mikologia | ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
Lanperna txarra (Amanita pantherina) Amanita generoko pozoitsua den perretxikoa da. Bere basidiokarpoaren kapela marroi iluna eta zapala da. Txapel gainean errezelaren ezkata asko eta ildaska erradialak ditu. Orriak libre, bigun eta estutuak. Oina bolbaduna eraztun-ertzarekin (3cm). Kanalarik gabeko eraztun zintzilikaria du. Haragi zuria du.[1]
Bizilekua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hosto zabaleko zuhaitz askorekin mikorrizak sortzen ditu lurzoru alkalinoetan. Iparraldeko toki epeletan. Bakarti edo taldetan, zuhaitzen azpian hazten da.
Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Lanperna txarra, zapoziza
Kapela: 4 eta 11 cm. arteko diametrokoa. Arre-lur kolorekoa, arre-purpura, gris-errautsa, edo marroia erreflexu horiekin. Eguraldi hezean likatsua. Lehenik globo itxurakoa, gero ganbila, azkenean zabaldua, ezkata zuriz estalia, irintsuak, piramide-formakoak, bolbaren ondarrak dira. Batzuetan desagertu egiten dira haizearen eta euriaren ondorioz. Ertza hasieratik da ildaskatua.
Orriak: Zuriak, libreak eta estu.
Orri libreak: Oinera hurbiltzen diren orriak, baina ukitzen ez diotenak.
Hanka: 6-12 x 0,5-1,5 cm-koa, lisoa, zuri zikina, betea, gero hutsa, gorantz mehetuaz, eraztun meharra, erdi inguruan zintzilikatua, zuria, batzuetan galkorra; erraboil biribila, bat edo bi zerrenda helikoidal dituena.
Haragia: Zuria, mehea, ezea, biguna eta usaingabea[2]
Toxikotasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Oso toxikoa, baina ez hilgarria. Asko jaten bada pozoitze oso serioak eragiten ditu.
Toxikotasuna Amanita muscaria-ren antzekoa da, baina askoz indartsuagoa. Ondorio aluzinogenoak txikiagoak dira, baina askoz handiagoak mikroatropina jateagatik sortzen direnak.
Toxina gehienak kapelaren azalean daude.[3]
Nahasketa arriskua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
A. spissa, A. ampla, A. aspera, A. excelsa, A. rubescens-ekin. A. pantherina aurrekoetatik bereizten da bolbaren eta oinarriaren ezaugarriengatik.
Amanita pantherina A. rubescens-ekin nahas liteke, baina honek ez du izurrik kapelaren ertzean, plakak ez dira zuriak, haragia eta orriak airearekin arrosa kolorea hartzen dute.[4]
Sasoia eta lekua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Udan eta udazkenean. Oso ohikoa da haritz, pago eta artez osatutako basoetan. Ez da hain ohikoa koniferoetan. Mendiko zelaietan ere irteten du, baina kapela argiagoarekin.
Oso talde txikitan edo bakarrik ateratzen da, batez ere uda amaierako euriteen ondoren.[5]
Banaketa eremua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Europa, Afrikako iparraldea, Asiako iparraldea; Hegoafrikan sartua.
Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Amanita grekotik dator eta Zilizia eta Siria arteko mendiari egiten dio erreferentzia, han oso ugariak ziren eta. Grezieraz beste eannahi bat ere badu, perretxikoa, kontzeptu orokor gisa. Pantherina berriz , Panthera edo Panther-etik, panteraren antzeko orbanengatik edo pantera bat bezala arriskutsua delako
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, Fernado Pedro Pérez, 2013, 2014, 2017, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza
Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, Fernando Pedro Pérez, 2012ko Abendua, A.D.E.V.E, Argazkiak:Fernando Pedro Pérez, Maite Legarra, Xabier Leizaola, Jon Urkijo, Nerea Aurtenetxe. - ↑ (Gaztelaniaz) Lotina, Roberto. (1985). Mil setas ibericas. Diputacion foral de vizcaya, 161 or. ISBN 84-505-1806-7..
- ↑ (Gaztelaniaz) Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo.. (1987). Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color. Iberduero, 310 or. ISBN 84-404-0530-8..
- ↑ (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, orria 109, 109 or. ISBN 84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..
- ↑ Bon,Marcel. (1988). Guia de Campo de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 296 or. ISBN 282-0865-4..
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q45547
Multimedia: Amanita pantherina