Gibelurdin

Gibelurdina
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Fungi
Klasea	Agaricomycetes
Ordena	Russulales
Familia	Russulaceae
Generoa	Russula
Espeziea	Russula virescens; Fr., 1836
Mikologia
	orriak himenioan
	txapel ganbila
	himenioa adnatua da
	hanka biluzik dago
	espora zuriak dauzka
	mikorrizak eratzen ditu
	jangarria da

Gibelurdina, urritz-gibelurdina^[1] edo Korosoa(Russula virescens) Russulaceae familiako perretxikoa da.^[2]

Kapelaren azala berde horixka edo berde urdinxka da. Laster pitzatu egiten da itxura ezkatatsua sortuz. Oin zuria dauka, oinarria ezkata arreekin. Bere orri erantsiak, zuri eta hauskorrak dira. Jateko hedatua, oso ona da.

Habitat[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Latifolioekin mikorrizak sortzen ditu ipar-toki epeletan.

Beste izen arruntak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Russula virescens tokiko euskarazko testuetan:^[3] gibelurdin (giberurdin, gidelurdin); urdin; urdin-perretxiko; urdintxa.

Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gibelurdina (koroso,korosua Oñatin). Berde-kardinilo mate kolorekoa, edo berde-horixka zurbil-zurbila. Normalean kardinilo orbanak dituen arren, erabat zuria ere izan daiteke, kasu honetan bere pisuak laguntzen du ezagutzen, pisu handia du beste russula batzuekin konparatuta, bere hauskortasunak ere bai, eta beti izaten ditu kapelako pitzadurak.

Kapela: 4-10 cm-ko diametroa, haragitsua, oso sendoa, hasieran borobildua eta gero ganbila, eta oso zurbila. Marmol itxurakoa, bere kutikula pitzatuagaitik eta bere kardinilo orbanengaitik barren zuriaren gainean.

Hanka: 2-9 x 1.5-5,5 cm-koa, beteta, eta gero arroa, zilindrikoa edo loditasun irregularrekoa, pruinosoa, irintsua goiko aldean, zuria, batzuetan orban arreekin.

Orriak: oso estu, hauskorrak, urkilatuak eta orri txiki batzukin, zuri-krema kolorekoak. Batzuetan orban arreak edo gorrixkak dituzte.^[4]

Jangarritasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Askorentzat zapore onena duen rusula da. Bilatua eta estimatua da. Bere haragi zuri eta sendoak zapore leuna eta atsegina du. Gordinik jan daiteke. Desberdina izan arren, Amanita phalloides hilgarriarekin nahastua izan da. Honek eraztuna eta bolba ditu, eta zuntzezko kirtena eta gibelurdinarena klariona bezala apurtzen da.^[5]

Garaia eta Lekua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udan, San Pedrotik (ekainaren 29tik) irailaren amaiera arte, hostoerorkorren basoetan, batez ere hariztietan eta gaztainadietan.^[6]

Nahaste arriskua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Russula virescens (gibelurdin koroso)

Nahasketa Amanita phalloides-ekin bada, ondorio latzak izan ditzake, kapela berdezko beste russula batzuekin: R. olivacea, R. heterophylla etab.

Banaketa eremua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ipar Amerika, Europa, Ipar Afrika, Erdialdeko Amerika eta hego-ekialdeko Asia.

Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Latinetik datoz. Russula hitza, russus-etik, gorriaren txikigarritik: apur bat gorrixka, kolore gorria daukatelako russula generoko espezie askok, eta virescens = berdea, koloreari dagokio.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ «Gibelurdin». Euskaltzaindiaren Hiztegia. (Noiz kontsultatua: 2021-04-18)
↑ Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Zuzendaria Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza
Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, 2012ko Abendua, A.D.E.V.E, Argazkiak:Fernando Pedro Pérez, Maite Legarra, Xabier Leizaola, Jon Urkijo, Nerea Aurtenetxe.
↑ Orotariko Euskal Hiztegia, Euskaltzaindia.
↑ (Gaztelaniaz) Bon,Marcel. (1988). Guia de Campo de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 298 or. ISBN ISBN-282-0865-4..
↑ (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 97 or. ISBN ISBN:84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..
↑ (Gaztelaniaz) Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo. (1987). Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color .. Iberduero, 170 or. ISBN I.S.B.N.: 84-404-0530..

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q677341
Multimedia: Russula virescens
Espezieak: Russula virescens

[1] «Gibelurdin». Euskaltzaindiaren Hiztegia. (Noiz kontsultatua: 2021-04-18)

[2] Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Zuzendaria Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza
Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, 2012ko Abendua, A.D.E.V.E, Argazkiak:Fernando Pedro Pérez, Maite Legarra, Xabier Leizaola, Jon Urkijo, Nerea Aurtenetxe.

[3] Orotariko Euskal Hiztegia, Euskaltzaindia.

[4] (Gaztelaniaz) Bon,Marcel. (1988). Guia de Campo de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 298 or. ISBN ISBN-282-0865-4..

[5] (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 97 or. ISBN ISBN:84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..

[6] (Gaztelaniaz) Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo. (1987). Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color .. Iberduero, 170 or. ISBN I.S.B.N.: 84-404-0530..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]