Udako onddozuri

Udako onddozuria
	Irudi gehiago
Iraute egoera
	; Arrisku txikia (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Fungi
Klasea	Agaricomycetes
Ordena	Boletales
Familia	Boletaceae
Generoa	Boletus
Espeziea	Boletus reticulatus; Schaeff. (1763)
Mikologia
	poroak himenioan
	txapel ganbila
	ez dauka orririk
	hanka biluzik dago
	espora olibak dauzka
	mikorrizak eratzen ditu
	jangarria da

Udako onddozuri (Boletus reticulatus, izen ohia Boletus aestivalis) Boletaceae familiako onddoa da. Erretikulu zuria du oinaren goialdean. Kapela marroi-gorritxo iluna dauka eta kupelaren itxurako oina. Haragia zuria eta gozo usainarekin.^[1]

Bizilekua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hostozabalekin eta koniferekin mikorrizak sortzen ditu goroldio ugariko tokietan. Ipar-toki epeletan, haritzen ondoan, bereziki haritz kandudunak. Bakarrik edo taldetan daude, lur drainatuetan.

Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kapela: 20 cm. arteko diametrokoa, edulis-aren antzeko kolorekoa, baina zurbilagoa, gaztaina-kolorea eta urraren tartekoa duena, kolore berdina denean eta ertz argiagorik gabe. Azala matea da, lehorra, fin-fin belusatua eta, batzuetan, erretikulu edo pitzaduretan zatikatua, autore batzuentat horregatik deitzen zaio retikulatus, beste batzuk berriz, oinaren sareagatik dela uste dute. Azalaren azpian haragia zuria da, ez edulis-arena bezalako marroi-ardotsua.

Tutuak: Luzeak, 10 eta 14 mm bitartekoak, finak, ia libreak, banangarriak, lehenengo zuriak eta gero horixkak.

Tutu libreak: Oinera hurbiltzen diren tutuak, baina ukitzen ez diotenak.

Poroak: Zuriak, gero hori-oliba kolorekoak, azkenik berdexkak, herdoil-marroia leku kolpatuetan.

Hanka: Hasieran sabelduna, baina haztean zilindrikoa bihurtzen da. Gaztaina kolore argia du eta erretikulu argi luze bat darama, zahartuaz iluntzen dena eta oinaren oinarriraino iristen da, edulis-arena ez bezala.

Haragia: Zuria, gaztetan trinkoa eta gero biguna, behatzekin kapela sakatzean ikus daitekeen bezala. Intsektuek asko erasotzen diote, eta larbak bertan uzten dituzte. Usain ona du, eta azukre-antzeko zaporea.^[2]

Etimologia: Boletus terminoaren etimologia eztabaidagarria da. Aestivalis berriz udatik dator, udan irtetzen duelako.

Jangarritasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bikaina, batzuentzat edulis eta aereus baino hobea, baina aguro hondatzen da intsektu eta larben etengabeko erasoen ondorioz.^[3]

Nahasketa arriskua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Boletus edulis-a desberdina da udazkenean agertzen delako, kolore argiagoa duelako eta oinaren goiko aldean sare zuria duelako. Tylopilus felleus berriz, oso mingotsa da, bere poroak apur bat arrosa-gorrixkak dira, sarea arre-iluna da, eta esporak arrosak ditu. Ez da jangarria.^[4]

Sasoia eta lekua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Boletus goiztiarrena da. Udaberrian ager daiteke eta, gero, udan udazkenean baino agerraldi gehiagorekin. Hosto-erorkorretan batez ere, baina koniferoen basoetan ere irtetzen du.^[5]

Boletus aestivalis

Banaketa eremua: Europa, bereziki arrunta Frantziako hegoaldean eta mendebaldean, Afrikako hegoaldean ziurrenik sartuta.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, Fernado Pedro Pérez, 2013, 2014, 2017, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza
Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, Fernando Pedro Pérez, 2012ko Abendua, A.D.E.V.E, Argazkiak:Fernando Pedro Pérez, Maite Legarra, Xabier Leizaola, Jon Urkijo, Nerea Aurtenetxe.
↑ (Gaztelaniaz) Palacios Quintano Daniel. (2014). Disfrutando con las setas. Leitzaran, Grafikak S.L. Andoain, Gipuzkoa, 170 or. ISBN 978-84-617-0196-4..
↑ (Gaztelaniaz) Lotina, Roberto. (1985). Mil setas ibericas. Diputacion foral de vizcaya, 396 or. ISBN 84-505-1806-7..
↑ (Gaztelaniaz) Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo. (1987). Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color. Iberduero, 45 or. ISBN 84-404-0530-8..
↑ (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 485 or. ISBN 84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q26203726
Multimedia: Boletus reticulatus

[1] Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, Fernado Pedro Pérez, 2013, 2014, 2017, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza
Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, Fernando Pedro Pérez, 2012ko Abendua, A.D.E.V.E, Argazkiak:Fernando Pedro Pérez, Maite Legarra, Xabier Leizaola, Jon Urkijo, Nerea Aurtenetxe.

[2] (Gaztelaniaz) Palacios Quintano Daniel. (2014). Disfrutando con las setas. Leitzaran, Grafikak S.L. Andoain, Gipuzkoa, 170 or. ISBN 978-84-617-0196-4..

[3] (Gaztelaniaz) Lotina, Roberto. (1985). Mil setas ibericas. Diputacion foral de vizcaya, 396 or. ISBN 84-505-1806-7..

[4] (Gaztelaniaz) Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo. (1987). Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color. Iberduero, 45 or. ISBN 84-404-0530-8..

[5] (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 485 or. ISBN 84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]